ნატოს ჯარების ყოფილი მთავარსარდალი ადმირალი (გადამდგარი) ჯეიმს სტავრიდისი

ის, რასაც დასავლეთში ბევრი შესაძლოა პლანეტის შორეულ კუთხეში ლოკალურ შეტაკებად მიიჩნევს, რეალობაში რეგიონულ უსაფრთხოებაზე და მსოფლიო ენერგეტიკაზე დიდ გავლენას მოახდენს.

ეს ასევე შესაძლოა ორი პრობლემური ლიდერის, პუტინის და ერდოღანის დაპირსპირების მიზეზი გახდეს.

90-ან წლებში მთიანი ყარაბაღი, პატარა რეგიონი, სადაც 150 000 ადამიანი ცხოვრობდა, ორ მეზობელ ქვეყანას შორის სამკვდრო-სასიცოცხლო დაპირისპირების მიზეზი გახდა. ომის დროს 30 000 ადამიანი დაიღუპა. აზერბაიჯანის მხრიდან ამ ტერიტორიების დაბრუნების ყველა მცდელობა კი წარუმატებელი იყო.

როდესაც მე ნატო-ში ვმუშაობდი, რამდენიმეჯერმე სომხეთსაც და აზერბაიჯანსაც ვეწვიე, რა დროსაც თვალნათლივ დავინახე მათ შორის წარმოუდგენელი მასშტაბის ზიზღი ყველაზე მაღალ, თავდაცვის მინისტრების დონეზე. ისინი მხოლოდ ერთმანეთის ორპირობაზე და გამყიდველობაზე ლაპარაკობდნენ.

სამწუხაროდ, ორივე მათგანი თავისი ერის დამოკიდებულებას ერთმანეთისადმი ძალიან ზუსტად გამოხატავდა და ეს მხოლოდ მათი პირადი აზრი არ იყო. არც ერთი მხარე არავითარ კომპრომისზე წასვლას არ აპირებდა.

აზერბაიჯანელებს არაერთხელ დაუწყიათ მცირე შეტევები ყარაბახში, რომლებსაც სომხები მარტივად აჩერებდნენ. ჩვენი დაზვერვის მონაცემებით, ფართომასშტაბიანი ომის შემთხვევაში სომხები თითქმის გარანტირებულად იმარჯვებდნენ.

რუსეთი ორივე ქვეყანას იარაღს აწვდიდა და ამავე დროს გარკვეულ დონეზე მათ დაშოშმინებას ცდილობდა, თუმცა ჩვენ ყველამ ვიცით როდესაც პუტინი მშვიდობის მტრედის როლს თამაშობს არაფერი კარგი ამისგან არ გამოდის.

ამჟამინდელი ესკალაციის დროს, როგორც ყოველთვის, ორივე მხარე ამტკიცებს, რომ სროლა მოწინაამღდეგე მხარემ დაიწყო. ივლისში რამდენიმე შეტაკება იყო, რომლის დროსაც ორივე მხარეს ათობით ადამიანი დაიღუპა, თუმცა დღეს ყველაფერი ბევრად უფრო მასშტაბურადაა, დანაკარგები ასეულებს ითვლის.

კვირას ორივე მხარემ მობილიზაცია მოახდინა. საერთაშორისო საზოგადოება შექმნილ სიტუაციაში ჩარევას არც კი ცდილობს. ახლო წარსულში რუსეთის, შტატების და საფრანგეთის მიერ შექმნილი მინსკის ჯგუფი დაძაბულობის შემცირებას ასე თუ ისე ახერხებდა, თუმცა, ჯერ კიდევ 2010 წელს ყველა ეს მცდელობა ჩავარდა.

ახალი ომის პოტენციურად ყველაზე საშიში მომენტი ისაა, რომ რუსეთი და თურქეთი მოწინაამღდეგეებს მხარს აქტიურად უჭერენ. თურქებს სომხები არ უყვართ და თავიანთ თანამოძმე აზერბაიჯანელებს ეხმარებიან, რუსეთს კი სომხეთთან სამხედრო სფეროში აქვთ შეთანხმება.

აღსანიშნავია, რომ რეგიონის ქვეყნების უშუალო მეზობლები მუდმივად არასტაბილური საქართველო და აშშ-ს მოსისხლე მტერი ირანი არიან.

ასევე გასათვალისწინებელია ისიც, რომ ნავთობით და გაზით მდიდარ აზერბაიჯანს თავისი სუსტი ადგილებიც აქვს მაგალითად, ძალიან მოწყვლადი ნავთობ და გაზსადენები სომხეთის საზღვრიდან მხოლოდ 16 კილომეტრშია.

დღევანდელი სიტუაცია რეგიონში განსაკუთრებით საშიშია. ვაშინგტონი სრულად დაკავებულია არჩევნებით, ევროკავშირი ბრექსიტით, კორონავირუსით და აღმოსავლეთ ხმელთაშუა ზღვაში თურქეთს და საბერძნეთს შორის დაპირისპირებით.

ნატო, რომელიც ორივე ქვეყნის პარტნიორია, აცხადებს, რომ მხარეებმა საბრძოლო მოქმედებები სასწრაფოდ უნდა შეწყვიტოს, თუმცა სხვას არაფერს სთავაზობს.

მშვიდობიანი დარეგულირების შანსები ძალიან მცირეა. ომის შეჩერება ერთობლივად მხოლოდ რუსეთს, თურქეთს და ამერიკას შეუძლიათ. დასაწყისისთვის აზერბაიჯანისთვის წართმეული მიწების ნაწილის დაბრუნება გამოდგებოდა, შემდეგ საზღვრების გახსნა და ა.შ.

თუმცა, ამის შანსები ძალიან მცირეა. კონფლიქტის სამართლიანი მოგვარება ორივე მხარისგან მტკივნეულ კომპრომისებს და უკიდურეს პოზიციებზე უარის თქმას მოითხოვს.

ამ დროისთვის ასეთი კომპრომისები გაცილებით ნაკლებადაა მოსალოდნელი, ვიდრე პატარა ომი დიდი შედეგებით.