წლიურმა ინფლაციის განაკვეთმა მარტში მიზნობრივ 3%-იან მაჩვენებელს 2.4-ჯერ გადააჭარბა და 7.2%-ს მიაღწია. ლარის ვარდნის პირობებში უახლოეს მომავალში ფასების კიდევ უფრო მეტად ზრდაა მოსალოდნელი. მართალია გასულ წელს ეროვნული ვალუტა უფრო სწრაფად გაუფასურდა, მაგრამ ის ნაწილობრივ ნავთობზე ფასების 70%-იანმა შემცირებამ დააკომპენსირა, წელს ნავთობი $22-ის ნაცვლად ისევ $65 ღირს, ლარის კურსი კი 3.4-ს აჭარბებს.
ფასების მკვეთრი ზრდა ენერგორესურსებზე იანვრიდან დაიწყო. ფიზიკური პირებისთვის ელექტროენერგია 18-24 პროცენტით გაძვირდა. კომერციული მომხმარებლებისთვის 55-70 პროცენტით. წყალი შესაბამისად 16 და 48 პროცენტით. დამატებით 28%-ით გაუძვირდათ ბუნებრივი გაზი კომერიულ მომხმარებლებს. იმის გამო, რომ ბიუჯეტი 4 თვის განმავლობაში ფიზიკურ პირებს კომუნალურ გადასახადებს უფარავდა, საქსტატმა გაძვირება გაიაფებად შერაცხა, რამაც შექმა იმის ილუზია, რომ თითქოს იანვარ-თებერვალში ინფლაციის განაკვეთი 2.8 და 3.6 პროცენტს შეადგენდა. უწყებამ სპეციალური განმარტებაც გაავრცელა და მეთოდოლოგია იმით ახსნა, რომ მოქალაქეებს საფასურის გადახდა საკუთარი ჯიბიდან არ უწევდათ, თუმცა არაფერი უთქვამს იმის შესახებ, რატომ შეცვალა მეთოდოლოგია დეკემბრიდან, მაშინ როცა სუბსიდირების პროგრამა ნოემბრიდან დაიწყო და ზუსტად ისეთივე პროგრამა 2020 წლის მარტიდან მაისის ჩათვლითაც მოქმედებდა. იმის გასარკვევად თუ რატომ შეიცვალა მეთოდოლოგია "კომერსანტი" საქსტატს დაუკავშირდა. სადაც განმარტეს, რომ ნოემბერში არ ჰქონდათ ინფორმაცია თუ რამდენმა მომხმარებელმა ისარგებლა სუბსიდიით, გაზაფხულზე კი შედარებით მოკლევადიანი პერიოდის გამო კორექტირების გადაწყვეტილება არ მიუღიათ.
საქსტატის ასეთი დათვლით მარტში წყალმომარაგებაზე ფასები 58%-ით, ელექტროენერგიასა და ბუნებრივ აირზე კი 51%-ით გაიზარდა, რამაც თვის 4.2%-იან ინფლაციაში 2.97 პროცენტული პუნქტით ჰპოვა ასახვა. მარტიდან მართალია ბიუჯეტი მოსახლეობას კომუნალურ გადასახადებს მთლიანად აღარ უხდის, მაგრამ უფარავს გაძვირებულ სხვაობას. სტატისტიკის ეროვნული სამსახური ამჟამადაც ფიქრობს, რომ ფასნამატის სუბსიდირების გამო გაძვირება ინფლაციაში შესატანი არ უნდა იყოს.
ელექტროენერგია ერთადერთი პროდუქტი არაა, რასაც სახელმწიფო ასუბსიდირებს. დეკემბრიდან დაწყებული ფქვილის სუბსიდირება რომელიც 50 კგ-იან ტომარაზე 10 ლარს შეადგენდა და 31 მარტს უნდა დასრულებულიყო, ჯერ 15 ლარამდე გაიზარდა, შემდეგ კი ივნისამდე გაგრძელდა. სუბსიდირების გარეშე პური 15-20 თეთრით გაძვირდებოდა. სწორედ ამდენით 20 თეთრით ანუ 20%-ით, 1.20 ლარამდე გაძვირდა პური თონეებში, რადგან მათ სუბსიდირება არ შეხებიათ.
1 წლის განმავლობაში ოფიციალურად სურსათი და უალკოჰოლო სასმელი 5.7%-ით გაძვირდა, მათ შორის ზეთი 35.8%-ით, ყავა და ჩაი 13.7%-ით, შაქარი 13%-ით, თევზეული 12.2%-ით, რძის ნაწარმი 8.5%-ით, პური 7.7%-ით. საქსტატი ფასების აღრიცხვას ქვეყნის 6 დიდ ქალაქში: თბილისი, ბათუმი, ქუთაისი, გორი, ზუგდიდი, თელავი) 10-დან 20 რიცხვამდე ახდენს, რადგან ზეთი დამატებით მარტის ბოლოს გაძვირდა აღნიშნული სტატისტიკაში ვეღარ მოხვდა. კვების პროდუქტების გარდა წლის განმავლობაში ჯანდაცვა 13.7%-ით გაძვირდა, ავეჯი - 12%-ით, ალკოჰოლური სასმელები და თამბაქო - 8.9%-ით, ტრანსპორტი - 5.8%-ით.
ფასების ზრდა 20 მარტს არ დასრულებულა და უახლოეს პერიოდში მისი კიდევ უფრო მატებაა მოსალოდნელი. ფასების ზრდას ელიან საავადმყოფოებში და კვების ობიექტებში. ლარის კურსთან ერთად დამატებით გავლენას საწვავის ფასიც ახდენს. ყველაზე იაფი რეგულარის ტიპის ბენზინი 2 აპრილის მდგომარეობით უკვე 2.57-2.61 ლარი ღირს, დიზელის ფასი კი 2.62 ლარიდან იწყება და 2.82 ლარზე ადის. რაც შეეხება პრემიუმს, მისი ფასი 2.78-2.82 ლარის ფარგლებში მერყეობს. ნავთოპროდუქრების იმპორტიორთა კავშირში ადასტურებენ, რომ საწვავი კიდევ გაძვირდება.
იმ რაოდენობის პროდუქციისა და მომსახურების შესაძენად რასაც 2019 წლის მარტში 100 ლარი სჭირდებოდა, 2021 წლის მარტში 113.75 ლარია საჭირო, ეს მაშინ როცა 2020 წელს ეკონომიკა 6.2%-ით, 2021 წლის იანვარ-თებერვალში კი 8.3%-ით შემცირდა. 2020 წელს სოციალურ დაუცველთა რაოდენობა 100 000-ით 532 000-მდე გაიზარდა, სამსახური კი 115 000-მა ადამიანმა დაკარგა, მათი 94% მცირე ბიზნესში იყო დასაქმებული. 2021 წლის მარტში 200 ლარიანი კომპენსაცია, რომელიც მეორე ლოკდაუნის შედეგად უმუშევრად დარჩენილ ადამიანებზე გაიცემა, 130 645-მა ადამიანმა მიიღო.
ელექტროენერგიისა და ფქვილის სუბსიდიის გაუთვალისწინებლად ცხადია ინფლაცია უფრო მაღალი იქნებოდა. მთავრობა დილემის წინაშე დგას მიუშვას ინფლაცია, თუ გაზარდოს სუბსიდირების პროგრამა. სუბსიდიაზე თანხები ბიუჯეტიდან გამოიყოფა, რომელსაც გადასახადების გადამხდელები ავსებენ, ანუ მას ირიბად ისევ მოსახლეობა იხდის. კრიზისის ფონზე ხაზინის შემოსავლები გადასახადებით ვერ გაიზრდება და დამატებითი ხარჯებისთვის ან ახალი ვალის აღებაა საჭირო, რომელიც ისედაც მშპ-ის 60%-ს გადასცდა, ან რაიმე სხვა პროექტებზე დაფინანსების მოკლება.
ქვეყანაში ფასების სტაბილურობაზე პასუხისმგებელი ეროვნული ბანკია, თუმცა ამ დრომდე არ ყოფილა შემთხვევა, როდესაც თუნდაც დაგეგმილზე 2-ჯერ მაღალი ინფლაციის გამო, სების ხელმძღვანელობიდან ვინმეს თანამდებობა დაეტოვებინოს.
გიორგი ელიზბარაშვილი
ინფლაცია
