4 თებერვალს, მსოფლიოს, კიბოს საერთაშორისო დღის აღნიშვნაში, საქართველოც შეუერთდა. ფილტვის კიბო - სიმსივნეებს შორის ყველაზე მაღალი სიკვდილიანობით გამოირჩევა.
არმაზ მარიამიძე, პათოლოგიის კვლევითი ცენტრის ხელმძღვანელი, მედიცინის დოქტორი, ასოცირებული პროფესორი, სწორედ, ფილტვის კიბოს დიაგნოსტიკური ტესტების სიახლეებისა და მათი, უკვე, საქართველოშიც ხელმისაწვდომობის შესახებ მოგვიყვება. „კომერსანტი“ არმაზ მარიამიძის ბლოგ-პოსტს უცვლელად გთავაზობთ:
„უაღრესად ბედნიერი ვარ, აღნიშნავს ტომი ბიორკი-ევროპის ფილტვის კიბოს ბორდის წევრი, რადგან ამ სფეროში, ბოლო სამი - ხუთი წლის განმავლობაში, უამრავი კარგი სიახლე დაიწყო, რისი თქმის საშუალებასაც სიმსივნისგან გადარჩენილთა გაზრდილი მაჩვენებელი გვაძლევს. ძალიან კარგია რომ ამის თქმის შესაძლებლობა არსებობს. "
წლების განმავლობაში, ფილტვის კიბოს შესწავლამ, პაციენტებისთვის გამოჯანმრთელების დამატებითი შანსები შექმნა.
ხშირად, სიმსივნის ადრეული დიაგნოსტიკა, წარმატებული მკურნალობის ალბათობას ზრდის. ადრეულ სტადიაზე კიბოს გამოვლენა შეიძლება მოხდეს როგორც სიმპტომების, ისე სკრინინგის საშუალებით.
სკრინინგი არის დაავადებების დასადგენად ტესტების ან გამოკვლევების გამოყენება იმ ადამიანებში, რომელთაც სიმპტომები არ აქვთ გამოხატული. ახლო წარსულში, გულმკერდის რეგულარული რენტგენული კვლევა ფილტვის კიბოს სკრინინგისთვის გამოიყენებოდა, მაგრამ მან პაციენტთა უმრავლესობაში სიცოცხლის ხანგრძლივობა ვერ გაზარდა. უკანასკნელ წლებში, ტესტი, რომელიც ცნობილია როგორც დაბალი დოზის კომპიუტერული ტომოგრაფია (LDCT), შეისწავლებოდა ფილტვის კიბოს განვითარების უფრო მაღალი რისკის მქონე ადამიანებში. LDCT ეხმარება ფილტვებში პათოლოგიური უბნების აღმოჩენას, რომლებიც შეიძლება იყოს კიბო. კვლევამ აჩვენა, რომ ფილტვის კიბოს მაღალი რისკის მქონე პაციენტების სკრინინგისთვის LDCT გამოყენება, რაც გულმკერდის რენტგენოლოგიურ კვლევასთან შედარებით მეტ სიცოცხლის გადარჩენის შესაძლებლობას იძლევა. სიმპტომების დაწყებამდე, მაღალი რისკის მქონე ადამიანების ყოველწლიური LDCT სკანირება, ფილტვის კიბოთი სიკვდილობის რისკის შემცირებას უწყობს ხელს.
ფილტვის კიბოს დიაგნოზის დასმა ლაბორატორიაში ხდება-ფილტვის უჯრედების ნიმუშის დათვალიერების საშუალებით.
უჯრედების აღება შესაძლებელია ფილტვების სეკრეტისგან (ნახველი), ფილტვის გარშემო არსებული მიდამოდან აღებული სითხიდან (თორაკოცენტეზი) ან საეჭვო ადგილიდან ნემსის ან ქირურგიული ჩარევის (ბიოფსია) გამოყენებით. ტესტის შერჩევა დამოკიდებულია სიტუაციაზე.
რიგ შემთხვევებში, ექიმმა შესაძლოა ეძებოს სიმსივნურ უჯრედებში სპეციფიური გენური ცვლილებები, ე.წ. გენური მუტაციები, რომელმაც განავითარა ეს სიმსივნე და ამაზე დაყრდნობით, კონკრეტული პაციენტისთვის შეარჩევს ზუსტად მასზე მორგებულ სამიზნე თერაპიას (თარგეთული თერაპია). მაგალითად, EGFR არის ცილა, რომელიც დიდი რაოდენობით ჩნდება ფილტვის არაწვრილუჯრედოვანი კიბოს (NSCLC ) უჯრედების 10% -20%- ის ზედაპირზე და ხელს უწყობს მათ ზრდას. ამდენად, ზოგი თერაპიული საშუალება, მიმართული EGFR მუტაციაზე, სარგებლიანი იქნება სწორედ ამ გენური მუტაციით გამოწვეული ფილტვის კიბოს სამკურნალოდ და არ აღმოჩნდება ასეთი სარგებლიანი სხვა გენური მუტაციით გამოწვეული კიბოს, მაგ. KRAS სამკურნალოდ. ამიტომ, ექიმები დღეს მიმართავენ NSCLC -ით დაავადებული პაციენტების სიმსივნური უჯრედების შემოწმებას გენების ცვლილებებზე, როგორიცაა EGFR და KRAS, იმის დასადგენად, თუ რამდენად სარგებლიანი იქნება ეს ახალი მკურნალობა.
NSCLC– ის დაახლოებით 5% –ს აქვს ALK გენის ცვლილება. ეს ცვლილება ყველაზე ხშირად გვხვდება არამწეველებში (ან მსუბუქ მწეველებში), რომლებსაც აქვთ NSCLC ადენოკარცინომის ქვეტიპი. ექიმებმა შეიძლება შეამოწმონ კიბოს უჯრედები ALK გენის ცვლილებებზე, რათა შეარჩიონ ALK გენურ მუტაციაზე მიმართული თარგეთული თერაპია.
NSCLC– ების დაახლოებით 1% –დან 2% –ს აქვს ROS1 გენის გადაწყობები, რომელზე მიმართული თარგეთული თერაპია სარგებლიანი აღმოჩნდება პაციენტისთვის.
NSCLC– ის მცირე პროცენტს აქვს RET გენის ცვლილებები. გარკვეული მედიკამენტები, რომლებიც დამიზნებითად მოქმედებს RET გენის ცვლილებების მქონე უჯრედებზე, შეიძლება განხილულ იქნას ამ გენური ცვლილებებით გამოწვეული კიბოს სამკურნალო ვარიანტად.
NSCLC– ების დაახლოებით 5% –ს აქვს ცვლილებები BRAF გენში. გარკვეული მედიკამენტები, რომლებიც დამიზნებითად მოქმედებს უჯრედებზე BRAF გენის ცვლილებებით, შეიძლება იყოს ამ სიმსივნეების მკურნალობის ვარიანტი.
NSCLC– ის მცირე პროცენტს აქვს MET გენის გარკვეული ცვლილებები, რაც ზრდის რიგი თარგეთული პრეპარატებით მკურნალობაზე პასუხს.
ეს მოლეკულური ტესტები შეიძლება გაკეთდეს ბიოფსიის ან ფილტვის კიბოს ოპერაციის დროს აღებულ ქსოვილზე (ქსოვილოვანი ბიოფსიის ტესტი). თუ ბიოფსიის ნიმუში ძალიან მცირეა და ყველა მოლეკულური ტესტის გაკეთება შეუძლებელია, ტესტირება, ასევე, შეიძლება გაკეთდეს ვენიდან აღებულ სისხლზეც(თხევადი ბიოფსიის ტესტი). ეს სისხლი შეიცავს მკვდარი სიმსივნური უჯრედების დნმ-ს, რომელიც სიმსივნით დაავადებული ადამიანების სისხლში გვხვდება.
ლაბორატორიული ტესტები შეიძლება გაკეთდეს სიმსივნურ უჯრედებზე გარკვეული ცილების მოსაძებნად. მაგალითად, NSCLC უჯრედების ტესტირება შეიძლება PD-L1 ცილაზე, რომელიც არის მაჩვენებელი იმისა, იქნება თუ არა სარგებლიანი იმუნოთერაპიული სამკურნალო საშუალებების გამოყენება.
და ბოლოს, ჩემი სტატია მინდა დავასრულო ოპტიმისტურ ნოტაზე და შეგახსენოთ, რომ დღეს, ქართველ პაციენტებსაც აქვთ შესაძლებლობა ისარგებლონ გენური ტესტირების მაღალი სერვისებით.
ჩვენს ლაბორატორიაში (პათოლოგიის კვლევითი ცენტრი) შესაძლებელია ნიმუშების მომზადება და გაგზავნა ბოსტონში, Foundation Medicine-ის ლაბორატორიაში (FMI) კომპლექსური გენური პროფილირების (CGP) ტესტების შესასრულებლად, სადაც ქსოვილოვან ან თხევად ნიმუშებზე, ერთ FDA ვალიდირებულ ტესტში, ხდება 300-ზე მეტი გენის შესწავლა მუტაციებზე. ნიმუშების მიღებიდან დაახლოებით 2-3 კვირის შემდეგ კი, გვეგზავნება ვრცელი რეპორტი, რომელზე დაყრდნობითაც შესაძლებელია ცალკეული პაციენტისთვის, ზუსტად მასზე მორგებული თერაპიის შერჩევა, რასაც პერსონალიზებული თერაპია ჰქვია“, - წერს მედიცინის დოქტორი.
(R)