საქართველოში ახალი საფონდო ბირჟის დაფუძნება პარტია „ლელო საქართველოსთვის“ ეკონომიკური პროგრამის ერთ-ერთი შემადგენელი ნაწილია. „ლელოს“ თავმჯდომარის, მამუკა ხაზარაძის მიერ წარდგენილი ეკონომიკური პროგრამის „მარშალის გეგმის“ მიხედვით, „საერთაშორისო საფონდო ბირჟა“ უნდა გახდეს საფინანსო ბაზრის ახალი მიზიდულობის ცენტრი. ყველა კომპანია, რომელიც არის ლიცენზირებული სახელმწიფოს მიერ, ეს იქნება ენერგო, კავშირგაბმულობის, საბანკო, მინერალური წყლების, წიაღისეულის თუ ა.შ ვალდებულნი იქნებიან, რომ 20% განათავსონ ამ საფონდო ბირჟაზე.

რამდენად რეალურია მსგავსი პროექტის განხორციელება საქართველოში, როგორ დაეხმარება საერთაშორისო საფონდო ბირჟა ქვეყნის ეკონომიკის და ბიზნესის განვითარებას, რატომ არის დღემდე განუვითარებელი და არალიკვიდური არსებული საფონდო ბირჟა და რა წვლილი მიუძღვით ამაში ქართულ ბანკებს, ამ და სხვა კითხვებზე საპასუხოდ „კომერსანტი“ საქართველოს საფონდო ბირჟის გენერალურ დირექტორს გიორგი ფარესიშვილს დაუკავშირდა.

„ჩვენ მივესალმებით ყველანაირ მცდელობას, რომ საქართველოში განვითარდეს კაპიტალის ბაზარი, მათ შორის საქართველოს საფონდო ბირჟის საერთაშორისო საფონდო ბირჟად გადაქცევის გზით, თუკი ეს საჭირო (და შესაძლებელი) გახდება.

ბოლო წლის განმავლობაში გარიგებების მოცულობის მკვეთრი შემცირების მიზეზი საქართველოს საფონდო ბაზრის არალიკვიდურობა გახლავთ. კერძოდ, არ გვყავს ერთის მხრივ საკმარისი რაოდენობის ინვესტორები და მეორეს მხრივ კომპანიები, რომლებიც გამოუშვებენ თავიანთ აქციებს. შესაბამისად, ბირჟაზე აქციების ყიდვა-გაყიდვა არ ხდება. პირველ რიგში აუცილებელია განვითარდეს ადგილობრივი საფონდო ბაზარი და მიმზიდველი გახდეს როგორც ადგილობრივი (ქართული) კომპანიებისთვის, ასევე ინვესტორებისთვის. ამის შემდეგ არის შესაძლებელი ფიქრი მის რეგიონულ განვითარებაზე“, - აღნიშნა ფარესიშვილმა.

გიორგი ფარესიშვილი იმ ეკონომისტების ნაწილსაც პასუხობს, რომლებიც თვლიან, რომ  საფონდო ბირჟის განუვითარებლობა პირველ რიგში ბანკების ინტერესებშია, რადგან დღეს ბიზნესისთვის სახსრების მოზიდვის ერთადერთი გზა საბანკო კრედიტია, ამიტომ მათთვის ბირჟის განვითარება არასასურველია.

„არ ვეთანხმებით აღნიშნულ მოსაზრებას. ქართული ბანკები დაინტერესებულები არიან საქართველოს საფონდო ბირჟის განვითარებით, ვინაიდან ამაში ქვეყნისთვის და თავიანთი ბიზნესისთვის დიდ და განსხვავებული ტიპის პოტენციალს ხედავენ, მათ შორის საკუთარი საბროკერო კომპანიების გააქტიურების კუთხით. გარდა ამისა, ბევრმა არ იცის, რომ მსხვილი ბანკები, როგორც ბირჟის ძირითადი აქციონერები, წლების განმავლობაში აფინანსებდნენ ბირჟის საქმიანობას და კვლავ განაგრძობენ მის დაფინანსებას სააქციო კაპიტალში დამატებითი თანხების ინვესტირების კუთხით.

ლონდონის საფონდო ბირჟაზე აღნიშნული ბანკების („საქართველოს ბანკი“ და „თიბისი ბანკი“) მიერ თავიანთი აქციების სავაჭროდ გატანა მოხდა იმიტომ, რომ მათი ზომიდან და მოთხოვნებიდან გამომდინარე ფიზიკურად შეუძლებელი იყო საქართველოს საფონდო ბირჟაზე საკმარისი რაოდენობის კაპიტალის მოზიდვა. გარდა ამისა, საქართველოში ამ გზით მოზიდული კაპიტალი ბევრად უფრო ძვირია, ვიდრე საერთაშორისო ბაზრებზე, რისი მიზეზიც ისევ და ისევ ადგილობრივი საფონდო ბაზრის განუვითარებლობაა“, - განმარტავს გიორგი ფარესიშვილი.

აღსანიშნავია, რომ საქართველოს საფონდო ბირჟაზე გარიგებების მოცულობა ერთი წლის განმავლობაში 78%-ით არის შემცირებული. 2020 წლის პირველ ნახევარში ქართული კომპანიების ობლიგაციებზე 4,141 მლნ დოლარის გარიგება დაიდო. 53 გარიგების შედეგად 3 847 ობლიგაციით ივაჭრეს. 

ნინო თამაზაშვილი