ბოლო 30 წლის მანძილზე სულ უფრო ღრმავდება უფსკრული ცენტრალური და აღმოსავლეთ ევროპის იმ ქვეყნებს შორის, რომლებიც ევროკავშირში შევიდნენ და იმათ ვინც ამის გაკეთება ვერ მოახერხა.
პირველები ევროკავშირის ლიდერ-ქვეყნებს ეწევიან, მეორეები კი ევროგაერთიანებას და რუსეთს შორის ნეიტრალურ ზოლში გაიჭედნენ. ამაზე ნათლად მეტყველებს განსხვავება უკრაინას და პოლონეთს შორის - 1989 წელს უკრაინის ეკონომიკა პოლონეთზე განვითარებული იყო, დღეს კი პოლონეთის მშპ უკრაინაზე 5-ჯერ მაღალია, ხოლო მილიონობით უკრაინელი პოლონეთში სამუშაოდ გარბის.
ეს არამხოლოდ უკრაინას ეხება, რუსეთის და ბელარუსის ეკონომიკებიც ღრმა სტაგნაციას განიცდიან. ამავე დროს ცენტალური და აღმოსავლეთ ევროპის ქვეყნები სწრაფად მიდიან წინ, 2014-2019 წლებში მათი ეკონომიკები საშუალოდ 5%-ით იზრდებოდა, მაშინ როდესაც რუსეთის მშპ ვარდებოდა და დღეს ის ამ კუთხით რუმინეთსაც კი ჩამორჩება, რომ არაფერი ვთქვათ ჩეხეთზე და პოლონეთზე.
ევროკავშირის ერთადერთი ქვეყანა, რომლის მშპ-ც რუსეთზე დაბალია, ბულგარეთია, თუმცა, სავარაუდოდ, არც ეს რეალობა გაგრძელდება დიდხანს.
ყოფილი საბჭოთა რესპუბლიკების წარუმატებლობის კიდევ ერთი მიზეზი ისაა, რომ 90-ან წლებში ევროკავშირში წევრობის წყალობით ცენტრალურ-აღმოსავლეთ ევროპამ მდიდარი ქვეყნებიდან ინდუსტრიის ნაწილის გადმოტანა მოახერხა. მაგალითად, ყოფილი სოციალისტური ბანაკის ქვეყნებში დღეს სწრაფად ვითარება მანქანათმშენებლობა და ეს დასავლეთ ევროპის ავტოგიგანტების ხარჯზე ხდება.
მათ ასევე ბრიუსელის დახმარებით უკეთესი მმართველობით სისტემის და ხარისხიანი მენეჯმენტის ჩამოყალიბებაც შეძლეს, რაც წარმატების ერთ-ერთი აუცილებელი პირობაა.
ყოფილი საბჭოთა რესპუბლიკების კიდევ ერთი დაავადებაა კორუფცია, Transparency International-ის რეიტინგში პოლონეთი 45-ზე, ჩეხეთი 49-ზე, სლოვაკეთი 60-ზე, უნგრეთი კი 69-ე ადგილზეა, ხოლო უკრაინა და რუსეთი - 117-ზე და 129-ზე. აღმოსავლეთ ევროპის ქვეყნების მაჩვენებლებიც იდეალური არაა, თუმცა, ის ინვესტორებისთვის საკმარისი აღმოჩნდა - მათ ზუსტად იციან, რომ საკუთრების უფლება ამ ქვეყნებში დაცულია, რადგანაც მათ ტერიტორიებზე ევროპული სასამართლოს იურისდიქცია ვრცელდება.
ყოფილ საბჭოთა რესპუბლიკებს შორის სადღეისოდ ყველაზე განვითარებული და ნაკლებად კორუმპირებულია ბალტიის 3 ქვეყანა, თუმცა, ეს ამ უზარმაზარი სივრცის ჭაობიდან გამოყვანისთვის საკმარისი არაა.
აღმოსავლეთ-ცენტრალური ევროპაშიც არსებობს გარკვეული პრობლემები - Transparency International-ის მონაცემებით ბოლო წლებში ამ რეგიონის ქვეყნებში მმართველობის ხარისხია უარესდება, კორუფცია კი იზრდება. ცუდ მაგალითად უჩვენებს უნგრეთი, რომელის ბოლო წლებში კორუფციის კუთხით აქამდე ევროკავშირის ყველაზე კორუმპირებულ ქვეყნებს, ბულგარეთს და რუმინეთს დაეწია.
ასევე აშკარაა დემოკრატიული ნორმებისგან გადახვევა უნგრეთში და პოლონეთში, თუმცა, ისინი ევროკავშირის მხრიდან ფინანსურ სარგებელს ჯერაც იღებენ.
დღეს, ისე, როგორც არასდროს, ევროკავშირმა აღმოსავლეთ-ცენტრალური ევროპის ქვეყნებში მმართველობის გაუარესება და დემოკრატიული პრინციპების უგულებელყოფა არ უნდა დაუშვას.
ყოფილი საბჭოთა რესპუბლიკების განვითარების სამწუხარო ტრაექტორია არის იმის ნათელი დადასტურება, რომ ევროკავშირმა დემოკრატია და კანონის უზენაესობა თავის რიგებში ყველა საშუალებით უნდა დაიცვას.
project-syndicate.org
თენგიზ აბლოთია
სსრკ
