საფონდო ბირჟებზე მთელი მსოფლიოს მასშტაბით ბოლო კვირის განმავლობაში დაღმავალი ტრენდი ნარჩუნდება. როგორც ევროპასა და აშშ-ში, ისე აზიასა და ოკეანეთში ინდექსები ძირითადად კლებას განაგრძობს. ნიუ-იორკის საფონდო ბირჟაზე 2008 წლის შემდეგ ყველაზე ცუდი შედეგი დაფიქსირდა და მოვაჭრეების უმეტესობამ იზარალა.

საბროკერო კომპანია „კავკასუს კაპიტალ ჯგუფის“ დამფუძნებელი გოგი ლოლაძე ამბობს, რომ ინდექსების კლება კორონავირუსთან დაკავშირებულმა პანიკამ გამოიწვია.

„ინდექსების კლება გამოიწვია კორონავირუსთან დაკავშირებულმა პანიკამ, ყველა ფიქრობს, რომ ეკონომიკა მთელ მსოფლიოში მნიშვნელოვან ზარალს განიცდის და ინდექსების ვარდნა დაიწყო, რისი მსგავსიც საფონდო ბაზრებს დიდი ხანია არ უნახავს. ეკონომიკური რეცესია თუ დაიწყო რისი სერიოზული ნიშნებიც არის, ბუნებრივია ეს საქართველოზეც უარყოფითად აისახება. საფონდო ბაზარზე ამერიკული ინდექსების მნიშვნელოვანი ვარდნაა, უარყოფითი ამბები კორონავირუსის გარდა დაკავშირებულია ნავთობის ფასების კლებასთანაც. ბირჟაზე ფიუჩერსები რადიკალურად არის დაცემული, ეს ნიშნავს რომ მსგავსი ვარდნა თუ გაგრძელდება, ძალიან ცუდ შედეგს მოიტანს. თუმცა ჩემი აზრით მოსალოდნელია რამდენიმე თვიანი ფსკერის ჩამოყალიბების პროცესი ანუ დაღმასვლა, რომელსაც შემდეგ აღმასვლა მოჰყვება. 2008 წლის შემდეგ მსგავსი დაღმასვლა არ გვქონია, რაც საბოლოოდ ძალიან დაძაბულ სიტუაციას ქმნის“, - განაცხადა გოგო ლოლაძემ.

საფონდო ბირჟის ექსპერტი ჯაბა დიხამინჯიაც მიიჩნევს, რომ ინდექსების კატასტროფული ვარდნა კორონავირუსის გარდა, საუდის არაბეთის მიერ ნავთობის ექსპორტის ფასის დაწევამ გამოიწვია.

„მთავარი არის ის რომ კორონავირუსმა გამოიწვია ის რომ ჩაიკეტა მიმოსვლა და ბევრმა კომპანიამ, მათ შორის Apple-მა, მაკდონალდსმა და სხვა ამერიკულმა კომპანიებმა, რომლებსაც ბიზნესები სხვადასხვა ქვეყნებში აქვთ, დახურა თავისი სარეალიზაციო ოფისი. მაგალითად თუ დღეს Apple-ს ტელეფონის შეძენა გსურს ჩინეთში, მას ადგილზე ვერ შეიძენთ, უნდა გამოიწეროთ, რომელსაც საბაჟოზე დიდი ხნის განმავლობაში გააჩერებენ ანუ ეს იმას ნიშნავს, რომ ყველა კომპანიისთვის რომელიც თავისუფალ ვაჭრობაშია  საქმიანობა შეფერხდა. 2020 წლის პირველ კვარტალში კომპანიების ფინანსური მაჩვენებელი სავარაუდოდ წაგებას აჩვენებს, ამ მოლოდინის საფუძველზე ცდილობენ კომპანიების აქციები მოიშორონ და გაყიდონ, მასობრივი გაყიდვა კი ინდექსების ვარდნას იწვევს. გარდა ამისა, საუდის არაბეთმა ნავთობის ექსპორტზე ფასი კატასტროფულად დაწია, დაახლოებით 30%-იანი ვარდნაა, როდესაც ეს აღმოაჩინეს, ყველამ მიიჩნია, რომ არის პანიკა და უფრო მასიურად დაიწყეს კომპანიების აქციების გაყიდვა, რამაც S&P 500-ის ფიუჩერსი დაახლოებით 7,6%-ით შეამცირა. ეს თუ გაგრძელდა მივალთ ფინანსურ კრიზისამდე, კომპანიები დაიწყებენ თანამშრომლების გაშვებას, რადგან იმდენ მოგებას ვეღარ მიიღებენ, ეს გამოიწვევს უმუშევრობის ზრდას, რაც ფულის ხარჯვის შემცირებამდე მიგვიყვანს და  საბოლოოდ ასეთი ჯაჭვური რეაქცია კოლაფსს გამოიწვევს, სწორედ აქეთკენ მივდივართ. ამ ყველაფრიდან ერთადერთი გამოსავალი დაზღვევაა. ფინანსისტებმა თავიანთი კომპანიების აქციების ვარდნა უნდა დააზღვიონ, იყიდონ გრძელვადიანი ობლიგაციები, ანუ ფული უნდა შეინახონ ისეთ ადგილას, როდესაც კრიზისის დროს სარგებელს უფრო მეტს მიიღებენ ვიდრე წაგებას“, - განმარტა ჯაბა დიხამინჯიამ.

საფონდო ბირჟის ექსპერტი მიიჩნევს, რომ საერთაშორისო ბირჟებზე ინდექსების კლება, საქართველოში არსებულ კომპანიებზეც უარყოფითად აისახება, განსაკუთრებით მათზე რომლებიც უცხოურ ინვესტიციებზე არიან დამოკიდებულები.

„საფონდო ბირჟებზე ინდექსების კლება, საქართველოში საერთაშორისო კომპანიებზეც უარყოფითად აისახება, მათზე რომლებიც დოლარით იკვებებიან. ისინი ხარჯების და თანამშრომლების შემცირებას დაიწყებენ, ეს გამოიწვევს უმუშევრობის ზრდას ქვეყანაში, ყველაფერი იმ ფონზე როდესაც ყველას სესხები და სხვადასხვა ვალდებულებები აქვს, რაც საბოლოოდ ეკონომიკურ კრიზისამდე მიგვიყვანს. კრიზისი თუ დაიწყო ყველა ქვეყანას შეეხება, ზოგს ნაკლებად ზოგს უფრო მეტად, საქართველოს შემთხვევაში პირველ რიგში ეს შეეხება იმ კომპანიებს რომლებიც უცხოურ ინვესტიციებზე არიან დამოკიდებულები, შემდეგ კი ჯაჭვური რეაქციით ყველა სხვა ბიზნესებს და საფინანსო სფეროებს გადაეცემა. დღეს ამაზე არ ვსაუბრობთ თითქოს არ გვეხებოდეს, მაგრამ ხვალ როდესაც აქტიურად შეგვეხება, ძალიან მტკივნეული იქნება“, - აცხადებს ჯაბა დიხამინჯია.

ბოლო მონაცემებით, ნიუ იორკის საფონდო ბირჟაზე სამრეწველო ინდექსი, Dow Jones 7.79 პროცენტით დაეცა, რაც 2008 წლის ოქტომბრის შემდეგ პირველად მოხდა. S&P 500-ის ინდექსი, რომელიც აშშ-ის 500 ყველაზე მსხვილ კომპანიას აერთიანებს, 7.60 პროცენტით შემცირდა. კლება განიცადა ელექტრონული ბირჟის, Nasdaq-ის ინდექსმაც, რომელიც 7.92 პროცენტით შემცირდა. S&P 500-ისთვის და Nasdaq-ისთვის ეს 2008 წლის დეკემბრის შემდეგ, ყველაზე დაბალი მაჩვებელია. ინდექსების ვარდნის გამო, ვაჭრობა 15 წუთით შეჩერდა, მსგავსი ზომა ბოლოს 1997 წელს მიიღეს.

ნინო თამაზაშვილი