საქართველოს ხელისუფლება სოფლის მეურნეობას პრიორიტეტულად მიიჩნევს და ამ სფეროში ბიუჯეტიდან ასეულობით მილიონი ლარი იხარჯება. ამის მიუხედავად, აგრარულ სექტორს უამრავი პრობლემა აქვს. სასოფლო–სამეურნეო სფეროს პროდუქტიულობა დაბალია, ამიტომ ადგილობრივი მოთხოვნილების დაკმაყოფილება დიდწილად უცხოეთიდან იმპორტით ხდება. რადგან წარმოების დონე დაბალია, საქართველოში მოყვანილ აგრარულ პროდუქტს თვითღირებულებაც მაღალი აქვს და ფასიც. შესაბამისად, მხოლოდ რამდენიმე სახეობაა კონკურენტუნარიანი მსოფლიო ბაზარზე.

რატომ ვერ ვაწარმოებთ საკმარისი რაოდენობით აგრარულ პროდუქტს?

ერთ-ერთი უმთავრესი მიზეზი ის არის, რომ საქართველოში მიწების ნახევარი დაუმუშავებელია და ეკონომიკაში არ მონაწილეობს. მიწის ფონდი მცირე ნაკვეთებად არის დანაწევრებული და 2019 წლის მონაცემებით, მათი 55% დაურეგისტრირებელია. 2014 წლის სასოფლო-სამეურნეო აღწერის მიხედვით, ქვეყანაში არსებული მეურნეობიდან დაახლოებით 77%-ის ფართობი 1 ჰა-ზე ნაკლებია. მცირე მიწის მფლობელი მოგების მიღებაზე არ არის ორიენტირებული. დაქუცმაცებული მიწის ნაკვეთების დამუშავება მოძველებული მეთოდებით ხდება. პროდუქტიულობის გაზრდა ამ მიწების გაერთიანების გარეშე ვერ მოხდება. კონსოლიდაცია კი მათი რეგისტრაციის გარეშე შეუძლებელია. მიწის რეგისტრაციის რეფორმა ქვეყანაში 4 წელია მიმდინარეობს, თუმცა, ნელი ტემპით და ეფექტს ვერ იძლევა.

საქართველოს ბევრ რაიონში კვლავაც მწვავე პრობლემას ქმნის სარწყავი წყლის ნაკლებობა. საირიგაციო სისტემების მოწესრიგებაში ათეულობით მილიონია დახარჯული. მართალია, მიწის ფართობი, რომლის მორწყვაც შესაძლებელია, გაიზარდა, მაგრამ არაერთი მეურნეობა კვლავაც წყლის დეფიციტს უჩივის.

ამას ემატება ქვეყანაში შემოტანილი უხარისხო სასუქი თუ სათესლე მასალა. ამ და სხვა არაერთი პრობლემის გამო სოფლის მეურნეობის სექტორის წილი ქვეყნის მთლიან მშპ-ში 2019 წლისთვის 7,4%-ს არ  აღემატებოდა. ამ მაჩვენებლით, მშპ-ის დარგობრივ სტრუქტურაში სოფლის მეურნეობა ბოლო ადგილს იკავებს. ეს იმ დროს, როცა სამუშაო ძალის 40%-ზე მეტი ამ სფეროშია დასაქმებული. კარგი იქნებოდა, აგრარული სფეროს წილი ეკონომიკის სხვა დარგების ზრდის ხარჯზე მცირდებოდეს, როგორც ეს განვითარებულ ქვეყნებში ხდება. თუმცა, საქართველოში განსხვავებული ვითარებაა.

აგრარული სფეროს პროდუქტიულობას ხელს ნიადაგის ხარისხის გაუარესებაც უშლის. ეკოლოგების შეფასებით, არასწორად დამუშავებამ, სასუქების, პესტიციდების ინტენსიურმა გამოყენებამ, ეროზიებმა ნიადაგის დეგრადაცია გამოიწვია. ცნობილია, რომ ასეთ ნიადაგზე მოსავლიანობა განახევრებულია. ამ პრობლემებისა და უცხოელების მიმართ უარყოფითი დამოკიდებულების გამო, სოფლის მეურნეობა უცხოური ინვესტორებისთვის მიმზიდველი არ არის.

საქართველოში, შეიძლება, სოფლის მეურნეობის პროდუქტიულობაზე კლიმატის ცვლილებამაც იმოქმედოს. მსოფლიო ბანკის გათვლებით, 2040-2059 წლებში საქართველოში წლიური ტემპერატურა 2.5°C-ით გაიზრდება. ეს პრობლემას განსაკუთრებით სამხრეთ და აღმოსავლეთ რეგიონებს შეუქმნის. კლიმატის ცვლილების უარყოფით შედეგებზე მეტყველებს დაავადებებისა და პარაზიტების მომრავლება, აგრეთვე, გახშირებული გვალვა და სეტყვა.

სოფლის მეურნეობის განვითარებაზე სახელმწიფო ბიუჯეტიდან 2013-2019 წლებში 1.5 მილიარდი ლარია გახარჯული. განხორციელდა უფასო საწვავის, ხვნა-თესვისა და სხვა პროგრამები. თუმცა, ამავე პერიოდში სოფლის მეურნეობის საშუალო ზრდის ტემპი 1.5% იყო. ფერმერებზე გაიცა შეღავათიანი აგროსესხები. ამის მიუხედავად, ქვეყანა იმპორტზე დამოკიდებული რჩება. ექსპერტების შეფასებით, სახელმწიფო პროგრამები ძირითადად სოციალური შინაარსის უფრო იყო, ვიდრე სექტორის ეფექტიანობის გაზრდაზე გათვლილი.

ეკონომიკაში სოფლის მეურნეობის წილს შემცირების ტენდენცია აქვს. შემცირებულია ნათესი (განსაკუთრებით სიმინდის) ფართობები, ქვეყანა თითქმის 100%-ით არის დამოკიდებული რუსულ ხორბალზე. 2015 წლის შემდეგ კლების ტენდენცია აქვს შინაური ფრინველის რაოდენობას. შემცირებულია პირუტყვის სულადობა და რძის წარმოება. კლების ტენდენცია აქვს ძირითადი სახეობების ბოსტნეულის მოსავალს. ზრდა მხოლოდ კიტრის მოყვანაში ფიქსირდება.

როგორ შეიძლება მცირემიწიან საქართველოში მაღალი პროდუქტიულობის მიღწევა? ამისთვის ისრაელისა და ჰოლანდიის მაგალითები გამოდგება. ისრაელის ტერიტორიის დიდი ნაწილი უდაბნოა. მხოლოდ 20%-ია ისეთი ნაყოფიერი მიწა, სადაც მოსავლის მოყვანა შეიძლება. ამის მიუხედავად, სოფლის მეურნეობის პროდუქციის 95%-ს ქვეყანაში აწარმოებენ. ჰოლანდია, რომლის ფართობი სულ 41,5 ათასი კვ.კმ-ია (საქართველო 69,7 ათასი კვ.კმ-ია) სოფლის მეურნეობის პროდუქტების მეორე ექსპორტიორია მსოფლიოში. ქვეყანა ამას თანამედროვე ტექნოლოგიების გამოყენებით ახერხებს. ტექნოლოგიების დანერგვით ჰოლანდიაში ერთ ჰექტარზე 9 ტონამდე მოსავალი მოდის, როცა საქართველოში ერთ ჰექტარზე საშუალოდ, დაახლოებით, 2.7 ტონა ხორბალი და სიმინდი მოჰყავთ. ამის მიზეზი ტექნოლოგიური ჩამორჩენაა.

COVID-19-მა უფრო მეტად გამოაჩინა აგრარულ სფეროში არსებული პრობლემები. პანდემიამ საქართველო სასურსათო უსაფრთხოება რისკის წინაშე დააყენა. მომწოდებლების მიერ დაწესებულმა სავაჭრო შეზღუდვებმა იმპორტირებულ სურსათზე ფასების ზრდა გამოიწვია. გარემოს დაცვისა და სოფლის მეურნეობის სამინისტრომ 2019 წელს სოფლისა და სოფლის მეურნეობის ახალი სტრატეგია შეიმუშავა. სტრატეგიის მიხედვით, სოფლის მეურნეობის პროდუქციის გამოშვება 2027 წლისთვის 29%-ით გაიზრდება. თუმცა, ინფლაციის შედეგად მიღებული პროდუქციის მთლიანი ღირებულება შეიძლება უმნიშვნელოდ, ან არც კი გაიზარდოს. სტრატეგიით გამიზნულია, რომ აგროპროდუქციის ექსპორტი მომდევნო 10 წელში 36%-ით გაიზრდება. სპეციალისტების შეფასებით, ცუდი ის არის, რომ სტრატეგია მიწების რეგისტრაციას, კონსოლიდაციასა და მიწის ბაზრის განვითარებას ნაკლებად ეხება.

business-feed.ge