ბანკებმა შესაძლოა გადახდის უუნარო მსესხებლებს ვალები ჩამოაწერონ. შესაბამისი საკანონმდებლო ცვლილების ინიციატორი ფრაქცია „თავისუფალი დემოკრატებია“. ფრაქციაში განმარტავენ, რომ ფინანსური ინსტიტუტები დავალიანების ჩამოწერის შემთხვევაში დამატებით აღარ დაიბეგრებიან, რაც მათ სტიმულს მისცემს, კლიენტებს ვადაგადაცილებული და პრობლემატური სესხები აპატიონ.
პროექტის ავტორი დავით ონოფრიშვილი განმარტავს, რომ კანონპროექტის ამოქმედების შედეგად ათასობით მოქალაქეს შესაძლებლობა ექნება გათავისუფლდეს უიმედო სესხების და სანქციის დაფარვის ვალდებულებისგან.
გადაცემა „ბიზნესკონტაქტთან“ დავით ონოფრიშვილმა და საპარლამენტო ოპოზიციის წევრმა ზურაბ ჯაფარიძემ ისაუბრეს.
- ბატონო ზურაბ, თქვენ როგორ უყურებთ ამ ყველაფერს? თქვენს ერთ-ერთ განცხადებაში ამბობთ, რომ ეს არის პოლიტიკური პოპულიზმი. არის თუ არა ეს ასე?
– პირველ რიგში მნიშვნელოვანი არის საზოგადოებისთვის. ეს ინიციატივა ისე გაჟღერდა, რომ ადამიანებს შეექმნათ შთაბეჭდილება, თითქოს მათ აქვთ ვალები და ჩვენ ვიცით, რომ ლარის გაუფასურების გამო უამრავი ადამიანი და ოჯახი აღმოჩნდა ძალიან რთულ მდგომარეობაში და საუბარი იყო იმაზე, რომ ამ ადამიანებს თითქოს ეს ვალები ეპატიებოდათ და აღარ მოუწევდათ ბანკებისთვის ვალების გასტუმრება. ამ ნაწილზე ვიგულისხმე, რომ შეიძლება იყოს პოპულისტური განცხადება და ადამიანები შეცდომაში შეყავდეს.
საზოგადოებას მინდა ვუთხრა, რომ ეს ასე არ არის და ეს ინიციატივა ამას არ გულისხმობს. პარლამენტში რომ გავიდეს ეს ინიციატივა, ეს არ ნიშნავს, რომ ადამიანებს, რომლებსაც აქვთ სესხები გამოტანილი ბანკებიდან, ამ სესხების გასტუმრება არ მოუწევთ. საუბარი არის იმაზე, რომ არსებობს რაღაც იმედგადაწურული ვალები, რომლებიც ბანკმაც შეიძლება იცოდეს, რომ შანსი არ არის ასეთი ვალების ამოღების. ამ ინიციატივით უკვე ჩნდება სტიმული, რომ ფინანსურ ინსტიტუტებს გაუჩნდეთ შესაძლებლობა, რომ ასეთი ვალები უბრალოდ აპატიონ. ამ შემთხვევაში მათ აღარ მოუწევთ გადასახადის გადახდა, რომლის გადახდაც მანამდე უხდებოდათ.
ასეთი შემთხვევები იქნება მცირე, იმიტომ რომ ფინანსური ინსტიტუტების ინტერესში არის, რომ საბოლოოდ ეს ვალი ამოიღონ. შეიძლება ეს მცირე რაოდენობის ადამიანებს შეეხოს. ზოგადად ინიციატივას რაც შეეხება, ჩემი შეფასებით რაღაც განსაკუთრებული შეღავათები მოსახლეობისთვის ამას ვერ მოყვება, თუმცა ადამიანების გარკვეულმა ნაწილმა შეიძლება სარგებელი მიიღოს. მათ შორის შესაძლოა მომგებიანი იყოს ფინანსური ინსტიტუტებისთვის, მაგრამ კიდევ ვიმეორებ პროცენტულად ეს იქნება ძალიან უმნიშვნელო რაოდენობა და ამიტომ მგონია, რომ ეს მესიჯი იყო არასწორი, თითქოს ადამიანებს ეს სესხები ეპატიებოდათ. სხვა შემთხვევაში განსაკუთრებულ პრობლემას ამ ინიციატივაში ვერ ვხედავ.
- ბატონო დავით, კიდევ ერთხელ გააჟღერეთ ინიციატივის არსი.
– ათასობით ადამიანია, რომლებიც წლების განმავლობაში, როცა იყო 2008 წლის ომის შემდეგ ფინანსური კრიზისი იყო მსოფლიოში, რაც საქართველოსაც შეეხო, ბოლო წლების ლარის დევალვაციამ და უამრავი პრობლემა იყო, როდესაც არიან გარკვეული კატეგორიის ადამიანები, რომლებიც წლებია ვეღარ იხდიან ვალდებულებებს ბანკის მიმართ. ბანკმაც იცის და ეს თანხები ჩამოწერილია, მაგრამ ამავე დროს დარეზერვებულია ეს თანხები.
ბანკს რომც ქონდეს სურვილი ჩამოაწეროს და გაათავისუფლოს კლიენტი თუნდაც მორალურად, რომ ამ თანხას ვერ გადაიხდის და ვერც პროცენტს იხდის, დიდი ხანია, ის ამას არ გააკეთებს. ვთქვათ 10 000 არის გადაუხდელი თანხა, ბანკმა რომ აპატიოს ეს თანხა, გამოდის როგორს სარგებელი ფიზიკური პირისთვის და ფიზიკურმა პირმა უნდა გადაიხადოს 20% ანუ 2 000 ლარი ბიუჯეტში. თუ კლიენტი არ და ვერ გადაიხდის ამ თანხას, მაშინ ბანკმა უნდა გადაიხადოს მის მაგივრად.
- ძალიან ხშირად, სფეროში ჩართული ადამიანები – ფინანსურ ინსტიტუტებს ვგულისხმობ – თანხმდებიან იმაზე, რომ ფინანსური ინსტიტუტისთვის შეიძლება იყოს დამატებითი სტიმული. თუმცა აქვე მინდა ბანკების ასოციაციის პრეზიდენტის ზურაბ გვასალიას პათოსი გავაჟღერო, მისი განმარტებით თითოეული შემთხვევა და ასპექტი უნდა იყოს დეტალურად გავლილი, როდესაც ფიზიკურ პირზე სესხი არის და თუ გადაწყვიტა ბანკმა, რომ სესხი ჩამოაწეროს, ამ შემთხვევაში გათანაბრებულია სესხის ჩუქებასთან. ჩუქების შემთხვევაში დაბეგვრას უკავშირდება ეს პროცესი და მთლიანობაში ეს არის დამატებითი ხარჯი კომერციული ბანკისთვის. თქვენ როგორ წარმოგიდგენიათ ეს საკითხი მოცულობითად?
დავით ონოფრიშვილი: კანონმდებლობაში შედის ცვლილება, რომ ასეთი პატიება თუ სარგებლის მიღება მოხდება ფიზიკური პირი 20% არ გადაიხდის და კომერციული ბანკი ერთობლივ შემოსავალში არ აიყვანს ამ თანხას. ეს ნიშნავს, რომ კომერციულ ბანკებზე იქნება დამოკიდებული. ისინი თავიანთ შიდა კრიტერიუმებს განსაზღვრავენ თუ ვის შეიძლება ეს შეეხოს და ეს ადამიანები მგონია, რომ ათასობით არიან.
- ბანკები ხშირად აკეთებენ ხოლმე რესტრუქტურიზაციას, ეგრეთწოდებულ გადახალისებას და მაშინ რა იცვლება მთლიანობაში?
ზურაბ ჯაფარიძე: რაც გააჟღერეთ, მე ამ საფრთხეს ვერ ვხედავ. რაც მე წავიკითხე ამ ინიციატივაში შეიძლება აღმოჩნდეს ბანკისთვის ნაწილობრივ მომგებიანი, ისევე როგორც ფიზიკური პირისთვის. შეიძლება ასეთი ტიპის შეთანხმება ნამდვილად შედგეს. მე არ მჯერა, რომ ამას შეიძლება ქონდეს ძალიან დიდი მასშტაბები, თუმცა რაღაც ტიპის სესხების შემთხვევაში ფინანსური ინსტიტუტებისთვის საინტერესოც იყოს. ერთადერთი, რაც მგონია, რომ საფრთხე იყოს, შეიძლება „ხვრელი“ გაჩნდეს, იმის გამო რომ არსებული სისტემა არის, სადაც არსებობს საშემოსავლო და მოგების გადასახადი და შესაძლოა ბანკები იყოს გამოყენებული კორუფციული გარიგების გეგმებში. ვიღაცაზე შეიძლება სესხი გაიცეს, შემდეგ გავიდეს წლები და ჩუქება მოხდეს. მათ შორის სახელმწიფო მოხელეებთან მიმართებაში. თუმცა ამის დარეგულირება შესაძლებელია მოხდეს. დიდ პრობლემებს ამ ინიციატივაში ვერ ვხედავ. დიდი მოყვარული არ ვარ საშემოსავლო გადასახადის და ორივე გადასახადის გაუქმებას ვუჭერ მხარს. არც ის მინდა, რომ მოსახლეობას დარჩეს შთაბეჭდილება თითქოს აღებული სესხები მათ ეპატიებათ. ინიციატივა ამას არ გულისხმობს და ადამიანები შეცდომაში არ უნდა შევიდნენ.
– ხარვეზებს, საფრთხეებს და ნაკლოვანებებს ხედავს საპარლამენტო უმრავლესობა, კონკრეტულად საფინანსო- საბიუჯეტო კომიტეტის თავმჯდომარე თამაზ მეჭიაური, რომელიც დამატებით ხვრელების გაჩენის საფრთხეზე საუბრობს. რამდენად არსებობს ეს რისკი და მათ შორის პრევენციული ღონისძიება ამ ყველაფრის თავიდან ასაცილებლად?
დავით ონოფრიშვილი: პირველ რიგში მინდა გითხრათ, რომ ბიუჯეტს აქედან არანაირი შემოსავალი არ აქვს და ხვრელს ვერ გააჩენს. ამგვარი ტიპის პატიებიდან არანაირი შემოსავალი არ შემოდის ბიუჯეტში, ვინაიდან არავინ არაფერს არ პატიობს. ჩვენ გვინდა, რომ ეს სტიმულირება გავაკეთოთ. ბანკები გაისუფთავებენ ბალანსს და ჩამოწერენ და მეორეს მხრივ ფიზიკური პირიც იქნება გათავისუფლებული და როგორც ეკონომიკური აგენტი გაცოცხლდება. ჩვენ არ ვიცით რამდენ ადამიანზე ვსაუბრობთ და ამას პრინციპული მნიშვნელობა არ აქვს. 100 ადამიანსაც რომ დაეხმაროს ეს კანონმდებლობა, მე უკვე კმაყოფილი ვიქნები, რომ რაღაცნაირად შევძელი იმ ადამიანების დახმარება, რომლებსაც მთავრობები პირდებოდა სხვადასხვა სახის პრობლემების მოგვარებას, რაც კრიზისების დროს ხდებოდა და პრაქტიკულად არაფერი არ მომხდარა. ეს არის ელემენტარული მინიმუმი, რაც რეალურად უნდა მოხდეს და მე უმრავლესობის იმედი მაქვს, რომ ისინი მხარს დაუჭერენ ამას, იმიტომ რომ ხალხისკენ არის მიმართული.
- გასაგებია, რომ შესაძლებელია ამ საკითხში ოქროს შუალედის პოვნა, თუმცა რამდენიმე ანალიტიკოსის მოსაზრება მინდა გავაჟღერო. ემზარ ჯგერენაიას ეკუთვნის პათოსი, რომ ეს იქნება არა რეალურად ცვლილება არამედ უპრეცედენტო დანაშაული, რომელიც იქნება კომერციული ბანკების შიდა საქმის წარმოებაში ჩარევა და ა.შ. ბატონო ზურაბ, ფიქრობთ თუ არა რომ ეს ინიციატივა შეიცავს ასეთ ელემენტებს?
- ასეთ საფრთხეს ვერ ვხედავ, იმიტომ რომ მე რაც წავიკითხე, ეს ინიციატივა არ გულისხმობს სახელმწიფოს ჩარევას საბანკო საქმიანობაში. საუბარი არის, რომ ბანკებს თვითონ ექნებათ საშუალება შიდა რეგულაციებით გადაწყვიტონ. არავინ არავის არაფერს არ ავალდებულებს. თუ მოხდება რაიმე ტიპის შეთანხმება ბანკსა და მსესხებელს შორის, მხოლოდ ასეთ შემთხვევაში იქნება მიღებული.
