საპენსიო სააგენტო დანაზოგების საერთაშორისო ფასიან ქაღალდებში ინვესტირებისთვის ემზადება. პროცესი უახლოეს პერიოდში, მას შემდეგ დაიწყება, რაც ცენტრალური დეპოზიტარი შეირჩევა. საპენსიო სააგენტო გეგმავს, რომ გრძელვადიან პერიოდში თანხებზე დარიცხული მომგებიანობა დღეს არსებულზე მეტი იქნება, აღსანიშნავია რომ საპენსიო აქტივები დღეისათვის განთავსებულია ქართულ კომერციულ ბანკებში და ეფექტური წლიური სარგებელი 11% ერიცხება.

საპენსიო სააგენტოს უფროსი საინვესტიციო ოფიცერი გიორგი მელიქიძე ამბობს, რომ „დაგროვებითი პენსიის შესახებ“ კანონის ამოქმედებიდან 5 წლის განმავლობაში საპენსიო აქტივების ინვესტირება განხორციელდება მხოლოდ ნაკლებად რისკიან საინვესტიციო პორტფელში. მისივე თქმით, ცენტრალური დეპოზიტარის შერჩევის შემდეგ საპენსიო დანაზოგები საერთაშორისო ფასიან ქაღალდებში განთავსდება.

„ცენტრალური დეპოზიტარის შერჩევის პროცესი რამდენიმე კვირაში დასრულდება. მოხდება სავალუტო დივერსიფიკაცია და ისეთ ფასიან ქაღალდებს შევიძენთ, სადაც გვექნება ზრდის პოტენციალი, ანუ, ფულს განვათავსებთ აქციებში, ინდექსებსა და ფონდებში.

საპენსიო სააგენტო მომავალში საგრძნობლად გააქტიურდება კაპიტალის ბაზარზე და მნიშვნელოვან წვლილს შეიტანს მის განვითარებაში, როგორც ბაზრის მსხვილი მოთამაშე და გრძელვადიანი ინვესტორი. ზოგადად, საპენსიო სააგენტო განიხილავს ყველა იმ საინვესტიციო ინსტრუმენტს ადგილობრივ და საერთაშორისო კაპიტალის ბაზრებზე, რომელიც აკმაყოფილებს საინვესტიციო მანდატის და საინვესტიციო პოლიტიკის მოთხოვნებს“, - ამბობს გიორგი მელიქიძე.

საპენსიო სააგენტოს ყოფილი ხელმძღვანელი და ფინანსისტი ლევან სურგულაძე „კომერსანტთან“ განმარტავს, რომ საპენსიო ფონდის თანხები უკვე 18 თვეა საბანკო დეპოზიტებზე და საბანკო სადეპოზიტო სერთიფიკატებშია განთავსებული. 2019 წლის ნოემბერში, ასეთი განთავსების გადაწყვეტილება გამართლებული იყო, რადგან ჯერ არ არსებობდა საინვესტიციო პოლიტიკის დოკუმენტი, მიუხედავად იმისა, რომ საინვესტიციო საბჭო 2019 წლის ივნისში შეიქმნა. 2019 წლის ნოემბრიდან კიდევ 18 თვე გავიდა და მისი თქმით, საპენსიო ფონდის თანხების ალტერნატიულ ფინანსურ ინსტრუმენტებში განთავსებაზე საუბარი მხოლოდ ახლა დაიწყო და ეს ჯერ კიდევ მხოლოდ საუბარია.

„უცხოურ ფინანსურ ინსტრუმენტებში, განსაკუთრებით წილობრივში (აქციები) და განსაკუთრებით შედარებით უფრო სპეკულატიური და, შესაბამისად, ვოლატილური (რისკიანი) NASDAQ -ზე განთავსებული ტექნოლოგიური კომპანიების და მათი ინდექსების ინსტრუმენტებში ფონდის სახსრების განთავსებით დაწყება, როგორც მედიაში გაჟღერდა უფროსი საინვესტიციო ოფიცრის მიერ, არ მიმაჩნია მართებულად რამოდენიმე მიზეზის გამო:

ა) საერთაშორისო ბაზრებზე აქციების ფასები გაძვირებულია და დიდი ალბათობით, იქნება გარკვეული კორექცია (ვარდნა) და ახლა იქ პოზიციების დაკავება ძალიან სარისკოა, თუნდაც ეს განთავსება იყოს შედარებით გრძელვადიანი, მითუმეტეს, რომ ჯერ კიდევ სრულად არ არის შფასებული როდის დასრულდება მსოფლიო პანდემია და როგორს დატოვებს ის მსოფლიო ეკონომიკას. აქ უმნიშვნელოვანესია პოზიციების დაკავების დროულობის ვირტუოზულად სწორად დაჭერა.

NASDAQ -ის გასული 5 წლის პერფორმანსი

გავითვალისწინოთ, რომ წარსული შედეგები არანაირ კავშირში არ არის მომავალ შედეგებთან, თეორიულადაც კი. ან, ძალიან გრძელვადიან პერიოდში, მხოლოდ ბაზრის მაქსიმალურად წარმომადგენლობით ფართო ინდექსებს უნდა შევხედოთ, სადაც არასისტემური რისკები დივერსიფიცირებულია და ვიღებთ მხოლოდ სისტემურ რისკებს ძალიან გრძელვადიანი საინვესტიციო ჰორიზნტისთვის.

რაც შეეხება ნახსენებ ბევრად უფრო მაღალპროცენტიანი სარგებლის მოტანას. სწორად საკითხის დასმა არის მაქსიმალურად შესაძლო დაბალი რისკით, მაქსიმალურად შესაძლო მაღალი სარგებლის მიღება. მაგალითად თუ ინვესტიცია A-ში წლიური რისკი არის 10% ხოლო მოსალოდნელი წლიური ამონაგები 20%, ხოლო ინვესტიცია B-ში წლიური რისკი არის 30%, ხოლო წლიური მოსალოდნელი ამონაგები 50%, მაშინ ცალსახად ვირჩევთ ინვესტიცია A-ს: 20%/10%=2 და ეს მეტია 50%/30% = 1.7-ზე.

ბ) საერთაშორისო საკრედიტო ინსტრუმენტებზე შემოსავლიანობა არ არის მაღალი, თუმცა კანონით დაშვებული მინიმალური საკრედიტოო რეიტინგის BB ან BB- მქონე დოლარში დენომინირებულ საკრედიტო ინსტრუმენტებზე, მათ შორის სუვერენულ ობლიგაციებზე შემოსავლიანობა 3-5%-ის ფარგლებშია, უკეთესია ვიდრე საქართველოს საბანკო სისტემაში ამჟამად შემოთავაზებული სარგებლიანობა და ასეთი ინსტრუმენტები, მცირე ოდენობით, კანონით დაშვებულ ფარგლებში (მაქსიმუმ 20%) შეიძლება განხილულ იქნას დივერსიფიცირების მიზნებისთვის.

გ) საერთაშორისო ბაზარზე პოზიციების დაკავებას და მათ მართვას ესაჭიროება მაღალი ექსპერტიზა, რომელიც საპენსიო სააგენტოს არასაკმარისად გააჩნია;

დ) საინვესტიციო პოლიტიკის დოკუმენტი ჯერ კიდევ საერთაშორისო სტანდარტებთან შესაბამისობაშია მოსაყვანი;

ე) დამოუკიდებელი რისკის კონტროლის სტრუქტურა ჯერ კიდევ არ არის ჯეროვნად ჩამოყალიბებული და საერთაშორისო სტანდარტებთან შესაბამისი;

ვ) არც ერთი საინვესტიციო ტრანზაქცია საპენსიო სააგენტოს მიერ ადგილობრივ ბაზარზე ჯერ არ განხორციელებულა;

გ) კანონით დაშვებული, მთლიანი ფონდის 20%-ის კონვერტაცია მყარ ვალუტებში ჯერ კიდევ არ განხორციელებულა.

ადგილობრივი ხარისხიანი ობლიგაციები, დივერსიფიცირება, ფონდის 20%-ის კონვერტაცია (დივერსიფიცირებულად) მყარ ვალუტაში და რისკის რაოდენობრივი კონტროლი არის სწორი გზა დასაწყებად. მას შემდეგ რაც დროთა განმავლობაში დაგროვდება საკმარისი ექსპერტიზა, მათ შორის, როგორც ინსტრუმენტების შეფასების ისე რისკის რაოდენობრივი კონტროლის, გონივრული იქნება ისეთ რისკიან ინსტრუმენტებში ფრთხილი და მოზომილი ინვესტირებაც, როგორიც საერთაშორისო წილობრივი ინსტრუმენტები (აქციები) და მათი ფართო ინდექსებია.

აქვე უნდა აღინიშნოს - იმის გამო რომ საპენსიო ფონდის 100% ჯერ კიდევ (წელიწად- ნახევარია) კომერციულ ბანკებში ფულადი სახსრების და დეპოზიტების სახით არის განთავსებული - ირღვევა საქართველოს კანონის (შემდგომში, კანონი) 27-ე მუხლის, მე-12 პუნქტის ა.ა) ქვე-ქვეპუნქტით დაწესებული 75%-იანი ლიმიტი ასეთი განთავსებისთვის“, - ამბობს ლევან სურგულაძე.

უცხოურ ფასიან ქაღალდებში საპენსიო თანხების დაბანდებას სპეციალისტების ნაწილი ქვეყნიდან კაპიტალის გადინებად აფასებს და ეს არასწორ ნაბიჯად მიაჩნიათ, მათი აზრით უმჯობესია ის ქვეყნის კაპიტალის ბაზრის განვითარებას მოხმარდეს. ლევან სურგულაძე ამ მოსაზრებას ეთანხმება და აღნიშნავს, რომ უცხოურ ფასიან ქაღალდებში ინვესტირება უნდა მოხდეს, პირველ რიგში, დივერსიფიცირების და რისკით შეწონილი ამონაგების მაქსიმიზაციის მიზნით. კანონით, საზღვარგარეთ ფონდის მხოლოდ 20%-ის ინვესტირებაა შესაძლებელი. არ არის აუცილებელი ამ ლიმიტის სრულად გამოყენება. მეორეს მხრივ, ქართულ აქტივებზე სარგებლიანობა უფრო მაღალია, მათ შორის რისკით შეწონილიც.

„უმჯობესია მაქსიმალურად შესაძლო დივერსიფიცირებული პორტფელი შევქმნათ ადგილობრივი ინსტრუმენტებით. როგორც კი ინვესტირების პროცესი დაიწყება, ძალიან მალე გამოჩნდება ბაზარზე კარგი კომპანიების ფინანსური ინსტრუმენტები. ამ ეტაპზე ასეთ საინევსტიციო კაპიტალზე მოთხოვნა არის, მაგრამ ის ჯერ კიდევ ლატენტურია. კაპიტალის ბაზა არის, მაგრამ განთავსებულია ბანკებში. როგორც კი ფინანსურ ინსტრუმენტებში ინვესტირების პროცესი დაიწყება, ასეთი ინსტრუმენტების არჩევანი მნიშვნელოვნად გაიზრდება. ეს კი ხელს შეუწყობს რეფორმის მეორე უმნიშვნელოვანესი მიზნის მიღწევას -, უახლოეს წლებში ქვეყანაში მაშტაბური საინვესტიციო კაპიტალის ბაზის შექმნა, რომელიც გადამწყვეტი იქნებოდა საქართველოში კაპიტალის ბაზრის განვითარების და რეალური ეკონომიკის ბანკების მიღმა კაპიტალის ბაზრის საშუალებით გრძელვადიანი, იაფი და მოქნილი დაფინანსების საქმეში და უცხოური პორტფელური ინვესტიციების მოზიდვაში.

ახლახანს, უფროსი საინვესტიციო ოფიცრის სატელევიზიო გამოსვლაში აღინიშნა, რომ განიხილავენ ადგილობრივ საწარმოებში პირდაპირ ინვესტიციებს, რაც ნიშნავს პირდაპირი წილის შეძენას ან პირდაპირ სესხის გაცემას. აქვე განვმარტავ, რომ ამას კანონის 27-ე მუხლის, მე-17 პუნქტი ცალსახად კრძალავს. თუმცა იქვე არის ჩანაწერი, რომ ეროვნულმა ბანკმა ინვესტირებისთვის შეიძლება დაუშვას სხვა ფინანსური ინსტრუმენტები ან/და არაფინანსური ინსტრუმენტები. ჯერ ასეთი დაშვება ცნობილი არ არის, შესაბამისად პირდაპირი ინვესტიციები არ არის კანონით დაშვებული და, ვფიქრობთ, არც არის დასაშვები“, - განმარტავს ლევან სურგულაძე.

აღსანიშნავია, რომ საპენსიო აქტივების მოცულობამ 1.430 მილიარდ ლარს მიაღწია, საიდანაც დარიცხული სარგებელი 148.8 მილიონი ლარია. საპენსიო აქტივები განთავსებულია ქართულ კომერციულ ბანკებში და ერიცხება ეფექტური წლიური სარგებელი 11%. საპენსიო აქტივების 62% განთავსებულია სადეპოზიტო სერტიფიკატებში და ვადიან დეპოზიტებში, ხოლო 38% სარგებლიან მიმდინარე ანგარიშებზე. საპენსიო აქტივები დღეისათვის ლარშია ინვესტირებული.

ნინო თამაზაშვილი