საერთაშორისო სავალუტო ფონდის პროგნოზით, 2021 წელს საქართველოს სახელმწიფო ვალი მშპ-ის 62% იქნება. IMF-ის მისიის ხელმძღვანელის მერსედეს ვერა-მარტინის თქმით, გასათვალისწინებელია ორი მთავარი ფაქტორი: 1. პირველი სამი კვარტლის განმავლობაში ვალი ძირითადად არის დოლარში ან ევროში; 2. ეს ის დაფინანსებაა, რომელიც ხელისუფლებამ მოიზიდა პანდემიის შედეგებთან გასამკლავებლად.

ISET-ის კვლევითი ინსტიტუტის მკვლევარი გიორგი მჟავანაძე „კომერსანტთან“ ამბობს, რომ საგარეო ვალის ასეთი რადიკალური ზრდა პანდემიამ გამოიწვია და ის მოკლევადიან პერიოდში დასაშვებია, თუმცა გრძელვადიანი სახე არ უნდა მიიღოს.

„2021 წელს ეს შეზღუდვა დაირღვევა და საქართველოს სახელმწიფო ვალი მშპ-ის 60%-იან ნიშნულს გადასცდება. ეს მხოლოდ კონკრეტულ შემთხვევებშია დასაშვები, რაც ახლაც გვაქვს, ეს არის კოვიდის პანდემიის გამო გამოწვეული შოკი და კანონი ამას უშვებს, მაგრამ ამას უშვებს მოკლევადიან პერიოდში და გრძელვადიანი სახე არ უნდა მიიღოს. რეკორდულად დიდი რაოდენობის თანხა ვისესხეთ წელს, ეს არის ზუსტად იმისათვის, რომ პანდემიიდან გამოწვეული ეკონომიკური შოკი შევამციროთ.

დანაკლისი რაც შემოსავლებში იყო, ნაწილი ავინაზღაუროთ, ასევე გავაგრძელოთ ეკონომიკის მასტიმულირებელი პროგრამები, როგორც ბიზნესისთვის ასევე ოჯახებისთვის, ანუ ფიზიკური პირებისთვის, სოციალური პროგრამების სახით.
თუმცა, ჩვენ ასევე ვიღებთ პასუხისმგებლობას საერთაშორისო ორგანიზაციების წინაშე, რომ მომავალ წლებში დავიწყებთ ვალების შემცირებას და 5 წლიან ან 10 წლიან პერიოდში ეს იქნება 60% -ზე ნაკლები“, - განაცხადა მჟავანაძემ.

მკვლევარი რისკებზეც საუბრობს და აღნიშნავს, რომ მაღალი საგარეო ვალი სამ ძირითად რისკს შეიცავს, მათ შორის ლარის გაუფასურების გავლენა, რომელიც ამ ვალს კიდევ უფრო გაზრდის. ასევე ქვეყანა არასანდო ხდება საგარეო კრედიტორებისთვის და შეინიშნება ამ სახსრების არაეფექტიანი ხარჯვა, რომლითაც ძირითადად ბიზნეს სექტორი ვერ სარგებლობს.

„რაც შეეხება რისკებს, პირველი რისკი არის ის, რომ ჩვენ ამ სესხს ვიღებთ უცხოურ ვალუტაში, შესაბამისად სახელმწიფო, როგორც ჩვეულებრივი მსესხებელი, რომელსაც სესხი აქვს დოლარში აღებული, დგას სასესხო რისკის წინაშე, შეასაბამისად ლარის გაუფასურება ამ ჩვენ ვალს კიდევ უფრო გაზრდის და ბიუჯეტზე და შესაბამისად მოსახლეობაზე წნეხი კიდევ უფრო დიდი იქნება. ეს ვალი გადასახდელია მოსახლეობის მიერ, მათი გადახდილი გადასახადებიდან. შემოსავალი და ეკონომიკა ჩვენ გვაქვს ლარში, ქვეყანის ვალი დოლარშია და თუ ლარის გაუფასურების შემდეგი ტალღა იქნება ეს საკმაოდ დიდ ზეწოლას მოახდენს ბიუჯეტზე, რადგან უფრო დიდი თანხა წავა ბიუჯეტიდან ამ ვალების გასასტუმრებლად და სოციალური და სხვადასხვა ინფრასტრუქტურული პროექტების დასაფინანსებლად ნაკლები დარჩება.

მეორე დიდი რისკი არის ის, რომ როდესაც საგარეო ვალების მშპ -სთან შეფარდება სწრაფად იზრდება მაშინ ის ქვეყანა უფრო არასანდო ხდება საგარეო კრედიტორებისთვის, ანუ ფულის სესხება მერე სულ უფრო რთული იქნება, სულ უფრო ცუდი პირობები იქნება ამ სესხებში ჩადებული, ვგულისხმობ მაღალ საკრედიტო განაკვეთს.

მესამე ასევე მნიშნვნელოვანი არის ის, თუ როგორ გამოვიყენებთ ამ სახსრებს, მთავრობას ბიუჯეტის კუთხით ჰქონდა პრობლემა. სოციალური კუთხით კარგად სრულდება, თუმცა ბიზნესის დახმარების კუთხით არის პრობლემა, ის პროგრამები რაც იყო დაანონსებული და დაწყებული, სესხის სუბსიდირების პროგრამები, მიკროგრანტები, დაახლოებით 50%- ით სრულდება. სახელმწიფომ ეს თანხები ვერ დახარჯა ანუ ზოგი პაკეტი არაეფექტიანი აღმოჩნდა უბრალოდ ბიზნესებმა არ ან ვერ ისარგებელს“, - განმარტავს გიორგი მჟავანაძე.

კავკასიის უნივერსიტეტის ეკონომიკის სკოლის დეკანი სოსო ბერიკაშვილი ამბობს, რომ ძალიან მნიშვნელოვანია იმის აღქმა, რომ ეს ვალი მხოლოდ ბიუჯეტის კი არა, არამედ საქართველოს ყველა მოქალაქის ვალია.

„თავისთავად ვალი არ არის კატასტროფა, ადამიანებიც და ქვეყნებიც ვალებთან ერთად ცხოვრობენ, თუმცა აქ მნიშვნელოვანი არის ის, თუ რამდენია ეს ვალი შემოსავალთან მიმართებაში. მდიდარ ქვეყნებს, გამომდინარე იქიდან, რომ მაღალი შემოსავალი აქვთ, მეტის გადახდა შეუძლიათ და ყოველთვიური გადასახადი, ისევე როგორც ეს ადამიანების პირადი ვალის შემთხვევაშია, მათ ნაკლებად აწვებათ.

სახელმწიფო საგარეო ვალს იმისთვის იღებს, რომ ქვეყანა გაჭირვებიდან ამოვიდეს და უფრო გადახდისუნარიანი გახდეს. ძალიან მნიშვნელოვანია, რომ ხალხი რაღაც ფორმით აკონტროლებდეს თუ რაში იხარჯება საგარეო ვალი და მართლა ხმარდება თუ არა იმ მიზანს, რისთვისაც სახელმწიფომ ეს ვალი აიღო, ასევე მოქალაქეში უნდა იყოს შეგრძნება, რომ ბიუჯეტის ფული მათი ფულია და შესაბამისად ბიუჯეტის ვალიც მათი ვალია, რადგან ბიუჯეტი სწორედ ადამიანების მიერ გადახდილი გადასახადებით ფორმირდება. ასევე შეგრძნება, რომ მთავრობამ წინასაარჩევნოდ დახმარებები დაარიგა არასწორია, არ არსებობს ეს დახმარებები, ეს ჩვენი ფულია.

იმ შემთხვევაში თუ ეკონომიკა გაიზრდება პროპორციაც შეიცვლება, რადგან ეკონომიკას თუ გავზრდით, უფრო გადახდისუნარიანები გავხდებით და რაც უფრო შევამცირებთ ვალს, მით უფრო მეტის აღებას შევძლებთ კრიზისის შემთხვევაში“, - აღნიშნავს სოსო ბერიკაშვილი.