ქართველების შავ ზღვასთან ურთიერთობის შესახებ ბევრი რამ დღესაც მიუკვლეველი და ამოუხსნელია. მაგალითად ის, რატომ ვერ ვიყენებთ სათანადოდ იმ ბუნებრივ რესურსს, რაც შავ ზღვას გააჩნია. მთავარი პრობლემა ის არის, რომ საქართველო შავი ზღვის რესურსებს ფინანსების სიმწირის გამო ვერ ითვისებს და ქვეყანა მნიშვნელოვან შემოსავალს კარგავს.

ქართველების შავი ზღვა

როდის გავიდნენ ქართველები შავ ზღვაში პირველად, რას იყენებდნენ ნაოსნობისთვის ან სადამდე დაცურავდნენ მათი გემები, ამის შესახებ თითქმის არაფერი ვიცით. შავ ზღვაში გასული კოლხი ზღვაოსნების შესახებ პირველი ცნობები არგონავტებთან ჩნდება. ჰომეროსის თანახმად, კოლხები საბრძოლო გემებით არგონავტებს დაედევნნენ მოტაცებული ოქროს საწმისის დასაბრუნებლად და ადრიატიკის ზღვაში წამოეწივნენ კიდეც. როგორც ჩანს, კოლხების ხომალდი ლეგენდარულ არგოზე უფრო სწრაფი ყოფილა.
ბერძენი ისტორიკოსი ჰეროდოტე და გეოგრაფი სტრაბონი აღნიშნავდნენ, რომ კოლხების მთავარი საქმიანობა თევზჭერა იყო. არგონავტებს ოქროსთან ერთად შავი ზღვით, ხეტყე და თაფლიც გაჰქონდათ. ზოგიერთი ცნობით, ისინი იტალიისა და ესპანეთის პორტებამდეც მიდიოდნენ. ჩვენი წელთაღრიცხვის პირველ საუკუნეში მდინარე ბათუსის შესართავთან უკვე არსებობდა პორტი ბათუსი (ბათუმი), სადაც რომაელთა სამხედრო და სავაჭრო გემები შემოდიოდა.

ანტიკურ პერიოდს თუ არ ჩავთვლით, ქართველები შორეულ ნაოსნობაში წასვლას მაინც ხმელეთზე ყოფნას ამჯობინებდნენ. ამიტომ, შემდეგ საუკუნეებში ქართველების ზღვით მოგზაურობის შესახებ ლიტერატურულ წყაროებში არაფერი ჩანს.

შავი ზღვის რესურსები

საქართველოსთვის შავი ზღვა უპირველესად არის უახლოესი გზა ევროპულ პორტებთან დასაკავშირებლად. საქართველოს ნავსადგურებიდან ნებისმიერი მიმართულებით შესაძლებელია ტრანზიტული გადაზიდვები. შავ ზღვაზე გაგვაჩნია საბორნე მარშრუტებიც. თუმცა, ეს არ არის საკმარისი იმისთვის, რომ უკეთესად ვივაჭროთ ევროკავშირთან. შავი ზღვა მნიშვნელოვანია NATO-სთან უსაფრთხოების კუთხით არსებული თანამშრომლობის გაღრმავებისთვის. 

ქვეყნისთვის შემოსავლის მნიშვნელოვან წყაროს წარმოადგენს შავი ზღვის რეკრეაციული რესურსი. აფხაზეთის ოკუპაციის შემდეგ გააქტიურდა შავი ზღვის სამხრეთ სანაპიროს ათვისება. მნიშვნელოვან ბუნებრივ რესურსს წარმოადგენს ურეკში არსებული მაგნეტიტური და ტიტანმაგნეტიტური ქვიშები. 

ნავთობის დაზვერილი მარაგი შავი ზღვის სანაპიროსა და შელფზე, ბოლო მონაცემებით, 13 მილიონ ტონას შეადგენს. ხოლო სავარაუდო რეზერვი 200 მილიონი ტონაა. საქართველოს ნავთობისა და გაზის კორპორაციის ინფორმაციით, იქ ბუნებრივი აირის მარაგებიც არის. ნავთობისა და აირის ჭაბურღილების მოწყობა, განსაკუთრებით ზღვაში, ძალიან ძვირი ჯდება, ამიტომ საქართველოსთვის ხელმიუწვდომელია. შავი ზღვის შელფზე ასევე არის გოგირდი, ქვანახშირი, რკინა, კალა, ბარიტი და სხვა. ზღვის წყალი შეიცავს მანგანუმს, რკინას, სპილენძს, თუთიას. ამჟამად შავი ზღვის წყლიდან მხოლოდ მარილს მოიპოვებენ.

თევზი შავ ზღვაში

შავ ზღვაში 150-200 მეტრის სიღრმის ქვემოთ, გოგირდწყალბადის არსებობის გამო, სიცოცხლე ფაქტიურად არ არის, ხოლო სასიცოცხლო არეალში 160-მდე თევზის სახეობაა. მათ შორის შავი ზღვის ორაგული, კოლხური ზუთხი (თართი), კეფალი, შავი ზღვის სტავრიდა, სვია, სკუმბრია, ქაფშია, შავი ზღვის ქაშაყი, ზღვის ქორჭილა, შავი ზღვის კამბალა და სხვა. მათგან დაახლოებით 20% სარეწაო თევზია.

ისტორიული დოკუმენტები მიუთითებენ, რომ მე-19 საუკუნის საქართველოში საზღვაო თევზჭერის საშუალო წლიური მოცულობა 5 700 ტონას შეადგენდა. ბათუმში, ფოთში, სოხუმსა და გაგრაში აშენდა თევზის გადამამუშავებელი ქარხნები. იჭერდნენ ქაფშიას, სტავრიდას და ორაგულს, კეფალს, ქაშაყისა და ზუთხის რამდენიმე სახეობას. ყველაზე მეტი ოდენობით ქაფშიას იჭერდნენ, რამაც მაქსიმალურ მაჩვენებელს 80-იანი წლების ბოლოსთვის მიაღწია, სანამ საქართველოს წყლებში თურქული სეინერები გამოჩნდებოდნენ. 90-იან წლებში საქართველოს საბჭოთა მემკვიდრეობის სახით, ამორტიზებული თევზმჭერი ფლოტი დარჩა, შედეგად, შემცირდა მოპოვება. ხოლო უკონტროლო თევზჭერამ და ზღვის დაბინძურებამ თევზის სახეობების შემცირება გამოიწვია.

დღესაც საქართველოს წყლებში დაჭერილი ქაფშიას დიდი ნაწილი გაყინული ნედლეულის სახით გადის ექსპორტზე თურქეთში. შავ ზღვაში დაჭერილი ქაფშია პროტეინის მაღალი შემცველობით გამოირჩევა. მისგან მზადდება კომბინირებული საკვები, რომელსაც თევზის წარმოება იყენებს. საქართველოდან გატანილი თევზი თურქეთში მუშავდება და შემდეგ ევროპის ბაზარზე მომგებიანად იყიდება. რადგან ჩვენთან საკვების წარმოების შესაძლებლობა არ არსებობს, ის ნედლი სახით გადის თურქეთში, საიდანაც გადამუშავებული, მაღალფასიანი იმპორტის სახით ბრუნდება, რაც თევზის ადგილობრივ წარმოებას აძვირებს. საქართველო გადამამუშავებელი წარმოების უქონლობის გამო მნიშვნელოვან შემოსავალს კარგავს.

„შავი ზღვის რესურსებიდან ქვეყნისთვის ყველაზე ფასეული მისი რეკრეაციული ღირებულებაა. რეკრეაციული რესურსის ათვისება უფრო მეტ შემოსავალს მოგვცემს, ვიდრე ნავთობის ან ბუნებრივი აირის მოპოვება. აუთვისებელია ანაკლიის თითქმის მთელი ზოლი. ასევე, ურეკი, სადაც მაგნეტიტის ძვირფასი რესურსია. 

საქართველო ვერც თევზის რესურსს იყენებს სრულად, რადგან არც გემები გვყავს თევზჭერისთვის, არც გადამამუშავებელი ქარხნები გვაქვს. აუთვისებელია გოგირდწყალბადის დიდი რესურსიც, რადგან მისი გამოყენების მეთოდი ჯერ არ არის შემუშავებული. ჩემი აზრით, ზღვიდან ნავთობის ამოღება არ გვაწყობს, რადგან ეს ზღვას კიდევ უფრო დააბინძურებს”, – ამბობს თსუ-ს პროფესორი დავით კერესელიძე.

შავი ზღვა ეკოლოგიურად ერთ-ერთი ყველაზე მეტად დაბინძურებული ზღვაა, სადაც ყოველწლიურად 600 ათას ტონაზე მეტი ნარჩენი ჩაედინება. ზღვას ნავთობპროდუქტებთან ერთად აბინძურებს კვების პროდუქტის ნარჩენები, შხამქიმიკატები, ზეთი, ფისი, სამრეწველო საწარმოების ნარჩენები. შავი ზღვის რესურსების შესანარჩუნებლად აუცილებელია მისი დაბინძურებისაგან დაცვა და საზღვაო ბიოლოგიური რესურსების მდგრადი გამოყენება.

წყარო: Business Feed