საქართველოს ელექტროენერგიით უზრუნველყოფას წლიურად 12,1 მილიარდი კვტ/სთ სჭირდება. ამ ოდენობას ქვეყანაში არსებული გენერაციის ობიექტები ვერ გამოიმუშავებენ და დეფიციტის დასაფარად იმპორტი ხდება საჭირო. მოხმარების ზრდასთან ერთად, ყოველწლიურად სულ უფრო მეტი ელექტროენერგიის შემოტანა გვიწევს და შესაბამისად, მეტ ფულს ვიხდით. იმპორტისთვის გადახდილი თანხის დიდი ნაწილი რუსეთში ირიცხება, რომელიც 2021 წელს ელექტროენერგიის მთავარი მომწოდებელი გახდა.

შარშან იმპორტირებულ ელექტროენერგიაში (1.61 მლნ.კვტ/სთ) საქართველომ $59 მილიონი გადაიხადა, რაც მძიმე ტვირთია ქვეყნის ეკონომიკისთვის. ამ თანხის 38% რუსეთში წავიდა. წელს 8 თვეში ქვეყანას უკვე 1.7 მილიარდი კვტ/სთ ელექტროენერგიის ყიდვა დასჭირდა და აქედან თითქმის 60% რუსეთიდან შემოვიდა. რუსეთიდან იმპორტმა ბოლო ხუთი წლის მაქსიმუმს მიაღწია, რაც საკმაოდ დიდი რისკია ქვეყნის ენერგეტიკული უსაფრთხოებისთვის.

2017 წლიდან საქართველოსთვის ელექტროენერგიის მთავარი მომწოდებელი აზერბაიჯანი იყო, თუმცა 2021 წელს სურათი რადიკალურად შეიცვალა. აზერბაიჯანის წილი, რუსული იმპორტის ზრდის გამო, მთლიან იმპორტში 30%-მდე შემცირდა. თურქეთის წილი 10%-მდეა.

რატომ გვაქვს დენის დეფიციტი

ელექტროენერგიის მოხმარება, ჩვეულებრივ, პიკს ზამთრის სეზონზე აღწევს, მაშინ როდესაც ჰესების მიერ გამომუშავებული ენერგია შედარებით მცირეა. მოთხოვნის დასაკმაყოფილებლად ამ პერიოდში ადგილობრივი თბოსადგურების მიერ გამომუშავებული ენერგია არ არის საკმარისი, რაც იმპორტის კრიტიკულ ზრდას განაპირობებს.

ელექტროენერგიის მოხმარების ზრდა 2015 წლიდან დაიწყო. 2016 წელს იმპორტმა 479 მილიონი კვტ.სთ შეადგინა, ხოლო 2019 წელს უკვე 1,630 მილიარდ კვტ.სთ-ს მიაღწია. ელექტროენერგიის მოხმარების მატებას უმეტესად ეკონომიკის ზრდა განაპირობებს. თუმცა, როგორც ოფიციალური მონაცემები აჩვენებს, ამ წლებში ქვეყანაში საგრძნობი ეკონომიკური ზრდა არ ყოფილა. მოხმარების ზრდა მნიშვნელოვანწილად კრიპტოვალუტის წარმოებამ განაპირობა. კრიპტოვალუტის სერვერების მიერ ელექტროენერგიის მზარდი მოხმარება განსაკუთრებით აფხაზეთის ტერიტორიაზე ფიქსირდება (2020 წელს აფხაზეთმა 2,55 მილიონი კვტ. ელექტროენერგია მოიხმარა, რაც დაახლოებით თბილისის მოხმარების ტოლია). ამ ფაქტორების გავლენით, ელექტროენერგიის დეფიციტი 2020 წელს +5.3%-ით გაიზარდა და 1.46 მილიარდი კვტ.სთ შეადგინა. ქვეყანა წმინდა ექსპორტიორიდან ელექტროენერგიის იმპორტიორად გადაიქცა. შარშან ქვეყნის ელექტრომოხმარებაში იმპორტის წილმა 13% შეადგინა. მიმდინარე წლის ბოლოსთვის ეს მაჩვენებელი კიდევ უფრო მეტი იქნება.

ინფორმაციის თავისუფლების განვითარების ინსტიტუტი პროგნოზირებს, რომ 2021-2025 წლებში მოხმარება შესაძლოა, საშუალოდ 5.1%-ით გაიზარდოს. გენერაციის 4.8%-ით ზრდის პირობებში, ელექტროენერგიის დეფიციტი 7.5%-ით გაიზრდება და 2025 წელს 1.9 მილიარდ კვტ.სთ-ს მიაღწევს.

შემცირებული წარმოება და კლებადი ექსპორტი

2020 წელს ქვეყანაში წარმოებული 6.8 მილიარდი კვტ.სთ-დან (2019 წელთან შედარებით 4.64%-ით ნაკლები) 80%-ზე ცოტა მეტი ჰესებმა აწარმოეს. დანარჩენს კი ბუნებრივ გაზზე მომუშავე თბოელექტროსადგურები (28%-ს ზამთარში და 1%-ზე ნაკლებს ზაფხულში) და უმნიშვნელო მოცულობით გორის ქარის სადგური გამოიმუშავებენ.

2006-2010 წლებში ექსპორტის მოცულობა ყოველწლიურად იზრდებოდა. მომდევნო წლებში, გაზრდილი შიდა მოხმარების გამო, ექსპორტი შემცირდა. 2017 წელს საქართველოდან 0.686 მილიარდი კვტ.სთ ელექტროენერგიის ექსპორტი განხორციელდა, 2018 წელს – 0.589 მილიარდი კვტ.სთ. ექსპორტი ხორციელდება ზაფხულის თვეებში წყალუხვობის სეზონზე, უმეტესად – თურქეთში.

ეკონომიკის სამინისტროს სცენარის მიხედვით, საქართველო ენერგეტიკაში არსებული პრობლემების გამწვავებას მხოლოდ ახალი ჰესების შექმნის შემთხვევაში დააღწევს თავს. ამისთვის, პირველ რიგში, დიდი კაშხლიანი ჰესების აშენებაა საჭირო. აღნიშნული სცენარის მიხედვით, 2022 წლისთვის ჯამური დადგმული სიმძლავრე არსებული 4247 მგვტ-დან 5014 მგვტ-მდე უნდა გაიზარდოს, 2024 წლისთვის – 5984 მგვტ-მდე, ხოლო 2030 წლისთვის 7945 მგვტ-ს უნდა მიაღწიოს.

ეს სცენარი 433 მეგავატის სიმძლავრის ნამახვანჰესის სისტემაში ჩართვის შემთხვევაში შეიძლებოდა განვითარებულიყო. ბოლო მოვლენებიდან ცხადი გახდა, რომ ნამახვანჰესის ექსპლუატაციაში გაშვება 2023 წლისთვის ვერ მოხდება, როგორც ეს ეკონომიკის სამინისტროს ჰქონდა დაგეგმილი.

ამ პროექტის ჩაშლა უარყოფითი სიგნალი იქნება უცხოელი ინვესტორებისთვის და ენერგეტიკის სექტორში ისედაც კლებადი ინვესტიციების კიდევ უფრო შემცირებას  გამოიწვევს.

„ვინ ჩადებს ინვესტიციას ნამახვანის პროექტის ჩაშლის შემდეგ? ეს ფაქტი ინვესტორისთვის ნიშნავს, რომ კარგი პროექტი რომც მოამზადოს, შეიძლება გაუგებარი მიზეზებით ჩაეშალოს. ინვესტიციის მოზიდვა პრობლემა გახდება, არა მარტო დიდი ჰესებისთვის, არამედ მცირე პროექტებისთვისაც. ინვესტორისთვის საქართველოში საქმიანობის დაწყება, არსებული რეგულაციების პირობებში, ისედაც პრობლემურია და მას კორუფციისკენ უბიძგებს. შექმნილი სიტუაციიდან გამომდინარე, იმპორტის ზრდა გარდაუვალი გახდება, რაც ელექტროენერგიას გააძვირებს. მოკლევადიან პერიოდში შეიძლება ტარიფი არ გაიზარდოს, მაგრამ 5-6 წელიწადში ეს აუცილებლად მოხდება”, – ამბობს ISET- ის კვლევითი ინსტიტუტის მკვლევარი ლევან ფავლენიშვილი. 

ადვილი მისახვედრია, რომ როდესაც ქვეყანაში გენერაციის განვითარება ჩამორჩება მოხმარების ზრდას, იმპორტზე დამოკიდებულება მატულობს, ელექტროენერგია ძვირდება და ჩვენც მომავალში უფრო მეტის გადახდა მოგვიწევს. 

წყარო: business feed