ევროკომისიის პრეს-სპიკერი გაფართოების, საერთაშორისო პარტნიორობისა და ხმელთაშუა ზღვის საკითხებში, გილიომ მერსიე „ინტერპრესნიუსთან“ ექსკლუზიურ ინტერვიუში საქართველო-ევროკავშირის ურთიერთობებს აფასებს.
მისი თქმით, საქართველოს ხელისუფლების ქმედებები გაცხადებულ ევროპულ მისწრაფებებს არ შეესაბამება და ქვეყანაში არსებულმა დემოკრატიულმა უკუსვლამ გამოიწვია გაწევრიანების პროცესის ფაქტობრივი შეჩერება.
ინტერვიუში სპიკერი აღნიშნავს, რომ ბოლოდროინდელმა მოვლენებმა, განსაკუთრებით ევროკავშირისა და საერთაშორისო სტანდარტებთან დაპირისპირებული კანონების მიღებამ და მშვიდობიანი მომიტინგეების წინააღმდეგ ძალადობამ, აიძულა ევროკავშირი საქართველოს ხელისუფლების წარმომადგენლების მიმართ დამატებითი ზომები მიეღო.
რა გზა გაიარა დღემდე საქართველომ ევროკავშირში გაწევრიანებისათვის, რა უნდა გააკეთონ ევროპულმა სტრუქტურებმა და საქართველოს ხელისუფლებამ ურთიერთობის გასაუმჯობესებლად და რას კარგავს და დაკარგავს საქართველო ევროკავშირისა და ინტეგრაციის პროცესისგან დისტანცირებით? - ამ და სხვა საკითხებზე გილიომ მერსიე „ინტერპრესნიუსთან“ ექსკლუზიურ ინტერვიუში ისაუბრა.
- ევროკავშირის აღმოსავლეთით და სამხრეთით გაფართოება ხშირად განიხილება ბლოკის შიგნით, თუმცა ის განსაკუთრებით უფრო მნიშვნელოვანია კანდიდატი ქვეყნებისთვის. ამჟამად ევროკავშირის კანდიდატი 9 ქვეყანაა: ალბანეთი, ბოსნია და ჰერცეგოვინა, საქართველო, მოლდოვა, მონტენეგრო, ჩრდილოეთ მაკედონია, სერბეთი, თურქეთი, უკრაინა და კოსოვო- როგორც პოტენციური კანდიდატი. საქართველოს შემდეგ კითხვებში განვიხილავთ. როგორ შეაფასებთ კანდიდატი ქვეყნების აქამდე განხორციელებულ პროგრესს? როდის უნდა ველოდოთ ევროკავშირის მომავალ გაფართოებას და რომელი ქვეყნები იქნებიან პირველები, რომლებიც ბლოკს შეუერთდებიან?
- ევროკავშირის გაფართოების პოლიტიკა უფრო მეტად, ვიდრე ოდესმე არის გეოსტრატეგიული ინვესტიცია მთელი ჩვენი კონტინენტის გრძელვადიან მშვიდობაში, სტაბილურობასა და უსაფრთხოებაში. 2022 წლის თებერვლიდან რუსეთის აგრესიულმა ომმა უკრაინის წინააღმდეგ კიდევ უფრო ხაზი გაუსვა ევროკავშირის გაფართოების გეოპოლიტიკურ მნიშვნელობას.როგორც პრეზიდენტმა ფონ დერ ლაიენმა ხაზგასმით აღნიშნა თავის 2024-2029 წლების პოლიტიკურ სახელმძღვანელოში, „ეს არის მორალური, პოლიტიკური და გეოსტრატეგიული იმპერატივი, რომ დავასრულოთ ჩვენი კავშირის გაერთიანება“.
გაწევრიანება არის და დარჩება დამსახურებაზე დაფუძნებულ პროცესად, რომელიც სრულად არის დამოკიდებული თითოეული ქვეყნის მიერ მიღწეულ ობიექტურ პროგრესზე.
კომისარმა კოსმა ნათლად განაცხადა, რომ მისი მანდატის განმავლობაში ის მიზნად ისახავს გაწევრიანების მოლაპარაკებების დასრულებას მინიმუმ ერთ კანდიდატ ქვეყანასთან.
მონტენეგრო ლიდერობს გზაზე, საკუთარი გამოცხადებული იმედით, რომ გახდება ევროკავშირის 28-ე წევრი ქვეყანა 2028 წლისთვის. მონტენეგრომ ჯერჯერობით მიაღწია კარგ პროგრესს გაწევრიანების მოლაპარაკებებში, 33-ვე თავი გახსნილია და 6 დროებით დახურულია. ჩვენ გავაგრძელებთ მონტენეგროსთან თავების დროებით დახურვას, როგორც კი ყველა პირობა შესრულდება.
ალბანეთმა გასულ წელს გახსნა ფუნდამენტური და საგარეო ურთიერთობების ბლოკი და ჩვენ მიზნად ვისახავთ შემდგომი ბლოკების გახსნას 2025 წელს.
სერბეთმა მოლაპარაკებების 35 თავიდან 22 გახსნა, ხოლო 2 თავი დროებით დახურა. კომისია ასევე მიესალმება წევრი ქვეყნების ბოლო შეთანხმებას, მოიწვიოს სერბეთი და წარადგინოს დარჩენილი ორი მოლაპარაკების პოზიცია.
ჩვენ ველით წინსვლას ერთი ბლოკის 1-ის გახსნით საფუძვლებზე უკრაინასა და მოლდოვასთან რაც შეიძლება მალე. ბლოკ 1-ის გახსნა საშუალებას მოგვცემს წინ წავიწიოთ სხვა ბლოკების გახსნით ამ ორ ქვეყანასთან.
კომისია მხარს უჭერს პირველი ბლოკის გახსნას ჩრდილოეთ მაკედონიასთან, როგორც კი შესრულდება საბჭოს მიერ დადგენილი პირობები და მიიღება საკონსტიტუციო ცვლილებები.
ბოსნია და ჰერცეგოვინასთან დაკავშირებით, ევროკავშირი მოუწოდებს ყველა პოლიტიკურ აქტორს, განაახლონ ქვეყნის ფოკუსირება ევროკავშირის გზაზე წინსვლაზე, გადამწყვეტი ქმედებებით გადაიდგას ყველა შესაბამისი ნაბიჯი, რათა შემდეგ საბჭომ მიიღოს მოლაპარაკებების ჩარჩო. ამ კონტექსტში, ევროკავშირი მიესალმება 2025 წლის 30 იანვარს სასაზღვრო კონტროლისა და პერსონალურ მონაცემთა დაცვის შესახებ კანონის საპარლამენტო მიღებას. მიუხედავად ამისა, ევროკავშირის გზაზე წინსვლისთვის საჭიროა მეტი პროგრესი.
რაც შეეხება კოსოვოს, კომისია მზადაა მოამზადოს მოხსენება კოსოვოს წევრობის განაცხადის შესახებ, როგორც კი საბჭო ამას მოითხოვს.
თურქეთი კვლავ კანდიდატი ქვეყანაა, მაგრამ თურქეთთან გაწევრიანების მოლაპარაკებები ჩიხში რჩება 2018 წლიდან, საბჭოს გადაწყვეტილების შესაბამისად. ამ შეფასების გამომწვევი ძირითადი საკითხები კვლავ რჩება. სერიოზული შეშფოთება რჩება ფუნდამენტური უფლებებისა და კანონის უზენაესობის სფეროებში, მათ შორის სასამართლო ხელისუფლების დამოუკიდებლობის კუთხით. კანონის უზენაესობისა და ფუნდამენტური უფლებების შესახებ დიალოგი რჩება ევროკავშირ-თურქეთის ურთიერთობის მთავარ საკითხად. 2024 წლის ანგარიში ხაზს უსვამს, რომ ევროკავშირი ხელახლა აგრძელებს კონსტრუქციულ ჩართულობას ანკარასთან ეტაპობრივად, პროპორციულად დადგენილი პირობითობის გათვალისწინებით.
იმ გადამწყვეტი მუშაობის პარალელურად, რომელსაც ჩვენ ვაკეთებთ გაფართოებაზე, ევროკავშირი უზრუნველყოფს, რომ ევროკავშირი მზად არის მიესალმოს ახალ წევრ ქვეყნებს უახლოეს წლებში საჭირო შიდა რეფორმების გასატარებლად.
- უკრაინაში ომი გრძელდება. უკრაინაში რუსეთის სრულმასშტაბიანი შეჭრის შემდეგ, ქვეყანამ ევროკავშირში გაწევრიანებაზე განაცხადი შეავსო, მიიღო კანდიდატის სტატუსი და გასულ წელს ოფიციალურად დაიწყო გაწევრიანების მოლაპარაკებები. არსებობს იმედი, რომ უახლოეს მომავალში უკრაინა გახდება ევროკავშირის წევრი ქვეყანა. როგორ წარმოგიდგენიათ გაერთიანებაში ისეთი ქვეყნის მიღება, რომელსაც ამჟამად ომი აქვს საკუთარ მიწაზე და დაახლოებით 20% ოკუპირებულია რუსეთის მიერ? რა გამოწვევებს მოუტანს ის ორივე მხარეს?
- გაფართოება არის გეოსტრატეგიული ინვესტიცია მშვიდობის, უსაფრთხოების, სტაბილურობისა და კეთილდღეობისთვის.
ევროკავშირის პრიორიტეტია გააგრძელოს უკრაინის მხარდაჭერა, რათა ქვეყანამ მოიგოს ომი და დაიბრუნოს კონტროლი მის მთელ ტერიტორიაზე. ჩვენ გავაგრძელებთ უკრაინისა და მისი ხალხის პოლიტიკურ, ფინანსურ, ეკონომიკურ, ჰუმანიტარულ სამხედრო და დიპლომატიურ მხარდაჭერას, რამდენ ხანსაც საჭირო იქნება. რუსეთმა არ უნდა გაიმარჯვოს.
უკრაინის ევროკავშირში გაწევრიანება არის ევროკავშირისა და უკრაინის ერთობლივი უსაფრთხოების ვალდებულებების საფუძველი.
უკრაინა ერთგულია ევროკავშირის გზისკენ და მიაღწია მნიშვნელოვან პროგრესს რუსეთის აგრესიული ომით გამოწვეული განსაკუთრებული გამოწვევების მიუხედავად, როგორც ეს დაფიქსირებულია გაფართოების ბოლო ანგარიშში. ევროკავშირი გააგრძელებს უკრაინის მხარდაჭერას ამ პროცესში.
ევროკავშირისკენ მიმავალი გზა ეფუძნება კარგად დადგენილ კრიტერიუმებს, რომლებსაც განმცხადებელი ქვეყნები უნდა აკმაყოფილებდნენ, რაც გარკვეულ დროს და მნიშვნელოვან ძალისხმევას მოითხოვს.
გაფართოების შემდგომი ნაბიჯების შესახებ გადაწყვეტილებები წევრი სახელმწიფოების ხელშია.
- სამწუხაროა ამის თქმა, მაგრამ ამჟამად საქართველოსა და ევროკავშირს შორის ურთიერთობები გაუარესებული და ძლიერ დაზიანებულია. თუმცა, მნიშვნელოვანია ხაზგასმით აღვნიშნო, რომ საქართველო იყო აღმოსავლეთ ევროპის ერთ-ერთი ყველაზე მოწინავე ქვეყანა, რომელიც ყოველთვის ნათლად გამოხატავდა ევროინტეგრაციის სურვილს. დღესაც ქვეყნის მოსახლეობის აბსოლუტურ უმრავლესობას სურს საქართველო ევროკავშირში გაწევრიანდეს. როგორ შეაფასებდით ევროკავშირისა და საქართველოს ურთიერთობებს დასაწყისიდან დღემდე? რა ნაბიჯების გადადგმა მოახერხა საქართველომ აქამდე და როგორ მივედით დღევანდელ დაძაბულ ურთიერთობამდე?
- საქართველო ევროკავშირის ახლო პარტნიორი იყო. ჩვენი ურთიერთობა აღინიშნა მრავალი ეტაპებით და ფუნდამენტური დემოკრატიული ღირებულებებისადმი მკაფიო ერთგულებით.
ევროკავშირი ყოველთვის იყო ერთგული საქართველოს ტერიტორიული მთლიანობის მიმართ. 2008 წლის ოქტომბრიდან ევროკავშირი იმყოფება აფხაზეთისა და “სამხრეთ ოსეთის” ადმინისტრაციულ საზღვრებზე ევროკავშირის სადამკვირვებლო მისიას სახით საქართველოში, რათა ხელი შეუწყოს ადგილზე სიტუაციის სტაბილიზაციას 2008 წლის აგვისტოს შემდეგ.
რაც შეეხება სავაჭრო ურთიერთობებს, 2016 წლის ივლისში ძალაში შევიდა ასოცირების ხელშეკრულება / DCFTA, რომელმაც ევროკავშირი-საქართველოს ურთიერთობები სრულიად ახალ საფუძველზე დააყენა და საკანონმდებლო დაახლოებისა და ვაჭრობის ლიბერალიზაციის კურსი დაუდგინა.
2017 წელს ევროკავშირმა ქართველებისთვის სავიზო რეჟიმი გააუქმა ხალხთა შორის კონტაქტების გასაძლიერებლად. ეს ასევე მოიცავს 6 500 გაცვლის დაფინანსებას ევროკავშირისა და საქართველოს მოქალაქეებს შორის განათლების, ტრენინგის, ახალგაზრდობისა და სპორტის სფეროებში ERASMUS+-ის ფარგლებში 2021 წლიდან. საქართველო ასევე მონაწილეობს “ჰორიზონტ ევროპაში” ერთობლივი კვლევითი სამუშაოების გააქტიურების მიზნით.
2023 წლის დეკემბერში ევროპულმა საბჭომ საქართველოს მიანიჭა კანდიდატის სტატუსი იმ გაგებით, რომ საქართველო აპირებს მიიღოს რეკომენდაციები.
მას შემდეგ საქართველოს ხელისუფლების ქმედებები არ შეესაბამება მის გაცხადებულ ევროპულ მისწრაფებებს. ქვეყანაში არსებულმა დემოკრატიულმა უკუსვლამ გამოიწვია გაწევრიანების პროცესის ფაქტობრივი შეჩერება, როგორც ეს გამოხატულია ევროსაბჭოს დასკვნებში 2024 წლის ივნისში.
საქართველო 26 ოქტომბრის საპარლამენტო არჩევნების შემდეგ ღრმა პოლიტიკურ კრიზისშია ჩარჩენილი. ბოლოდროინდელმა მოვლენებმა, განსაკუთრებით ევროკავშირისა და საერთაშორისო სტანდარტებთან დაპირისპირებული კანონების მიღებამ და მშვიდობიანი მომიტინგეების წინააღმდეგ ძალადობამ, აიძულა ევროკავშირი მიეღო დამატებითი ზომები. ეს მოიცავს საქართველოს ხელისუფლებასთან პოლიტიკური კონტაქტების შემცირებას, საქართველოს ხელისუფლებისთვის პირდაპირი დახმარების შეწყვეტას და დიპლომატიური და ოფიციალური პასპორტების მქონე ქართველი დიპლომატების, ოფიციალური პირებისა და მათი ოჯახებისთვის უვიზო მიმოსვლის შეჩერებას.
- როგორ აფასებთ ევროკავშირისა და საქართველოს ამჟამინდელ ურთიერთობებს? აქვს თუ არა ქვეყანას შანსი მოცემულ პირობებში გააგრძელოს ევროპული გზა? და რა უნდა გაკეთდეს ორივე მხრიდან ამ დაძაბულობის დასაძლევად და ნორმალურ ურთიერთობებზე დასაბრუნებლად?
- საქართველოს დაბრუნება ევროკავშირში გაწევრიანების გზაზე საქართველოს ხელისუფლების ხელშია. ევროკავშირი მზადაა განაახლოს ურთიერთობა იმ შემთხვევაში, თუ საქართველომ კურსი შეცვალა და ევროპულ გზას განაახლებს.
ევროკავშირის მიდგომა საქართველოს მიმართ ყოველთვის იყო ღია და დამსახურებაზე დაფუძნებული. ჩვენ მკაფიოდ და არაერთხელ ვაცნობეთ ჩვენი რეკომენდაციები და შეშფოთება საქართველოს ხელისუფლებას.
ევროკავშირი ნანობს ირაკლი კობახიძის 28 ნოემბრის განცხადებას „ქართული ოცნების“ გადაწყვეტილებასთან დაკავშირებით, არ განაგრძოს ევროკავშირთან გაწევრიანების მოლაპარაკებების დაწყება და უარი თქვას ევროკავშირის ფინანსურ მხარდაჭერაზე 2028 წლამდე. ეს განცხადება წარმოადგენს მნიშვნელოვან გადახვევას საქართველოს წინა მთავრობების პოლიტიკიდან და ქართველი ხალხის აბსოლუტური უმრავლესობის ევროპული მისწრაფებებიდან, რაც ასახულია საქართველოს კონსტიტუციაში.
შეგახსენებთ, რომ საქართველოს ხელისუფლების მიერ განხორციელებულმა ქმედებებმა და დემოკრატიულმა უკუსვლამ გამოიწვია ევროკავშირში გაწევრიანების პროცესის დე ფაქტო შეჩერება 2024 წლის ივნისში. გარდა ამისა, ევროკავშირის ფინანსური დახმარება საქართველოს ხელისუფლებისთვის ამჟამად შეჩერებულია.
ევროკავშირი მკაცრად გმობს ნებისმიერ ძალადობას მშვიდობიანი მომიტინგეების მიმართ, რომლებიც იცავენ თავიანთ დემოკრატიულ და ევროპულ მომავალს. ხელისუფლების ამ ქმედებებს სერიოზული შედეგები აქვს ჩვენს ორმხრივ ურთიერთობებზე.
მოვუწოდებთ საქართველოს ხელისუფლებას პატივი სცეს შეკრებისა და გამოხატვის თავისუფლების უფლებას. მათ თავი უნდა შეიკავონ მშვიდობიანი მომიტინგეების, პოლიტიკოსების ან მედიის წარმომადგენლების წინააღმდეგ ძალის გამოყენებისგან. ძალადობის ყველა აქტი სრულად უნდა იყოს გამოძიებული და პასუხისმგებელი პირები შესაბამის პასუხისმგებლობაში უნდა მიეცენ.
ჩვენ ველით მკაფიო და მნიშვნელოვან ნაბიჯებს საქართველოს ხელისუფლებისგან, რომლებიც მხარს უჭერენ მათ განზრახვებს ხელახლა ჩაერთონ ევროკავშირის გზაზე.
ევროკავშირმა ჩამოაყალიბა მკაფიო ნაბიჯები გაწევრიანების პროცესის განახლებისთვის. მათ შორისაა იმ კანონების გაუქმება, რომლებიც ეწინააღმდეგება ევროკავშირის ნორმებსა და ღირებულებებს, ასევე მტკიცე ვალდებულებას 2023 წლის დეკემბრის კომისიის რეკომენდაციებში განსაზღვრული 9 ნაბიჯის განხორციელებისადმი.
- რას კარგავს და დაკარგავს საქართველო ევროკავშირისა და ინტეგრაციის პროცესისგან დისტანცირებით?
- საქართველოში განვითარებული ნეგატიური მოვლენების ფონზე, ევროკავშირმა 2024 წლის ზაფხულში შეაჩერა ყველა ფინანსური დახმარება, რომლითაც უშუალოდ სარგებლობდა საქართველოს ხელისუფლება, პირდაპირი საბიუჯეტო მხარდაჭერის ჩათვლით. ეს შეადგენს 120 მილიონ ევროზე მეტს და მოიცავს უსაფრთხოების სექტორისა და სახელმწიფო ფინანსების მართვის მხარდაჭერას. მაგალითად, ჩვენ ვგეგმავდით აღჭურვილობისა და ტექნიკური დახმარების მიწოდებას შესაბამისი სამინისტროებისთვის კიბერუსაფრთხოების და კრიტიკული ინფრასტრუქტურის დაცვის გასაძლიერებლად.
გარდა ამისა, ჩვენ შევაჩერეთ ახალი ინვესტიციები. ამავდროულად, ჩვენ უზრუნველვყოფთ და გავაგრძელებთ ჩვენს მხარდაჭერას სამოქალაქო საზოგადოებისა და დამოუკიდებელი მედიის მიმართ. ევროკავშირმა ასევე მიიღო გადაწყვეტილება დიპლომატიური და სამსახურებრივი პასპორტების მფლობელთათვის უვიზო მიმოსვლის შეჩერების შესახებ.
