თურქეთის მთავრობა ეროვნული ვალუტის კურსის დასტაბილურებას წლებია ვერ ახერხებს. საკმარისია ფინანსური მდგომარეობა ოდნავ გაუმჯობესდეს და ეკონომიკამ ზრდა განაახლოს, მაშინვე ლირას კურსი ვარდნას იწყებს.
ამ დღეებში ლირამ გაუფასურება განაგრძო, რისი ერთ-ერთი მიზეზი ცენტალური ბანკის მიერ რეფინანსირების განაკვეთის 17%-დან 19%-მდე გაზრდის შემდგომ განვითარებული მოვლენები გახდა.
თურქეთის ფინანსურ სისტემას ისევ ციებ-ცხელება აქვს და ძნელი დასადგენია, ვინაა ამაში დამნაშავე - მთავრობა, რომელიც ეკონომიკის ზრდისთვის რეფინანსირების დაბალი განაკვეთის მომხრეა, თუ ცენტრალური ბანკი, რომელიც ეროვნული ვალუტის სტაბილურობის შენარჩუნებისთვის ამ მაჩვენებელს მუდმივად ზრდის.
2018 წელს ლირის კურსის მხარდაჭერის მიზნით, რეგულატორმა რეფინანსირების განაკვეთი 24%-მდე გაზარდა, ხოლოდ 2019 წელს მისი ნელა-ნელა დაწევა დაუწყო. 2019 წელს ამ მაჩვენებელმა 10,25%ს-ს მიაღწია, თუმცა, ამის შემდეგ პროცენტების ზრდა განახლდა.
საპასუხოდ გ პრეზიდენტმა რეჯეპ ტაიპ ერდოგანმა ცენტრალური ბანკის პრეზიდენტი და ფინანსთა მინისტრი დაითხოვა, რასაც ლირის კურსის დასტაბილურება მოჰყვა.
აღსანიშნავია ისიც, რომ ბოლო რამდენიმე წლის მანძილზე პრეზიდენტმა ცენტრალური ბანკის 6 ხელმძღვანელი შეცვალა.
ახლაც მან რეგულატორის ხელმძღვანელი ნაჯი აგბალა დაითხოვა, ოღონდ ამჯერად შედეგი საპირისპირო აღმოჩნდა - ლირა არათუ არ გამყარდა, არამდე რამდენიმე საათში 17%-ით გაუფასურდა. ამის ერთ-ერთი მიზეზი იყო ის, რომ ინვესტორები რეფინანსირების განაკვეთის შემცირებას, და პარალელურად ლირაზე მოთხოვნის ვარდნას ელოდებიან. შედეგად ისინი ლირას მასობრივად ყიდიან, რაც ბუნებრივად აუფასურებს ეროვნულ ვალუტას.
ამ ეტაპზე მოსალოდნელია, რომ ცენტრალური ბანკის ახალი პრეზიდენტი შახაპ კავიჯოგლუ ლირის კურსის გამყარებას სავალუტო ინტერვენციებით შეეცდება, თუმცა ეს რეზერვების სწრაფი ამოწურვის რისკს ქმნის.
ექსპერტების პროგნოზით, უახლოეს თვეებში თურქეთს ვალუტის კურსის შემდგომი მერყეობა ელის, რასაც შესაძლოა, ქვეყნის საერთაშორისო რეზერვების შემცირება მოჰყვეს. მეტიც, თუ ვითარება არ გაუმჯობესდა, ქვეყანაში მოსალოდნელია სრულმასშტაბიანი სავალუტო კრიზისი.
ამას ასევე ცენტრალური ბანკის გაურკვეველი პოზიცია ხელს უწყობს. გადაყენებული პრეზიდენტის მკაცრი მონეტარული პოლიტიკის წყალობით, ლირას კურსის დასტაბილურება და შეთხელებული საერთაშორისო რეზერვების შევსება გახდა შესაძლებელი.
ამავე დროს ცენტრალური ბანკის ახალი პრეზიდენტი კავიჯოგლუ ინფლაციასთან საბრძოლველად საჭიროდ საპროცენტო განაკვეთების შემცირებას მიიჩნევს. ეს მსოფლიოში საყოველთაოდ მიღებულ ეკონომიკურ თეორიას ეწინაამღდეგება - როგორც წესი, დაბალი განაკვეთი ინფლაციას პირიქით, ზრდის.
თუმცა, ამ მიდგომას პრეზიდენტი ერდოგანი იზიარებს, რომელსაც პირველი რიგის ამოცანაც ეკონომიკური ზრდის აღდგენა მიაჩნია.
ეს თეორიული მსჯელობა არაა - თებერვალში ინფლაციამ 15,6%-ს მიაღწია, და ეს მაშინ, როდესაც მიზნობრივი მაჩვენებელი 5%-ს არ აღემატება.
მოკლედ, როგორც ჩანს, 2021 წელი ბოლო პერიოდის ნეგატიურ ტენდენციას ვერ გადალახავს - ლირას კურსი თურქული ეკონომიკის მთავარ სუსტ ადგილად ამ წელსაც დარჩება.
მოამზადა თენგიზ აბლოთიამ
თურქული ლირა
