სარკინიგზო სფეროს სპეციალისტი, პროფესიონალ რკინიგზელთა კლუბის პრეზიდენტი დავით გოჩავა "კომერსანტს" განუმარტავს რა უნდა გაკეთდეს იმისთვის, რომ ბაქო-თბილისი-ყარსის რკინიგზით საქართველო „შუა დერეფნის“ საერთაშორისო ლოგისტიკაში ანგარიშგასაწევი მოთამაშე იყოს. პირველი რიგის საკითხად გოჩავა ასახელებს „შუა დერეფნის“ საქართველოზე გამავალი მონაკვეთის მოდერნიზაციას, ხოლო შემდეგ ეტაპზე ის აუცილებლობად მიიჩნევს რკინიგზის მშენებლობის მობილური დანაყოფის შექმნას.
"ის მდგომარეობა, რაც ახლა „ბაქო - თბილისი - ყარსის“ საქართველოს უბანზე, არის სამარცხვინო, სრულიად შეუფერებელი იმ ქვეყნისთვის, რომელიც პოზიციონირებს საერთაშორისო ასპარეზზე როგორც სატრანზიტო ქვეყანა - ჩვენ, უბრალოდ, ერთ მშვენიერ დღეს გავიჭედებით; „საქართველოს რკინიგზაში“ აუცილებლად უნდა შეიქმნას რკინიგზის მშენებლობის მობილური რაზმი, ბრიგადა, დანაყოფი, რაც გინდათ, ის უწოდეთ, არ აქვს მნიშვნელობა; რატომ? იმიტომ რომ მან მონაწილეობა მიიღოს ისეთ პროექტებში, როგორიცაა სარკინიგზო ხაზის „დოსტიკი - მოინტი“ მშენებლობა. რეგიონში თითქმის ყველა ქვეყანაში მიმდინარეობს სარკინიგზო მშენებლობები, და მათში მონაწილეობა აამაღლებდა საქართველოს რკინიგზის მომუშავეთა კვალიფიკაციას, უნარ-ჩვევებს და ა.შ," - განუმარტავს "კომერსანტს" გოჩავა.
სხვათა შორის, რკინიგზისთვის მეტი ყურადღების მიქცევა ცოტა ხნის წინ ქართულ მხარეს აზერბაიჯანმულმა მხარემაც ურჩია.
ცოტა ხნის წინ საქართველოს სატრანსპორტო დერეფნის კვლევის ცენტრზე დაყრდნობით, კომერსანტმა დაბეჭდა სტატია, სადაც ცენტრის პრეზიდენტი, პაატა ცაგარეიშვილს დავუსვით კითხვა, თუ რატომაა მარაბდა კარწახის რკინიგზა 383 მილიონის ზარალზე, როცა მსოფლიოში ზოგადად ლოგისტიკა და სარკინიგზო გადაზიდვები ყველაზე მაღალშემოსავლიან სფეროდ ითვლება. ექსპერტი მიზეზთა შორის, პირველ რიგში, ასახელებს იმას, რომ 5 წელია რკინიგზა სატესტო რეჟიმში მუშაობს, რაც ნებისმიერი ინფრასტრუქტურული პროექტისთვის უპრეცედენტოდ დიდი დროა. გარდა ამისა, სატრანსპორტო დერეფნის კვლევის ცენტრის პრეზიდენტი ამტკიცებს, რომ ამჟამად საქართველოს მთავრობას ამ სარკინიგზო ხაზისადმი აქვს ინერტული დამოკიდებულება, ეს მაშინ, როცა აზერბაიჯანი და თურქეთი აქტიურად ცდილობენ მათ სასარგებლოდ გაზარდონ ტვირთნაკადი ბაქო-თბილისი-ყარსის სარკინიგზო მაგისტრალზე, რომლის ქართულ მონაკვეთს წარმოადგენს სწორედ მარაბდა-კარწახის ხაზი. შესაბამისად ექსპერტი დარწმუნებულია, რომ სახელმწიფოს მხრიდან ანგარიშვალდებულების უგულებელყოფაში უნდა ვეძებოთ მარაბდა-კარწახის სახელმწიფო საწარმოში დაგროვილი კოლოსალური ზარალის მიზეზები. მოგვიანებით, კომერსანტის ამ სტატიას გამოეხმაურა თავად მარაბდა-კარწახის რკინიგზის მენეჯმენტი და მათ წამგებიანობაზე თავიანთი ახსნა-განმარტება მოგვაწოდეს:
"შპს „მარაბდა-კარწახის რკინიგზა“ შეიქმნა ბაქო-თბილისი-ყარსის ახალი სარკინიგზო ხაზის პროექტის საქართველოს მონაკვეთის მშენებლობის რეალიზაციისთვის. პროექტის დაფინანსება ხორციელდება საერთაშორისო ხელშეკრულების საფუძველზე, აზერბაიჯანის რესპუბლიკის მიერ გამოყოფილი კრედიტით. შპს „მარაბდა-კარწახის რკინიგზას“ საკუთარი შემოსავალი არ გააჩნია და, შესაბამისად, ვერ იქნება მომგებიანი. ზარალი გამოწვეულია ეროვნული ვალუტის აშშ დოლართან საკურსო სხვაობით. კომპანიას აკრძალული აქვს ყველანაირი კომერციული საქმიანობა, შესაბამისად, არ შეუძლია შემოსავლის მიღება და ზარალიც სწორედ აქედან გამომდინარეობს. „ბაქო-თბილისი-ყარსის ახალი სარკინიგზო ხაზის პროექტს” უდიდესი სტრატეგიული, ეკონომიკური და პოლიტიკური მნიშვნელობა აქვს მთლიანად რეგიონისთვის, განსაკუთრებით კი, საქართველოსთვის. აღნიშნული პროექტი Global Infrastructure Leadership Forum-ზე დასახელდა 100 საუკეთესო გლობალურ პროექტს შორის“, – ნათქვამია „მარაბდა-კარწახის რკინიგზის“ ადმინისტრაციის განცხადებაში.
კომპანიის ეს ახსნა-განმარტება ზარალიანობაზე არადამაკმაყოფილებელი და არგუმენტს მოკლებულია დავით გოჩავასთვის. პროფესიონალ რკინიგზელთა კლუბიოს პრეზიდენტს მარაბდა-კარწახის რკინიგზის ადმინისტრაციის განცხადება, რომ მას საკუთარი შემოსავალი არ გააჩნია და, შესაბამისად, ვერ იქნება მომგებიანი და რომ „ბაქო-თბილისი-ყარსის ახალი სარკინიგზო ხაზის“ პროექტის საქართველოს მონაკვეთის მშენებლობის რეალიზაციისთვის, უჩენს კითხვას: ვინ ანხორციელებს მატარებლების ექსპლუატაციას ბაქო-თბილისი-ყარსის რკინიგზის საქართველოზე გამავალ მონაკვეთზე და რა უფლებით?
"წლებია ვამბობ, მატარებლების ექსპლუატაცია ბაქო - თბილისი - ყარსის რკინიგზის საქართველოზე გამავალ მონაკვეთზე დანაშაულია. მატარებლების მოძრაობა იქ არ შეიძლება. ისმის სრულიად ლეგიტიმური კითხვა: ვინ ანხორციელებს მატარებლების ექსპლუატაციას ბაქო-თბილისი-ყარსის რკინიგზის საქართველოზე გამავალ მონაკვეთზე და რა უფლებით ?!
ჩემთვის სარკინიგზო კომპანიის მუშაობის „სარკეა“ მატარებლების მოძრაობის გრაფიკი. გრაფიკზე „მარაბდა-კარწახის“ უბანზე მოძრავ საკონტეინერო მატარებლებს ენიჭებათ ე.წ. „მუშა მატარებლის“ ნომერი - მაგ., 5203. უბანზე არც ერთი შუქნიშანი არ ფუნქციონირებს. მატარებელი ერთი სადგურიდან მეორეში იგზავნება ავარიულად, ანუ მისი სიჩქარე შეზღუდულია, - ის თეორიულად ან ხანძრის ჩასაქრობად მიდის, ან დაშლილი ლიანდაგის შესაკეთებლად, ან გადასარბენზე გაჩერებული სხვა მატარებლის დასახმარებლად. ასეთი მუშა მატარებლის ექსპლუატაციის ხარჯები არის „სარკინიგზო კომპანიის“ ხარჯები. ვფიქრობ, რაც შეიძლება გასაგებად ავხსენი ხარჯების ერთ-ერთი წყარო, ვიმეორებ, ერთ-ერთი. ზოგადად, „მარაბდა-კარწახის“ რკინიგზის მენეჯმენტს რომ პასუხს მოსთხოვს სამართლიანი ხელისუფლება, მერე გამოჩნდება ხარჯების რეალური წყარო უამრავი, - გვეუბნება გოჩავა.
შეგახსენებთ, ბაქო-თბილისი-ყარსის მაგისტრალის სამშენებლო სამუშაოების დასრულება სახელშეკრულებო პირობებით 2012 წელს იგეგმებოდა, თუმცა ის სხვადასხვა მიზეზით რამდენჯერმე გადავადდა. გადადების მიზეებად სახელდებოდა დაფინანსების გაჭიანურება, პრობლემები კონტრაქტორ კომპანიებთან, პოლიტიკური ცვლილებები, რთული კლიმატური და გეოგრაფიული პირობები. დღესაც კი ეს მაგისტრალი სრული დატვირთვით არ მუშაობს, თუმცა ამ სარკინიგზო მონაკვეთზე ტვირთის გადაზიდვის დრო სულ უფრო მცირდება და, შესაბამისად, მაგისტრალის მიმართ ტვირთმფლობელთა ინტერესი სულ უფრო იზრდება. 2020 წლიდან ბაქო-თბილისი-ყარსის მაგისტრალზე ახალი ტვირთების გადაზიდვა დაიწყო. ამჟამად, BTK-ზე სატესტო რეჟიმში მიმდინარეობს მხოლოდ სატვირთო გადაზიდვები. BTK-ის დერეფანში ამჟამად მაღალი რისკის შემცველი ტვირთის, მაგალითად, ნავთობპროდუქტების გადაზიდვა აკრძალულია. ბაქო-თბილისი-ყარსის რკინიგზით ხდება მხოლოდ საკონტეინერო და ნაყარი ტვირთის გადაზიდვები. სატესტო რეჟიმში მუშაობის მიუხედავად, მაგისტრალზე ტვირთბრუნვა მზარდია. 2017 წელს BTK-ის დერეფანმა 2500 ტონა ტვირთი გაატარა, 2020 წელს კი 252 ათასი ტონა.
პანდემიის პირობებში, ბაქო-თბილისი-ყარსის სატრანსპორტო კორიდორის გამოყენებით თურქეთმა სავაჭრო პარტნიორებთან ტვირთბრუნვის შენარჩუნება შეძლო. სარკინიგზო მაგისტრალი თურქეთისათვის საგარეო ვაჭრობის ერთ-ერთ მთავარ გზად იქცა.
ცნობისთვის, სარკინიგზო ხაზი აკავშირებს აზიისა და ევროპის სარკინიგზო ქსელებს. ეს უმოკლეს გზაა არა მხოლოდ 3 ქვეყანას, აზერბაიჯანი-საქართველო-თურქეთს შორის, არამედ აზიასა და ევროპას შორის. BTK საშუალებას იძლევა ტვირთის გადაზიდვის დრო ორჯერ შემცირდეს. რკინიგზა ამარტივებს ცენტრალური აზიის ქვეყნების მსოფლიო ბაზარზე შესვლას( თურქმენეთი, ყაზახეთი, უზბეკეთი, ყირგიზეთი, ტაჯიკეთი და ავღანეთი). რკინიგზის 263 კილომეტრი გადის საქართველოს ტერიტორიაზე.
BTK 2017 წლის 30 ოქტომბერს გაიხსნა. სარკინიგზო ხაზი აკავშირებს აზიისა და ევროპის სარკინიგზო ქსელებს. ეს არის უმოკლესი გზა არა მხოლოდ 3 ქვეყანას, არამედ აზიასა და ევროპას შორის. BTK საშუალებას გაძლევთ შეამციროთ საქონლის ტრანსპორტირების დრო. რკინიგზა ხელს უწყობს ცენტრალური აზიის ქვეყნების - თურქმენეთის, ყაზახეთის, უზბეკეთის, ყირგიზეთის, ტაჯიკეთისა და ავღანეთის შესვლას ევროპულ და მსოფლიო ბაზრებზე. BTK– ის საერთო სიგრძეა 846 კმ. აქედან აზერბაიჯანის ტერიტორიაზე გადის 504 კმ რკინიგზა, 263 კმ გადის საქართველოზე, ხოლო სარკინიგზო ხაზის 79 კმ თურქეთშია განთავსებული.
ბაქო-თბილისი-ყარსის რკინიგზა ექსპლუატაციაში, სავარაუდოდ, 2022 წლის ბოლოს შევა.