თურქული ეროვნული ვალუტა ისტორიულ მინიმუმს უახლოვდება და მხოლოდ ბოლო 2 კვირაში 20%-ით გაუფასურდა. თუმცა, სავარაუდოდ, ეს დასასრული არაა - ექსპერტები დევალვაციის გაგრძელებას პროგნოზირებენ.
ეს ძალიან ბევრს უხარია - მაგალითად, რუს ტურისტებს, რომლებისთვისაც თურთქეთი უკვე გაიხსნა - ქვეყანაში დასვენება მკვეთრად გაიაფდა, განსაკუთრებით კი - ყირიმის და სოჭის კურორტებთან შედარებით.
პანდემიის მიუხედავად, ანკარამ საზღვრების გახსნა გადაწყვიტა - 10 აგვისტოს შემდეგ თურქეთს და რუსეთს შორის საავიაციო მიმოსვლა აღდგა, თურქული კურორტები გერმანელების და ბრიტანელებისთვის ხელმისაწვდომი გახდა.
ეროვნული ვალუტის დევალვაცია თურქული კურორტების პოპულარიზაციას ხელს უწყობს - ვალუტების ხელსაყრელი კურსი სავარაუდოდ ბრიტანელ ტურისტებსაც მოიზიდავს - 2019 წელს თურქეთს გაერთიანებული სამეფოს 2,44 მლნ. მოქალაქე ესტუმრა. დღეს მათთვის სხვა ქვეყნებში ჩასვლის შესაძლებლობა უკიდურესად შეზღუდულია - მაგალითად, ბრიტანელებისთვის დაკეტილია ესპანეთი და იტალია.
2 წლის წინ ფუნტი სტერლინგი 6,1 ლირა ღირდა, დღეს კი 9,5 ლირა. თუ გავითვალისწინებთ, რომ თურქეთში ლირის გარდა სხვა ვალუტების გამოყენება აკრძალულია, ხოლო ლირებში ფასები დევალვაციასთან შედარებით ნაკლებად იზრდება ბუნებრივია, რომ ეს თურქეთს დასვენებისთვის საუკეთესო ადგილად აქცევს.
ანკარა ასევე იმედოვნებს, რომ ლირას ვარდნა ტურიზმის ზრდას იმ დონეზე შეუწყობს ხელს, რომ ქვეყანას სრულმასშტაბიან კრიზისს აარიდებს. ეს ძალიან მნიშვნელოვანია იმის გათვალისწინებით, რომ ტურიზმს თურქეთის ეკონომიკაში საკმაოდ დიდი წილი უჭირავს.
თუმცა, ტურიზმის გარდა არსებობს ეკონომიკის სხვა დარგები, რომლებისთვისაც ვალუტის დევალვაცია დამღუპველია.
თურქეთის მთავრობა ეკონომიკის სტიმულირებისთვის ძალიან ბევრს აკეთებს, თუმც, ძირითადად ძალისხმევა ტრადიციულ დარგებზეა მიმართული, ეს სექტორები კი მოძველებულია.
თუ შევადარებთ თურქეთის მთავარი სამრეწველო კომპანიების ათეულს ბოლო 15 წლის მანძილზე, დავინახავთ, რომ ტოპ-10-ში არც ერთი მაღალტექნოლოგიური კომპანია არ არის. თურქეთის ყველა უმსხვილესი კომპანია ძველი ეპოქის ინდუსტრიას წარმოადგენს. მაშინაც კი, თუ ანკარა თავის პრობლემებს გადაწყვეტს და ეკონომიკურ ზრდას დაუბრუნდება, ის მაინც მაღალტექნოლოგიური კომპანიებისთვის გასაღების ბაზრად დარჩება - მას ცოდნის ეკონომიკასთან ადაპტირების უნარი არ გააჩნია.
ლირის კურსი ვარდება მცირე პაუზებით. ბოლო 12 წლის მანძილზე ის თითქმის 80%-ით გაუფასურდა.
2019 წელს ეროვნულმა ვალუტამ თურქულ-ამერიკული ურთიერთობების გამწვავების დროს ლირა მნიშვნელოვნად დაეცა, თუმცა, შედარებითი ნორმალიზაციის შემდეგ, დანაკარგები აღიდგინა.
მაგრამ, როგორც ვხედავთ, დევალვაციის პროცესი განახლდა.
ბევრი პოლიტიკური მიზეზის გარდა, თურქული ლირის წინაამღდეგ მოქმედ ფაქტორებს შორის - მთავარი მაინც მისი ეკონომიკის სისუსტეა განვითარებულ ქვეყნებთან - აშშ-ს, ევროკავშირს, და ჩინეთთან - შედარებით.
პანდემიის დროს, როგორც წესი, რაც უფრო სუსტია ქვეყნის ეკონომიკა, მით მეტია პრობლემები.
ეკონომიკური პრობლემები კი ეროვნულ ვალუტას ასუსტებენ და თურქულ ლირასაც სწორედ ეს ჭირს.
მოამზადა თენგიზ აბლოთიამ
ლირა
