ომი ყარაბაღში 10 ნოემბერს სომხეთის, აზერბაიჯანის და რუსეთის მიერ ხელმოწერილი შეთანხმების საფუძველზე დასრულდა. სომხეთში გაქცეული ადგილობრივები კი ნელა-ნელა სახლებში ბრუნდებიან.
ომამდე მთიანი ყარაბაღის მოსახლეობა 140 000, ხოლო რეგიონის დედაქალაქ სტეფანაკერტის - 50 000-ს შეადგენდა. მათი დიდი ნაწილი ომის პირველივე დღეებში სომხეთში გადაიხვეწა, დღეს კი ვითარება საპირისპიროა, ყარაბაღელები სახლებში ბრუნდებიან.
ყოველდღიურად სტეფანაკერტის ცენტრალურ მოედანზე ერევნიდან ავტობუსები და სამარშრუტო ტაქსები მოდიან, ლტოლვილები უკან ჩამოდიან.
სტეფანაკერტში მდებარე რუსი სამშვიდობოების შტაბის მონაცემებით, დღეისთვის უკვე 13 000 ადამიანი დაბრუნდა. სტეფანაკერტი, რომელიც ომის დროს თითქმის სრულად დაცარიელდა, დღეს როგორც ჩვეულებრივი ქალაქი ისე გამოიყურება, თუ არ ჩავთვლით ომის შემდეგ დარჩენილი ნანგრევებს.
საზოგადოებრივი ტრანსპორტი ამუშავდა, კაფეები და რესტორნები იხსნება, ბაზარიც ამოქმედდა.
რადენიმე დღის წინ გაზმომარაგებაც ნაწილობრივ აღდგა - ადგილობრივი ხელისუფლება ამის გაკეთებას არ ჩქარობდა, რადგანაც მილსადენის დაზიანების ეშინოდა. ქალაქის ზოგიერთ რაიონში გაზის მიწოდება სრულად ჯერ არ აღმდგარა.
პრობლემები ენერგომომარაგებაშიც არის, რამდენიმე ჰესიდან რომელიც აჯანყებულ რეგიონს ელექტროენერგიას აწვდიდა, მთელი აღჭურვილობაა გამქრალი, მათი დიდი ნაწილი კი აზერბაიჯენელების მიერ კონტროლირებად ტერიტორიებზე დარჩა. ასევე რამდენიმე ქვესადგურია დაკავებული ან განადგურებული.
ომის გამო საცხოვრებლის გარეშე ყარაბაღში თითქმის 40 000 ადამიანი, ანუ, მოსახლეობის 28% დარჩა, განცხადა არაღიარებული რესპუბლიკის ომბუდსმენმა არტაკ ბეგლარიანიმა. მათ შორის არიან არა მხოლოდ ყარაბაღის, არამედ აზერბაიჯანის 7 შიდა რაიონებში ჩასახლებული სომხები, რომლებმაც სამმხრივი შეთანხმების საფუძველზე თავიანთი სახლები უკვე დატოვეს.
გადარჩენილი სახლები, მათ შორის ისინი, რომელშიც მოსახლეობა ბრუნდება, ფანჯრების გარეშეა დარჩენილი, ყარაბაღში კი უკვე აცივდა, ღამე ყინავს.
მთიანი ყარაბაღის გზებზე აქტიური ორმხრივი მოძრაობაა - ვიღაცა ბრუნდება, ვიღაცა კი პირიქით, სომხეთში გარბის. პირველ რიგში ეს იმ სოფლების მოსახლეობას ეხება, რომლებიც სომხებს დარჩათ, თუმცა, გვერდით, რამდენიმე ასეული მეტრში, რუსი სამშვიდობოების ბლოკ-საგუშაგობის მერე, უკვე აზერბაიჯანული ჯარი დგას.
აქაურ სომხებს მტრებთან ასე ახლოს ცხოვრება არ სურთ, სტეფანაკერტისგან განსხვავებით, რომელსაც აზერბაიჯანული ჯარის პოზიციებისგან დაახლოებით 10 კილომეტრი აშორებს.
სომხეთის მთავრობა ომით დაზარალებულებს ერთჯერადად 600 დოლარით დაეხმარება, უსახლკაროდ დარჩენილებს კი თვეში 30- დან 60 დოლარამდე საცხოვრებლის ქირის გადასახდელ ქირას გამოუყოფს. ამ დროისთვის კომპენსაციის მიღებაზე 60 000 განაცხადია მიღებული.
თუმცა, ბევრი უკან დაბრუნებას არ ჩქარობს - არავინ იცის, ყარაბაღს მომავალში რა სტატუსი ექნება და ლაჩინის დერეფანი, ყარაბაღის ერთად-ერთი კავშირი სომხეთთან როგორ იმუშავებს. გზა გახსნილია, თუმცა, სომხებს მხოლოდ 5-კილომეტრის სიგრძის დერეფანი დარჩათ, ირგვლივ კი ყველგან აზერბაიჯანელები არიან.
ფაქტიურად, ყარაბაღის სომხური ნაწილი სრულ ალყაშია, რაც უკან დაბრუნების სურვილს მნიშვნელოვნად ამცირებს. თანაც ასეთ ვითარებაში ეკონომიკის განვითარებაზე ფიქრიც კი ზედმეტია - არც ერთი ინვესტორი არ მოისურვებს მინიმალური თანხების ჩადებასაც კი ტერიტორიაში, საიდანაც მოსისხლე მტრის ტანკები შეუიარაღებელი თვალითაც ჩანს.
წყარო: rbc.ru
მოამზადა თენგიზ აბლოთიამ