საქართველოს საპენსიო ფონდში  მილიარდამდე ლარია აკუმულირებული, აღნიშნული თანხა საქართველოს კომერციულ ბანკებში დეპოზიტებსა და ანგარიშებზეა განთავსებული. საპენსიო სააგენტოში აცხადებენ, რომ ბანკებში გადატანილ თანხას წლიურად 11.1%-იანი სარგებელი ერიცხება, რაც ამ დროისთვის 100 მილიონამდე ლარს შეადგენს. თავდაპირველად საპენსიო დანაზოგები ბანკების ანგარიშზე იმის გამო გადაიტანეს, რომ საინვესტიციო პოლიტიკის დოკუმენტი არ არსებობდა, რის გარეშე შეუძლებელი იყო ფონდში აკუმულირებული თანხების ინვესტირება. საინვესტიციო პოლიტიკის დოკუმენტი საპენსიო სააგენტომ სამი დღის წინ წარადგინა, შესაბამისად, უკვე ცნობილია, სად და რა ფორმით მოხდება ჩვენი საპენსიო დანაზოგების ინვესტირება.

საპენსიო საინვესტიციო პოლიტიკის დოკუმენტის მიღება, ეკონომიკის მინისტრისთვის ძალიან მნიშვნელოვანია. როგორც ნათია თურნავა აცხადებს, საპენსიო საინვესტიციო პოლიტიკის დოკუმენტზე საერთაშორისოდ აღიარებულმა პროფესიონალმა ექსპერტთა გუნდმა იმუშავა და იძლევა საშუალებას, რომ საპენსიო აქტივების განთავსება უფრო ეფექტური გახდეს და უფრო მეტად ეფექტიანად და უსაფრთხოდ იყოს ინვესტირებული საპენსიო დანაზოგები. თუმცა განსხვავებული მოსაზრება აქვს საპენსიო სააგენტოს ყოფილ ხელმძღვანელს ლევან სურგულაძეს. როგორც მან „კომერსანტთან“ საუბრისას განაცხადა, საინვესტიციო პოლიტიკის დოკუმენტი საერთაშორისო სტანდარტებს არ შეესაბამება და მასში სრულადაა აღრეული რისკის კონტროლის ფუნქციები და მექანიზმები.

„საპენსიო სააგენტოს მიერ წარდგენილი საინვესტიციო პოლიტიკის დოკუმენტი, რომელიც წელიწადნახევრის განმავლობაში მუშავდებოდა, ვწუხვარ, მაგრამ არანაირ სტანდარტს არ შეესაბამება, ამიტომ არამგონია ეს დოკუმენტი იყოს ის, რომელიც მომავალში ხელს შეუწყობს საპენსიო თანხების საინვესტიციო საქმიანობის წარმართვას. კერძოდ, იქ აბსოლუტურად  საერთაშორისო სტანდარტების შეუსაბამოდ აღრეულია რისკის კონტროლის ფუნქციები და მექანიზმები, ისინი პრაქტიკულად გაუქმებულია ამ დოკუმენტში, რაც ძალიან სამწუხაროა. თავიდან საპენსიო სააგენტოს სტრუქტურა ითვალისწინებდა დამოუკიდებელი რისკის კონტროლის მექანიზმების არსებობას და ეს იყო დამტკიცებული სამეთვალყურეო საბჭოს მიერ, მაგრამ სამწუხაროდ ეს სტრუქტურა მთლიანად შეიცვალა და პრაქტიკულად გაუქმდა. დამოუკიდებელი რისკის კონტროლი ამ ეტაპზე, ამ დოკუმენტში საერთოდ არ არის ასახული, უფრო სწორად ნახსენებია პირიქით, რომ ის დამოკიდებული გახდა ერთი ვერტიკალის ქვეშ, რაც არის აბსოლუტურად დაუშვებელი და ყველა საერთაშორისო სტანდარტთან შეუსაბამო“, - აცხადებს ლევან სურგულაძე.

კითხვაზე თუ რატომ მოხდა სამეთვალყურეო საბჭოს მიერ ადრე დამტკიცებული სტრუქტურის ცვლილება, ლევან სურგულაძე ამბობს, რომ საპენსიო სააგენტოს გარეთ გარკვეულ ჯგუფებს არ სურდათ სააგენტოში დამოუკიდებელი რისკის კონტროლის მექანიზმების არსებობა.

„ამ ჯგუფების დასახელება არ მსურს, მაგრამ საპენსიო სააგენტოს გარეთ გარკვეული ჯგუფები ასეთ მიდგომას ლობირებდნენ, რომ არ ყოფილიყო სააგენტოში დამოუკიდებელი რისკის კონტროლის მექანიზმები. ეს კი საუკეთესო საერთაშორისო სტანდარტებთან, რომელიც ასეთი ორგანიზაციებისთვის არსებობს, შეუსაბამოა. ეს სტანდარტი იყო  საპენსიო სააგენტოს ვებ-გვერდზე გამოქვეყნებული, რომელიც საიტიდანაც გაქრა.

რაც შეეხება სპეციალურ დეპოზიტარს, ეროვნული ბანკი მას ისეთ მოთხოვნებს უყენებს, რომელიც მათი ფუნქცია არ არის, ამიტომ ეს რომ ჩაიბაროს მაგალითად „საქართველოს ბანკმა“, მან უნდა შექმნას ცალკე დეპარტამენტი და რაც საკმაოდ ძვირი დაუჯდება. ჩემი იქ ყოფნის დროს ორივე ქართულ ბანკს („თიბისი“ და „საქართველოს ბანკი“) ვესაუბრეთ, მათ თქვეს, რომ შეუძლიათ ამის გაკეთება, თუმცა იმ მოთხოვნების შესრულება რაც მათ მოუწევთ, დამატებითი დეპარტამენტის შექმნას მოითხოვს,  ეს კი საკმაოდ ძვირია. ვფიქრობ, ეს დამატებითი დანახარჯი საპენსიო ფონდისთვის ზედმეტი და უაზრო ხარჯი იქნება, რომელიც ფონდს დააწვება და შესაბამისად ხალხის თანხიდან უნდა გადაიხადონ. აღნიშნული მოვალეობა ჩვენს ცენტრალურ დეპოზიტარს რომ შეესრულებინა უკეთესი იქნებოდა, მაგრამ რატომღაც დაიბლოკა, ძალიან გამიკვირდა რატომ და ამბობენ, რომ სხვადასხვა მიზეზის გამო ის სპეციალიზირებული დეპოზიტარი ვერ გახდება“,- განმარტავს ლევან სურგულაძე.

ლევან სურგულაძემ ეკონომიკურ საკითხებში პრემიერის მრჩეველ ბექა ლილუაშვილის განცხადებაზეც გააკეთა კომენტარი, რომელიც აცხადებს რომ „საპენსიო დანაზოგებთან დაკავშირებული რისკი ფაქტობრივად ნულოვანია, ხოლო შემოსავლები იქნება იმაზე ბევრად მეტი, ვიდრე ეს მოხდებოდა მხოლოდ შენატანების განხორციელებით.

„ნულოვანი რისკი არ არსებობს, მითუმეტეს, რომ ჩვენ ქვეყანას აქვს BB რეიტინგი და ბანკებსაც დაახლოებით მსგავსი მაჩვენებელი აქვთ, ამიტომ ამაზე ნულოვანი რისკის დარქმევა არ შეიძლება, რადგან ამას თავისი რისკი აქვს, რომელსაც თვის მხრივ განსაზღვრული ფასი გააჩნია და შესაბამისად იმ რისკის მიხედვით არსებულ ინვესტიციებზე ვღებულობთ ამონაგებს. თუ რისკი თითქმის ნულოვანია, ინვესტიციაზე ამონაგები  საშუალოდ ამერიკის სახაზინო ვალდებულებებზე ამონაგების ტოლი იქნება, რომელიც წელიწადში დაახლოებით 0.25%-ია. ჩვენ კი დღეს საშუალო შეწონილს 11-12%-ს ვღებულობთ ანუ რა თქმა უნდა აქ რისკი არის და თან არც ისე დაბალი. ამ რისკს სჭირდება დათვლა, კვალიფიციური მართვა და რაც მთავარია, რაზეც ხაზგასმით ვისაუბრე - დამოუკიდებელი კონტროლი, რომელიც სამწუხაროდ საპენსიო სააგენტოს ყველა დოკუმენტიდან გაქრა“, - ამბობს ლევან სურგულაძე.

აღსანიშნავია, რომ სპეციალიზირებული დეპოზიტარი საპენსიო სააგენტოს 2021 წელს ეყოლება. სწორედ ამ დროიდან დაიწყება საპენსიო დანაზოგების ინვესტირება სხვა მიმართულებებითაც, თუმცა გარკვეული შეზღუდვები აქაც მოქმედებს. მაგალითად, საინვესტიციო პოლიტიკის დოკუმენტის მიხედვით, საპენსიო სააგენტოს შექმნიდან (2019 წ) 5 წლის განმავლობაში ანუ 2023 წლამდე ინვესტირება მხოლოდ დაბალრისკიან პორტფელში შეეძლება. ასეთ პორტფელად კი მთავარმა საინვესტიციო დოკუმენტმა შემდეგი მიმართულებები განსაზღვრა - უცხოური აქციები (15%), საქართველოს სახაზინო ობლიგაციები (25%) და დეპოზიტები (60%). 2023 წლიდან კი, საპენსიო ფონდის დანაზოგების ინვესტირება შესაძლებელი იქნება საშუალო და მაღალრისკიან პორტფელებშიც. ამასთან, მოქალაქეებს, ვინც პენსიას აგროვებს, შეეძლებათ თვითონ განსაზღვრონ - სად ინვესტირდეს მათი თანხა - დაბალ, საშუალო თუ მაღალრისკიან პორტფელში.

ნინო თამაზაშვილი