საქართველოს სახელმწიფო საგარეო ვალი უკვე $8 მილიარდს გადასცდა და წლევანდელი ბიუჯეტის თანახმად, წლის ბოლომდე 10 მილიარდს მიაღწევს. პრემიერ–მინისტრ ირაკლი ღარიბაშვილის თქმით, საქართველოს წელს ფული არავისგან უსესხია, თუმცა, მიმდინარე თვის ბოლომდე, მთავრობის საგარეო ვალი კიდევ $100 მილიონით გაიზრდება. ეს თანხა საქართველომ მაღალი ძაბვის ელექტროგადამცემი ქსელის განვითარებისთვის აზიის განვითარების ბანკისგან (ADB) ისესხა.

საქართველოს მთავრობამ აგვისტოს თვეში ევროკავშირის €75 მილიონის სესხზე უარი იმ მოტივით თქვა, რომ ქვეყნის საგარეო ვალის გაზრდა აღარ სურდა. არადა, ევროკავშირის წარმომადგენლობამ განმარტა, რომ ქვეყანამ მეორე ტრანშის გადმორიცხვის პირობა – სასამართლო რეფორმის ვალდებულება ვერ შეასრულა. შესაბამისად, 15-წლიან შეღავათიან კრედიტს, 0.125%-ის წლიური განაკვეთით ვეღარ მიიღებდა. 

„თანხა 2021 წლის 30 სექტემბრამდე უნდა გადმორიცხულიყო იმ შემთხვევაში, თუ საქართველო შეასრულებდა ორმხრივად ნაკისრ ვალდებულებებს, რომელიც 2020 წლის სექტემბერში ევროკავშირთან შეთანხმებით აიღო“, – განაცხადა ევროკავშირის წარმომადგენლობამ.

ამ განცხადებამდე ცოტა ხნით ადრე, საქართველოს მთავრობამ ევროპის საინვესტიციო ბანკიდან (EIB) €45 მილიონი ისესხა. სექტემბერში ვალს ADB-ს $100 მილიონიც დაემატა. მთავრობა ამ სესხების აღებას იმით ხსნის, რომ შეთანხმებები დონორებთან ჯერ კიდევ 2020 წელს იყო გაფორმებული.

31 აგვისტოს მონაცემებით, ფინანსთა სამინისტროს მთავრობას დონორი ორგანიზაციებისა და სხვადასხვა ქვეყნის მიმართ 8.047 მილიარდი მართებს, რაც ისტორიული მაქსიმუმია და მშპ-ს 60%-ს შეადგენს. 2021 წლის ბიუჯეტის მიხედვით, წლის ბოლოს სახელმწიფო ვალი 32.2 მილიარდი ლარი გახდება და იმ პერიოდისთვის მშპ-ს 54.6% იქნება.

საგარეო ვალი ყოველწლიურად მატულობს. 2012 წელს მთავრობის საგარეო ვალი $4 მილიარდს შეადგენდა. 2017 წელს ის $5.2 მილიარდი იყო. 2018 წელს საქართველოს $5.4 მილიარდის საგარეო ვალი ჰქონდა, ხოლო 2019 წელს $5.7 მილიარდს მიაღწია, 2020 წელს მთვარობის კი ვალი $7.5 მილიარდს გადასცდა.

ვისი ვალი გვაქვს?

მთვარობას ყველაზე მეტი მსოფლიო ბანკის ვალი აქვს – $2.205 მილიარდი. მსოფლიო ბანკის შემდეგ ყველაზე მეტი ADB-ს ვალია – $1.7 მილიარდი, ევროპის საინვესტიციო ბანკის (EIB) – $855 მილიონი, საერთაშორისო სავალუტო ფონდის (IMF) მიმართ – $209 მილიონი. ქვეყნებიდან საქართველოს მთავრობას ყველაზე მეტი გერმანიისა მართებს – $713 და საფრანგეთის – $560 მილიონამდე, 199 მლნ – იაპონიის, რუსეთის – $31.570 მილიონი და ა.შ.

რაში იხარჯება აღებული სესხები

მნიშვნელოვანია, რაში ხარჯავს მთავრობა აღებულ სესხებს. ახალი სესხით უმეტესად, ძველი ვალების გადაფარვა ხდება. ფინანსთა სამინისტროს მონაცემებიდან  ჩანს, რომ ნასესხები ფულის მნიშვნელოვანი ნაწილი სოციალური პროგრამებისთვის იხარჯება. თანხის ნაწილი წელს ენერგეტიკის სექტორის მხარდაჭერისა და ეკონომიკის კონკურენტუნარიანობის გაზრდისთვის ისესხეს.

წელს აღებული ვალების დიდი ნაწილი COVID-19-ის პანდემიის გამო სოციალური და ჯანდაცვასთან დაკავშირებული პრობლემების გადასაჭრელად გადამისამართდა. მათ შორის, ინფრასტრუქტურული პროექტებისთვის გათვალისწინებული თანხები, როგორიც იყო გაზსაცავის პროექტისათვის გერმანიის რეკონსტრუქციის საკრედიტო ბანკიდან (KFW) გამოყოფილი €150 მილიონის სესხი.

ექსპერტებს მიაჩნიათ, რომ გამართლებული იქნება, საერთაშორისო ორგანიზაციებიდან მოზიდული თანხები გრძელვადიან ინფრასტრუქტურულ პროექტებში ჩაიდოს, რაც შემდეგ ეკონომიკური ზრდის საფუძველი გახდება, ან მნიშვნელოვანი რეფორმების გატარებას მოხმარდეს.

„ინფრასტრუქტურულ პროექტებს, მათ შორის ინტერნეტ–სერვისის გაუმჯობესებას, ხელშესახები დადებითი ეფექტი აქვს. კომუნიკაციების გამარტივება აუცილებელი პირობაა ტურიზმისა და ვაჭრობის ხელშეწყობისთვის.  ასეთი პროექტები განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია საქართველოსთვის, როგორც ტრანზიტული ქვეყნისთვის, რომელიც შემოსავლების დიდ ნაწილს ავტომობილების რეექსპორტიდან იღებს. გამართლებულია დონორების თანხების დახარჯვა განათლების სექტორში. თუმცა, განათლების სფეროში ხისტი რეფორმების გატარებისგან ყველა ხელისუფლება თავს იკავებს. ჩემი აზრით, ამ მიმართულებით დაფინანსება, სესხების აღების გარეშე, არსებული რესურსებითაც შესაძლებელია”, – აღნიშნავს  ISET-ის კვლევითი ინსტიტუტის წამყვანი ეკონომისტი გიორგი პაპავა.

ვინ იხდის მთავრობის ვალს

მთავრობის საგარეო ვალის გადახდა დიდწილად მოსახლეობას უწევს. ბიუჯეტში გადახდილი გადასახადების ნაწილი უცხოეთიდან აღებული კრედიტების გასასტუმრებლად უნდა დაიხარჯოს. Moody’s-ის შეფასებით, საქართველოს საბიუჯეტო შემოსავლების დაახლოებით 6%-ის დახარჯვა სესხის პროცენტის დაფარვაზე მოუწევს. თუმცა, გადასახადის გადამხდელებს არავინ ეკითხება, როგორ დაიხარჯოს ბიუჯეტი. ეკონომისტები მიიჩნევენ, რომ მიზანშეწონილი არ არის უცხოეთიდან აღებული ვალით სოციალური ხარჯების გაზრდა. არადა, როგორც ცნობილია, სოციალური მიზნებით, განსაკუთრებით, წინასაარჩევნო პერიოდში იხარჯება ფული.

„შეკითხვაზე, რისთვის უნდა ავიღოთ ვალი, იგივე პასუხია, რაც შეკითხვაზე –რაში უნდა დავხარჯოთ ფული. დიდი განსხვავება არ არის, სესხით არის აღებული ფული თუ ადგილობრივი გადასახადებითაა შეგროვებული. მთავარია, მისი ხარჯვა გამჭვირვალე და პროგმოზირებადი იყოს. უნდა ვიცოდეთ, რას ვაფინანსებთ და რატომ”, –აღნიშნავს გიორგი პაპავა.

საერთაშორისო სარეიტინგო კომპანიების შეფასებით, მომავალში, პანდემიური ეფექტის შემცირების პარალელურად, საქართველოს სახელმწიფო ვალის მოცულობა თანდათან დაიკლებს.

წყარო: business feed.