თურქეთი საქართველოს #1 სავაჭრო პარტნიორია. ორ ქვეყანას შორის უახლოეს პერიოდში თანამშრომლობის გაღრმავებაა მოსალოდნელი. ევროკავშირმა საქართველოს საკუთარ ტერიტორიაზე თურქული ნედლეულით დამზადებული პროდუქციის შეტანის ნება დართო.
ეკონომიკის სამინისტროში აცხადებენ, რომ „დიაგონალური კუმულაცია“ გაზრდის როგორც ქართულ ექსპორტს ევროკავშირში, ასევე თურქულ ინვესტიციებს საქართველოში, ხელს შეუწყობს ერთობლივი კომპანიების ჩამოყალიბებასა და ახალი სამუშაო ადგილების შექმნას. როგორც უწყებაში განმარტავენ 2015 წელს საქართველო თურქეთში $75 მლნ-ის ტექსტილის პროდუქცია გაიტანა, რომლის დიდი ნაწილი შემდეგ ევროკავშირში მოხვდა და შეთანხმების შემდეგ ეს რიცხვები უფრო გაიზრდება.
კომერსანტი საინვესტიციო შესაძლებლობების შესახებ დამატებითი ინფორმაციის მისაღებად საქართველოში „ბეკოს“ გენერალურ დირექტორს მეჰმედ მელექს დაუკავშირდა. ეკონომიკის სამინისტროს მსგავსად მეჰმედ მელექმაც აქცენტი ტექსტილის წარმოებაზე გააკეთა, თუმცა მან ასევე საყოფაცხოვრებო ტექნიკის ქარხნების საქართველოში გადმოტანის შესაძლებლობაც დაუშვა. კითხვაზე, განიხილავს თუ არა თავად ბეკო წარმოების საქართველოში დაწყებას, მისმა გენერალურმა დირექტორმა აღნიშნა, რომ ამ ეტაპზე კონკრეტული გეგმა არ არსებობს პანდემიის გამო ყველა საინვესტიციო პროექტი გაჩერებულია, თუმცა საქართველო ერთ-ერთ ვარიანტად ნამდვილად განიხილება, მაგრამ ამ შემთხვევაში მიზნობრივი ბაზარი უფრო კავკასიისა და შუა აზიის ქვეყნები იქნება. ფასწარმოქმნაზე 20-30 პროცენტიანი გავლენა კი შეიძლება მიწის 1 ლარად გადაცემამ და სხვა საგადასახადო შეღავათების დაწესებამ განაპირობოს.
მეჰმედ მელექის განმარტებით ევროკავშირი თურქულ პროდუქციას სახეობის მიხედვით სხვადასხვა პროცენტული განაკვეთით ბეგრავს. რადგან ტექსტილის წარმოება ალიანსის ქვეყნებში დაბალია და მოთხოვნა დიდია, მასზე საგადასახადო ტვირთი მცირეა, ავტოწარმოებაზე კი უფრო მაღალი.
როგორც მეჰმედ მელექმა კომერსანტთან საუბრისას აღნიშნა, ინვესტიციების მოსაზიდად კომერციულ კომპანიებთან ერთად სახელმწიფოს გააქტიურებაც აუცილებელია.
თუ ექსპორტმა, 2020-ის ჩავარდნის შემდეგ, 2021-ში ზრდა განაახლა და 2019-ის მონაცემებს გაუსწრო, პირდაპირი უცხოური ინვესტიციების მიმართულებით მდგომარეობა კიდევ უფრო მძიმეა. 1996-2020 წლებში თურქეთიდან საქართველოში $1.9 მლრდ-ის ინვესტიცია შემოვიდა, რითაც აზერბაიჯანის, ბრიტანეთისა და ნიდერლანდების შემდეგ მეოთხე ადგილი დაიკავა. ინვესტიციები ძირითადად სატრანზიტო ენერგეტიკულ პროექტებს შეეხებოდა. 2020 წელს ის $79 მლნ-მდე შემცირდა, 2021 წლის პირველ ორ კვარტალში კი $51 მლნ შეადგინა.
ექსპორტ-იმპორტი ისტორიულ ჭრილში
90-იან წლებში საქართველოსთვის #1 საიმპორტო პარტნიორი რუსეთი იყო, რომელიც 2000-იან წლებში თურქეთით ჩანაცვლდა. 2020 წელს საქართველომ თურქეთიდან $1.4 მლრდ-ის, ხოლო 1995-2020 წლებში ჯამურად $19.7 მლრდ-ის იმპორტი განახორციელა. შედარებისთვის მეორე ადგილზე მყოფი რუსეთიდან იმპორტის მოცულობამ სულ იმავე პერიოდში სულ $10.7 მლრდ შეადგინა.
საქართველოსა და ევროკავშირს შორის თავისუფალი ვაჭრობის ხელშეკრულებას 2014 წლის ივნისში მოეწერა ხელი. 2013-2020 წლებში საქართველოს ექსპორტი 15%-ით $2.910 მლრდ-დან $3.343 მლრდ-მდე გაიზარდა, ევროკავშირში ექსპორტი 18%-ით $607 მლნ-დან $717 მლნ-მდე. თუ პანდემიურ 2020 წელს გამოვრიცხავთ, 2013-2019 წლებში ჯამური ექსპორტი 31%-ით $3.798 მლრდ-მდე გაიზარდა, მხოლოდ ევროკავშირში კი 38%-ით $835 მლნ-მდე.
ქვეყნების ჯგუფების მიხედვით ყველაზე მაღალი ზრდის ტემპი ევროკავშირში დაფიქსირდა. თუ 2013-2019 წლებში ევროკავშირში გატანილი პროდუქციის ღირებულება 38%-ით გაიზარდა, დსთ-ში ზრდის ტემპი მხოლოდ 26% იყო. 2020 წელს ევროკავშირში 18%-იანი ზრდის ფონზე დსთ-ში ექსპორტი 6%-ით შემცირდა.
ზრდის უფრო მაღალი ტემპის მიუხედავად, 2020 წელს დსთ-ს სივრცეში ევროკავშირთან შედარებით მაინც 2.1-ჯერ მეტი ღირებულების პროდუქცია გავიდა, 2013 წელს სხვაობა 3-ჯერ მეტი იყო. სიმართლეა ისიც, რომც ცალკეულ ქვეყნებში, მაგალითად ჩინეთში იმავე 2013-2020 წლებში ექსპორტი გაცილებით უფრო სწრაფად 1300%-ით გაიზარდა.
ხარისხის კონტროლისა და ბიუროკრატიული ბარიერების გამო, 7 წლის წინ არსებული მოლოდინები მხოლოდ ნაწილობრივ გამართლდა. ევროკავშირში ექსპორტი ნამდვილად გაიზარდა, თან იმაზე უფრო მეტად ვიდრე დსთ-ში ან OECD ქვეყნებში, მაგრამ იმაზე ნაკლები ტემპით ვიდრე მას თბილისში ვარაუდობდნენ.
ასოცირების ხელშეკრულებიდან 3.5 წლის შემდეგ, თავისუფალი ვაჭრობის ხელშეკრულება ძალაში ჩინეთთანაც შევიდა, თუმცა ამ ქვეყანაში ექსპორტის განსაკუთრებული ზრდა $207 მლნ-დან $477 მლნ-მდე 2020 წელს მას შემდეგ დაფიქსირდა, რაც სომხეთიდან სპილენძის მადნების რეექსპორტი გაიზარდა.
ევროკავშირს, სწრაფად მზარდი ჩინეთისგან განსხვავებით უფრო რთული მოთხოვნები გააჩნია, თუმცა დამატებითი შანსები ამ შემთხვევაშიც არსებობს. საქართველომ თურქული ნედლეულით დამზადებული პროდუქციის ევროკავშირში ექსპორტის უფლება მიიღო. თურქეთის ეკონომიკა კი სომხეთისაზე 57-ჯერ დიდია.
ევროკავშირის მშპ $15.2 მლრდ-ა, ჩამორჩება მხოლოდ აშშ-ის და მცირედით უსწრებს ჩინეთს. ევროკავშირმა 2020 წელს $2.3 ტრლნ-ს იმპორტი განახორციელა. საქართველომ მისი მოთხოვნის 0.1%-იც რომ დააკმაყოფილოს ექსპორტი ევროკავშირში 220%-ით $2.3 მლრდ-მდე უნდა გაიზარდოს.
გიორგი ელიზბარაშვილი