საქართველოს კაპიტალის ბაზრის სტრატეგიაზე მრავალწლიანი საუბრებისა და განხილვის შემდგომ, ბოლო პერიოდია გარკვეული ძვრები შეინიშნება. ერთის მხრივ ამერიკიდან საქართველოში წარგზავნილი სპეციალური მრჩეველი, რომელიც ეროვნულ ბანკთან ითანამშრომლებს, მეორეს მხრივ კი — კანონმდებლობის შექმნა საინვესტიციო ფონდების შესახებ.
კაპიტალის ბაზრის განვითარების სტრატეგიის დოკუმენტი ეკონომიკის სამინისტროს მიერ 2016 წელს შეიქმნა. შექმნიდან დღემდე მიმდინარეობდა განხილვა შესაბამისი კანონმდებლობის დანერგვაზე. ხოლო რამდენიმე დღის წინ, ეკონომიკის სამინისტრომ პარლამენტში საინვესტიციო ფონდების შესახებ კანონი წარადგინა, რომელიც პარლამენტმა პირველი მოსმენით მიიღო.
კაპიტალის ბაზრის განვითარების სტრატეგიაში კერძო და საჯარო სექტორებთან ერთად აქტიურად მონაწილეობდა ევროპელ ბიზნესმენთა ასოციაცია. „კომერსანტი“ დაინტერესდა უცხოელი და ადგილობრივი ინვეტორების პოზიციით საქართველოს კაპიტალის ბაზრის მომავალზე. რა ნაბიჯები იდგმება იმისთვის, რომ უცხოელ და ადგილობრივ ბიზნესმენებს კომერციული ბანკების გარდა ალტერნატიულ რესურსებზე ჰქონდეთ წვდომა? რა შემაფერხებელი ფაქტორები არსებობს ბიზნესისთვის სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანი კაპიტალის ბაზრის განვითარებისთვის და როგორ უნდა გაუწიოს კავკასიის რეგიონში მდებარე მცირე ბაზრის მქონე ქვეყანამ კონკურენცია ისეთ მიმზიდველ ქვეყნებს, როგორიცაა ლუქსემბურგი?
ევროპული ბიზნეს ასოციაციის გენერალური დირექტორის მოადგილე მარიამ ქუჩულორიამ „კომერსანტთან“ განმარტა, სამი ძირითადი შემაფერხებელი ფაქტორი იმისა, თუ რატომ ვერ ხდება ბიზნესისთვის რესუსრების მიღების ალტერნატივების დივერსიფიცირება, ანუ რატომ არ აქვს ქვეყანას კაპიტალის ბაზარი. ესენია, ბანკების მონოპოლია, მცირე ბაზარი და შესაბამისი კანონმდებლობის არარსებობა, რომელიც ინვესტორს დაიცავს და წაახალისებს.
„სერიოზული პრობლემაა ის, რომ კომპანიების ფინანსური წვდომა მხოლოდ კომერციული ბანკებით შემოიფარგლება. რესურსების ალტერნატიული საშუალება ბიზნესისთვის ჰაერივით აუცილებელია, განსაკუთრებით დღეს. კომპანიის მენეჯმენტის ვალდებულებაცაა, რომ კომპანიის კაპიტალი გაზარდოს და ჰქონდეს დივერიფიცირებული და იაფი კაპიტალი. კაპიტალის ბაზრის განსავითარებლად შესაბამისი ხელშემწყობი კანონმდებლობა არ გვაქვს, რომელიც ერთი მხრივ ინვესტორებს დაიცავს და მეორეს მხრივ, წაახალისებს ბაზრის მონაწილეებს.
მეორე პრობლემა ისაა, რომ ბანკები ძირითადი მოთამაშეები არიან, ეს კი კაპიტალის მიღების სხვა ალტერნატივებს ახშობს ბიზნესისთვის. მესამე პრობლემაა ის, რომ საქართველო არის მცირე ბაზარი, ის ვერ იზიდავს დიდ ინსტიტუციურ ინვესტორებს. ბაზრის სიმცირიდან გამომდინარე, მათ არ აინტერესებთ საქართველო. თუ ჩვენ გვინდა, რომ განვავითაროით კაპიტალის ბაზარი, ყველა ამ პრობლემის შესაბამისი ზომები უნდა მივიღოთ. ქვეყნის შიგნით კომპანიებს არც შესაბამისი საინვესტიციო კულტურა აქვთ და არც რესურსი. მსხვილი ინვესტორი დაინტერესდება ძირითადად რეგიონულ ჭრილში. მაგრამ რეგიონშიც რომ გახდე კონკურენტუნარიანი ქვეყანა, ამის ყველა შესაძლებლობა გვაქვს - ესენია Doing Busines-ის კარგი რეიტინგი, დაბალი გადასახადები. მაგრამ ეს არ არის საკმარისი, რათა მსოფლიოში დიდ კონკურენციას გავუძლოთ. მაგალითად, ლუქსემბურგი ძალიან კარგი საინვესტიციო ქვეყანაა, აქვს ინვესტორის დაცვის გაძლიერებული მექანიზები, ძალიან კარგი დაბეგვრის სისტემა და ყველანაირი სიმარტივე უცხოელი ინვესტორის დაინტერესებისთვის.
კერძო სექტორის მონაწილეები უნდა გაძლიერდნენ, დაბეგვრის სისტემები უნდა იყოს ძალიან მარტივი და მოიზიდოს ძლიერი ინვესტორები საქართველოში. ის კომპონენეტები რაც საქართველოს ამ ეტაპზე აქვს არ არის საკმარისი და მეტი მხარდამჭერი ღონისძიებები სჭირდება ამ გეგმას სახელმწიფოსგან. ფანტასტიური გარემო უნდა შეუქმნა ინვესტორებს, ამ შემთხვევაში კაპიტალის ბაზრის განვითარება უკვე რეალური შესაძლებლობაა,“- განმარტავს მარიამ ქუჩულორია.
ვინ უნდა იყოს საქართველო კაპიტალის ბაზრის მარეგულირებელი, ეროვნული ბანკი, თუ დამოუკიდებელი კომისია? კაპიტალის ბაზარი რისკებთანაა დაკავშირებული, ხოლო ეროვნულ ბანკს ფინანსური სტაბილურობის უზრუნველყოფა ევალება, რამდენად თავსებადია ასეთი ფუნქცია მოვალეობები ეროვნული ბანკისთვის? როგორც ევროპულ ბიზნეს ასოციაციაში განმარტავენ, ეკონომიკის სამინისტროს მიერ შექმნილ დოკუმენტში მარეგულირებლად ეროვნული ბანკია წარმოდგენილი, თუმცა საკითხს საჯარო და კერძო სექტორში აზრთა სხვადასხვაობა მოჰყვა.
„კაპიტალის ბაზართან დაკავშირებული კანონის განხილვაზე გვქონდა რამდენიმე შეხვედრა. ძირითადი კითხვა უკავშირდებოდა მარეგულირებლის ფუნქციებს. ეროვნული ბანკის რეგულირების როლი ამ კუთხით კითხვის ნიშნებს ბადებს. როგორც ცნობილია, ეროვნული ბანკის ფუნქციაა იყოს ფინანსური სტაბილურობის გარანტი, ამასთან კაპიტალის ბაზარი უნდა განავითაროს, რომელიც ძირითადად რისკებთანაა დაკავშირებული. ამ ბაზრის განვითარებას სჭირდება ეროვნული ბანკი თუ დამოუკიდებელი მარეგულირებელი ? - ზოგი მიიჩნევს, რომ დამოუკიდებელი მარეგულირებელი არ სჭირდება ამ ბაზარს, ზოგი კი- პირიქით. თუმცა, იმდენი ღონისძიება უნდა განხორციელდეს ამ მიზნის მისაღწევად, რომ როცა ეს კანონი ძალაში შევა, ვერაფერს უშველის, თუ არ მოხდა მისი ცხოვრებაში გატარება და ინვესტორების დაინტერესება,“- აღნიშნავს ევსოპის ბიზნეს ასოციაციის თავმჯდომარის მოადგილე.
როგორც ამერიკის სავაჭრო პალატის თავმჯდომარე მაიკლ ქაუგილმა ცოტა ხნის წინ კომერსანტს განუცხადა, საქართველოს კაპიტალის ბაზრის სტრატეგიის მხარდასაჭერად ამერიკიდან შემოდგომის დასაწყისში სპეციალური მრჩეველი ესტუმრება და ეროვნულ ბანკთან ითანამშრომლებს.
მარიამ მორგოშია
კაპიტალის ბაზარი
