რამდენად შესაძლებელია, დასავლეთ ევროპის ე.წ. „საზღვაო კარიბჭის“ ტიპის ნავსადგურების მშენებლობის, რეფორმირებისა და შემდგომი განვითარების აპრობირებული ლენდლორდის მოდელი განზოგადდეს და ანაკლიის ნავსადგურში გამოიყენონ? - ამ საკითხის შესახებ სატრანსპორტო დერეფნის კვლევის ცენტრი (TCRC) ვრცელ ანალიზს აქვეყნებს.
ორგანიზაციის ინფორმაციით, დასავლეთ ევროპის ნავსადგურების მაღალი ტვირთბრუნვის მაჩვენებლები (როტერადამი – 400 მლნ ტონა, ანტვერპენ – ბრიუგე – 250 მლნ ტონა, ჰამბურგი – 100 მლნ ტონა) პირველ რიგში, ევროპის ეკონომიკის და მასთან დაკავშირებული ქვეყნების საქონელბრუნვითაა განპირობებული.
გარდა ეკონომიკური ტენდენციებისა, ევროპულ ნავსადგურებში ტვირთბრუნვის ასეთი შედეგების მიღწევა შესაძლებელი გახდა ე.წ. „საზღვაო კარიბჭის“ ტიპის ნავსადგურების რეფორმირების და განვითარებისათვის – ლენდლორდის (მიწის მფლობელი -Lendlord) მოდელის დანერგვით.
„რა არის ლენდლორდის მოდელი?
ნავსადგურის ადმინისტრაციას როგორც მესაკუთრეს უფლებება ეძლევა განკარგოს და უზრუნველყოს ნავსადგურის ტერიტორიის კონტროლი ასევე პასუხისმგებელია განახორციელოს ნავსადგურის კომპლექსური განვითარება.
ნავსადგურის შემავალი კერძო ოპერატორები, ნავსადგურის ადმინისტრაციასთან საკონცესიო ხელშეკრულების ან მიწის აქტივების არენდის საფუძველზე ახორციელებენ სტივიდორულ საქმიანობას.
ნავსადგურის ინფრასტრუქტურის მოდერნიზაციისა და განვითარებაში ინვესტირებას, „სახელმწიფო და კერძო პარტნიორობის“ მოდელის საუძველზე, ნავსადგურის ადმინისტრაცია ინვესტორს გადასცემს მიწის ნაკვეთს და მასზე დამაგრებულ სანავსადგურე ინფრასტრუქურას, ხოლო ინვესტორი საკონცესიო პერიოდის განმავლობაში უზრუნველყოფს ტერმინალების ოპერირებას ან მის განვითარებას.
ლენდლორდის მოდელი – ნავსადგურის ტერიტორიის ეფექტურად გამოყენების გარდა უზრუნველყოფს მუნიციპალური, კერძო სექტორის და სახელმწიფო ინტერესების ჰარმონიზირებებას.
აღნიშნული მოდელი ეფექტურად არის გამოყენებული როტერდამის, ანტვერპენის, სინგაპურის, რიგის, კონსტანცის და გდანსკის ნავსადგურებში.
ევროპულ ნავსადგურებში ადგილობრივ მუნიციპალიტეტებს ნავსადგურის ადმინისტრაციაში (port authority) აქციები გააჩნიათ და შედიან ნავსადგურის სამეთვალყურეო საბჭოს შემადგენლობაში, რის საფუძველზე ნავსადგურის განვითარების სტრატეგიაზე ზემოქმედება შეუძლიათ.
როტერდამის ნავსადგურში, ნავსადგურის ადმინისტრაციის აქციების 70% ქალაქის მუნიციპალიტეტის, ხოლო დანარჩენი 30% ნიდერლანდების მთავრობის საკუთრებაა.
ანტვერპენის ნავსადგურის ადმინისტრაციის აქციების სრული პაკეტი მუნიციპალიტეტის საკუთრებაა.
ბელგიის ზერბრიუგეს ნავსადგურის 98% ბრიუსელის მუნიციპალიტეტს ეკუთვნის, ხოლო 2% კერძო პირებს, რომლებმაც ნავსადგური 100 წლის წინ დააარსეს.
ლენდლორდის მოდელით – ნავსადგურის მართვაში ადგილობრივი ხელისუფლების მონაწილეობა ხელს უწყობს რეგიონალური ინტერესების გათვალისწინებას, ასევე მუნიციპალიტეტის საზღვრებში შემავალი ნავსადგურის ტერიტორიის განვითარებისათვის ეფექტიან გამოყენებას.
დასავლეთ ევროპის „საზღვაო კარიბჭის“ ტიპის ნავსადგურების რეფორმირების და შემდგომი განვითარების აპრობირებული მიდგომები რამდენად შესაძლებელია განზოგადებული და გამოყენებული იყოს ანაკლიის ნავსადგურის მოდელის შემუშავებისას?
ევროპული ნავსადგურების გამოცდილების მორგება ანაკლიის ნავსადგურის პირობებისათვის მოითხოვს რიგი წინაპირობების გათვალისწინებას.
საწყის ეტაპზე აუცილებელი იქნება, ახლად ფორმირებულ ანაკლიის ნავსადგურის ადმინისტრაციას სააქციო საზოგადოების ჩამოყალიბების საფუძველზე მიეცეს კორპორატიული მართვის შესაძლებლობა.
ანაკლიის ნავსადგურის ადმინისტრაციის ფორმირებისას, ნავსადგურის მიმდებარე ტერიტორიების სანაცვლოდ განხილული უნდა იყოს აქციათა ნაწილის ადგილობრივი მუციციპალიტეტისთვის ან რეგიონალური ადმინისტრაციისათვის გადაცემის შესაძლებლობა.
საკანონმდებლო დონეზე აუცილებელია ნავსადგურის ადმინისტრაციას მიეცეს უფლება განკარგოს ნავსადგურის საზღვრებში მოქცეული მიწის ფართობი.
გარდა ამისა, ნავსადგურის ადმინისტრაციას უფლება უნდა მიეცეს პროექტის განხორციელებისას, ფსკერდაღრმავებითი სამუშაოების განხორციელებისას მოიზიდოს მსოფლიო ლიდერი კომპანიები. ასევე განახორციელოს საგზაო და სარკინიგზო ინფრასტრუქტურის განვითარება.
დასკვნის სახით – ანაკლიის ნავსადგურის ადმინისტრაციისათვის სრულფასოვანი ლენდლორდის (მიწის მფლობელი) ფუნქციის, ხოლო პერსპექტივაში სანავსადგურო მოსაკრებლის განკარგვის უფლების მინიჭებით, ასევე ნავსადგურის მართვაში ადგილობრივი ხელისუფლების ჩართვით, შეიქმნება ყველანაირი წინაპირობა ინვესტორების მოსაზიდად.
ასეთი მიდგომით, შესაძლებელი იქნება, ანაკლიის ნავსადგურის და მის ზურგს უკან განლაგებული ანაკლია სიტის პროექტის განხორციელდება არა კონსოლიდირებული ე.წ. ჩინელი ინვესტორის საშუალებით, არამედ კონცესიის საფუძველზე სხვადასხვა მძლავრი, მსოფლიოში გამოცდილი ოპერატორების შემოყვანით”, - აღნიშნულია TCRC-ის ანალიზში.
