„ომის გავლენა სოფლის მეურნეობაზე და სურსათით მომარაგებაზე ძალიან დიდი იყო და ცხადია ამ მხრივ არც უკრაინაში მიმდინარე ომია გამონაკლისი. მით უფრო, რომ ჩვენ  ვსაუბრობთ ომში მონაწილე ორ  მხარეზე რუსეთსა და უკრაინაზე“, -  ამის შესახებ ანალიტიკური ცენტრის ჯეოქეისის თავმჯდომარემ ვიქტორ ყიფიანმა  „ჯეოქეისის“ და “კომერსანტის“ ერთობლივი პროექტის „კომერსანტის კვლევითი ინიციატივა“ პირველ ვებინარზე განაცხადა, რომელსაც “ჯეოქეისის“ მკვლევარი და მედიაჰოლდინგის მმართველი პარტნიორი გიორგი აბაშიშვილი უძღვებოდა.

ყიფიანმა აღნიშნა, რომ ომში ჩართული ორივე მხარე არის პურის კალათის ორი ძალიან მსხვილი გლობალური მოთამაშე, მისივე თქმით აღსანიშნავია, რომ რუსეთ-უკრაინის ომმა რიგი ლოგისტიკური  პრობლემები  გამოიწვია. მაგალითად შავ  ზღვაზე თავისუფალ ნაოსნობას სირთულეები  შეექმნა, რაც უკრაინის პორტების ბლოკადით არის  განპირობებული,  ამ ყველაფერმა კი სურსათის  ფასებზე მნიშვნელოვანი  გავლენა  მოახდინა.

„შავ ზღვაზე ნაოსნობას შეექმნა პრობლემები – ამ მიმართულებით ექსპორტის შეჩერებასთან ერთად  საგრძნობლად  არის შემცირებული ბალტიის ზღვით გავლის  ექსპორტი და  აქედან  გამომდინარე  ჩვენ ვართ ისეთ  ვითარებაში,  როდესაც უკრაინაში  მიმდინარე  ომით,  კოვიდით  გამოწვეული  გლობალური მომარაგება-მიწოდების ჯაჭვის ნაწილობრივი რღვევით, ჩვენ  გვაქვს ძალიან უნიკალური ვითარება, როდესაც შექმნილი კრიზისი ორი ნიშნით გამოირჩევა.

პირველი არის ის, რომ ამ კრიზისმა  გავლენა  მოახდინა, როგორც სასოფლო-სამეურნეო  ინგრედიენტების წარმოების  ბაზრებზე,  ასევე მზა — ძირითადი  საკვების  წარმოების  ბაზრებზე, ასე  რომ  ეს  ძირითადი  ციკლი  ძალიან ცუდად  შეიკრა.

FAO–ს მონაცემებით, თებერვალთან შედარებით სურსათზე  ფასის  ინდექსმა 12,6%-ით  მოიმატა,  ხოლო  უშუალოდ მარცვლეულის ფასზე მატებამ 17,1%  შეადგინა,  თუმცა  ეს  გასაკვირი არ  არის,  რადგან  ხორბლისა  და სიმინდის  გლობალურ  ექსპორტში, იგივე  რუსეთსა და უკრაინას 30% და  20%  უჭირავთ, ამიტომ ფასების ზრდაზე  ასეთი მკვეთრი  გავლენა  ბუნებრივია.

ასევე  საუბარია, რომ ფასები  გაიზარდა  შაქარზე და  რძის  პროდუქტებზე. ძალიან ნიშანდობლივია შემდეგი  ციფრი, რომ  თურმე მსოფლიოში 26 ქვეყანა  მინიმუმ  50%-ით  არის რუსეთიდან და უკრაინიდან იმპორტირებულ ხორბალზე  დამოკიდებული.  აქვე  აღვნიშნავ,  რომ სასუქით მომარაგების მიმართულებით  ცალკე  სირთულეები  წარმოიშვა,  აქვე  გასათვალისწინებელია  ის  გარემოება, რომ უკრაინის ომში ჩართული რუსეთი სასუქის ერთ-ერთი  დიდი  ექსპორტიორი  ქვეყანაა და შესაბამისად  ამ  სირთულეებმა გამოიწვია  ისეთი  ვითარება, როდესაც  სტატისტიკაზე  დაყრდნობით რეგიონში  სასუქზე  ფასებმა 30%-იანი  ზრდა  გამოიწვია,  ამ  ვითარებაში  ასევე  საყურადღებოა, თუ როგორ მოერგება  მსოფლიოს მსხვილი ხორბლის მწარმოებელი  ქვეყნები  შექმნილ დეფიციტს. ამ  ქვეყნებს  შორის არიან კანადა,  ავსტრალია და არგენტინა“, -  აღნიშნა ვიქტორ ყიფიანმა.

ყიფიანის თქმით, სასურსათო უსაფრთხოება მხოლოდ გარე ფაქტორბეზე  დამოკიდებული  არ არის და  ის  შიდა სტაბილურობასთან დაკავშირებული საკითხიცაა.

„მაგალითად, სხვა  პირობებთან ერთად  საკვებზე  მაღალმა  ფასებმა  განაპირობა  პაკისტანის პრემიერ-მინისტრის მიმართ  სახალხო  უკმაყოფილება, რამაც მისი გადაყენება გამოიწვია. იგივე პრობლემამ იჩინა თავი პერუს პრეზიდენტის დღის  წესრიგში,  ასევე იმპორტირებული ხორბლის დეფიციტს განიცდის ეგვიპტე, რომელიც ძალიან  ძლიერად  – 80%-ით  არის    რუსული  ხორბლის იმპორტზე დამოკიდებული,  რომ ავიღოთ  სტაბილურობით  გამორჩეული საფრანგეთი, იქაც  საკვებზე მაღალი ფასების  საკითხი საპრეზიდენტო არჩევნების დღის წესრიგშიც  იდგა.

ერთი რამ, რაც უნდა  აღინიშნოს,  ჩვენ  ვსაუბრობთ  იმპორტის  დეფიციტზე,  მაგრამ არავითარ შემთხვევაში არ უნდა ვიფიქროთ, რომ მსოფლიოში არასაკმარისი ხორბალია, პირიქით მსოფლიოში გლობალური მოთხოვნის დასაკმაყოფილებლად საკმარისი ხორბალია, მაგრამ საუბარია  იმაზე, თუ რამდენად  სწრაფად მოხდება მიწოდება-მომარაგებაში ომის  შედეგად  წარმოქმნილი დეფიციტის  აღმოფხვრა“, -  აღნიშნა ვიქტორ ყოფიანმა.

 ვიქტორ  ყიფიანმა სურსათის  დეფიციტის  მიმართულებით რამდენიმე რეკომენდაციაზე ისაუბრა და აღნიშნა, რომ ერთ-ერთი საკითხი, რომელზე მსჯელობასაც წააწყდა, არის ის, რომ მოხდეს  შეთანხმება იმაზე, სურსათი და  სასუქი სანქციებს არ  დაექვემდებაროს. მისივე თქმით, შემდეგი თემა არის საექსპორტო  შეზღუდვების  დაუშვებლობა.

„ეს ტრივიალური და  ბანალური მიდგომაა,  მაგრამ  რთულად  განსახორციელებელი,  ასევე  საინტერესოა  ერთი  რეკომენდაცია, მოხდეს მოწყვლადი ქვეყნების სუბსიდირება  და მათთვის ჰუმანიტარული დახმარების მიზნობრივი  პროგრამების ინტენსიფიკაცია.  

საშუალო და დაბალი  შემოსავლის  ქვეყნებს  მაქსიმალური ხელშეწყობა გაეწიოს,  რათა  მათი მხრიდან  საერთაშორისო სესხების მომსახურების მხრივ გარკვეული  შეღავათები  დაწესდეს რომ გამოთავისუფლებული რეზერვების  მიმართვა  მოახდინონ გაძვირებული  პროდუქციის  შესაძენად“. - აღნიშნა ვიქტორ ყიფიანმა.

 გიორგი აბაშიშვილის ინიციატივით გამართულ  ვებინარში მონაწილეობდნენ სახელმწიფო, კერძო და ანალიტიკური ორგანიზაციების წარმომადგენლები. მათ შორის: ვიქტორ ყიფიანი – ანალიტიკური ცენტრი „ჯეოქეისის“ თავმჯდომარე, გელა ხანიშვილი – საქართველოს გარემოს დაცვისა და სოფლის მეურნეობის მინისტრის პირველი მოადგილე, ლევან სილაგავა – ხორბლისა და ფქვილის მწარმოებელთა ასოციაციის აღმასრულებელი დირექტორი და შალვა ფიფია – USAID-ის სოფლის მეურნეობის პროგრამის CNFA ხელმძღვანელის მოადგილე.

თაკო კვაჭანტირაძე