საზოგადოებრივი ტრანსპორტი ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი კომპონენტია თანამედროვე ქალაქის ეფექტურობის, ეკოლოგიური მდგრადობისა და ცხოვრების ხარისხის განსაზღვრისთვის. ევროპის დედაქალაქები წარმატებით ახერხებენ ამ სისტემის გამართულად ფუნქციონირებას, თბილისში კი კვლავ პრობლემებია როგორც ინფრასტრუქტურაში, ისე მართვასა და განახლებაში.
როგორია საზოგადოებრივი ტრანსპორტი ევროპის მთავარ ქალაქებში და როგორ გამოიყურება ქართული მოდელი მათთან შედარებით?
ევროპის დედაქალაქებში საზოგადოებრივი ტრანსპორტის სისტემა, როგორც წესი, მრავალფეროვანია და მოიცავს:
- მეტროს (ლონდონი, პარიზი, ბერლინი, ვენა, პრაღა და სხვა);
- ტრამვაის ხაზებს;
- ავტობუსებს;
- ელექტრობუსებს;
- საბაგიროებსა და ბორანებს (მაგ. ლისაბონში ან ბუდაპეშტში);
- გარეუბნული რკინიგზის ქსელებს (S-Bahn, RER).
თბილისში ძირითადი დატვირთვა მოდის მეტროზე (2 ხაზი), ავტობუსებზე და მცირე მოცულობის მიკროავტობუსებზე, რომელთა ეტაპობრივი ჩანაცვლება მიმდინარეობს. ტრამვაი და საბაგირო თბილისში აღარ ფუნქციონირებს, ხოლო სხვა მრავალფეროვანი ალტერნატივა არ არსებობს.
ტარიფები და ფასები
ევროპაში ბილეთები, როგორც წესი, იძლევა მრავალმოდალურ გადაადგილებას (ერთი ბილეთით შეგიძლია მეტროდან ავტობუსში გადაჯდე).
საშუალო ფასი ერთჯერადი ბილეთისთვის: 1.5 – 3 ევრო
ხშირია შეთავაზებები:
- დღიური/კვირის ბილეთები;
- თვითმფრინავიდან გამოსვლის შემდეგ უფასო გადაყვანა ქალაქის ტრანსპორტზე (მაგ. ციურიხში);
- უფასო ზონები ქალაქის ცენტრალურ ნაწილში (ტალინი, ლუქსემბურგი — მთელი ქვეყანა).
თბილისში მგზავრობა ჯდება:
- 1 ლარი ყველა სახეობის საზოგადოებრივ ტრანსპორტში (მეტრო, ავტობუსი, მიკროავტობუსი);
- არსებობს 90 წუთიანი გადასხდომის უფლება;
- ასევე მოქმედებს აბონემენტები, თუმცა მათი სარგებელი და გავრცელება შედარებით დაბალია.
ევროპის ქალაქებში საზოგადოებრივი ტრანსპორტის საშუალებები რეგულარულად განახლდება. მაგალითად:
- ლონდონში მატარებლები 20-30 წელიწადში ერთხელ იცვლება, თუმცა მუდმივად გადიან მოდერნიზაციას;
- პარიზის მეტროს ახალი ვაგონები აღჭურვილია ავტომატური მართვის სისტემით და კლიმატ-კონტროლით;
- ტრამვაი და ავტობუსები ხშირად გადადიან ელექტროძრავებზე;
- მანქანების ჩანაცვლება ხორციელდება გრძელვადიანი სახელმწიფო კონტრაქტებით, მწარმოებლების მკაცრი ტენდერების საფუძველზე.
თბილისში:
- მეტროს ვაგონების დიდი ნაწილი 30-40 წელზე მეტია ექსპლუატაციაშია, ზოგი მოდერნიზებულია, მაგრამ დიდი ნაწილი მოძველებულია;
- ბოლო წლებში შესყიდულია ახალი მერსედესისა და MAN-ის ავტობუსები, თუმცა კვლავ გადაადგილდება ძველი; მიკროავტობუსები და ინფრასტრუქტურა შეზღუდულია
- მიმდინარე პროექტებით, 2030 წლამდე დაგეგმილია 22 ახალი მეტროსამართებლის დამატება.
სამუშაო საათები და მოძრაობის ინტენსივობა:
- ევროპის დიდ ქალაქებში მეტრო, ავტობუსები და ტრამვაი, როგორც წესი, მუშაობს 05:00-01:00 შუალედში;
- პიკის საათებში მეტროს ინტერვალია 2-3 წუთი, ავტობუსების — 5-10 წუთი;
- რამდენიმე ქალაქში მოქმედებს ღამის ტრანსპორტი (მაგ. ბერლინი, პრაღა, ლონდონი).
თბილისში:
- მეტრო მუშაობს დაახლოებით 06:00-24:00;
- ინტერვალი პიკის საათებში 3-5 წუთია, ხოლო დღის განმავლობაში - 7-12 წუთი;
- ავტობუსების ნაწილს ზუსტი განრიგი არ აქვს და მოძრაობის ინტენსივობა ვერ უმკლავდება მგზავრთა ნაკადს.
უფასო ტრანსპორტი - ევროპული ექსპერიმენტები
- ლუქსემბურგი გახდა პირველი ქვეყანა, სადაც საზოგადოებრივი ტრანსპორტი მთლიანად უფასოა ყველა მოქალაქისთვის;
- ტალინში (ესტონეთი) ტრანსპორტი უფასოა ადგილობრივი რეგისტრაციის მქონე პირებისთვის;
- ვარშავა, პრაღა, ვენა - უფასო მგზავრობა შეზღუდულია კონკრეტულ ჯგუფებზე (მოსწავლეები, პენსიონერები, შშმ პირები).
თბილისში არ არსებობს უფასო ტრანსპორტი, თუმცა მოქმედებს შეღავათიანი ტარიფი სტუდენტებისთვის, პენსიონერებისთვის და სოციალურად დაუცველი პირებისთვის.
თბილისის საზოგადოებრივი ტრანსპორტი ბოლო წლებში გარკვეულ პროგრესს განიცდის - განსაკუთრებით ავტობუსების ჩანაცვლებისა და ფასების ხელმისაწვდომობის თვალსაზრისით. თუმცა საერთო სურათში აშკარაა, რომ ევროპის დედაქალაქებთან შედარებით თბილისი კვლავ ჩამორჩება მრავალმხრივ: ქსელის მრავალფეროვნებით, ტექნიკური სტანდარტებით, ინფორმაციული სერვისებითა და მგზავრობის კომფორტით.
