ქარისა და მზის ენერგიის ათვისების ტემპი, პანდემიისა და გლობალური ეკონომიკური კრიზისის პირობებსიც მატულობს. ელქტროენერგიის წარმოებაში თუ ჯერ კიდევ 5 წლის წინ მათი ჯამური წილი 3%-ს არ აღემატებოდა, ახლა უკვე წიაღისეულ საწვავს უწევენ კონკურენციას.

ენერგეტიკის საერთაშორისო სააგენტოს ახალი ანგარიშის თანახმად ქარისა და მზის ელექტროსადგურების ჯამური დაგმული სიმძლავრე 2025 წლამდე 1.123 ტერავატით გაიზრდება და გაზზე მომუშავე თბოსადგურების სიმძლავრეს 2023 წელს, ხოლო ნახშირზე მომუშავე თბოსადგურების სიმძლავრეს 2024 წელს გადააჭარბებს.

იმავე კვლევის თანახმად მზის, ქარისა და ჰიდდროსადგურების მიერ გამომუშავებული ელექტროენერგიის მოცულობა, ნახშირზე მომუშავე თბოსადგურების მაჩვენებელს 2025 წლისთვის გადააჭარბებს. ელექტროსადგურების სიმზლავრე და გამომუშავება ყოველთვის ერთმანეთს არ ემთხვევა. იმის გათვალისწინებით, რომ თბოსადგური უფრო სტაბილურია, მისი 1 მგვტ დადგმული სიმძლავრიდან უფრო მეტი ელექტროენერგია მიიღება. გარდაბნის თბოსადგურის დადგმული სიმძლავრე 230 მეგავატია და მას წლიურად 1.8 მლრდ კვტ/სთ-ს გამომუშავება შეუძლია ანუ 1 მგვტ-დან 7.83 მლნ კვტ/სთ, ქართლის ქარის ელექტროსადგურის იგივე პარამეტრები შესაბამისად 20.7 მგვტ და 88 მლნ კვტ/სთ-ა ანუ 1 მგვტ-დან 4.25 მლნ კვტ/სთ. დაბალი ეფექტიანობის მიუხედავად განახლებად ენერგიას უკეთესი კოზირი უჭირავს და გარემოს თითქმის არ აბინძურებს, ბოლო წლებში ტექნოლოგიებზე ფასების კლების შედეგად ალტერნატიული ენერგია, რომელიც სულ ცოტა ხნის წინ ძვირ სიამოვნებად მიიჩნეოდა კონკურენტუნარიანი გახდა.

ენერგეტიკის საერთაშორისო სააგენტოს პროგნოზით უახლოეს 5 წელიწადში ახალ ელექტროსადგურებში განახლებადის წილი, იგულისხმება როგორც მზისა და ქარის, ასევე ჰესები და სხვა ალტერნატიული ენერგიები: ბიოსაწვავი, გეოთერმული ენერგია, მიქცევა-მოქცევა... 95%-მდე გაიზრდება.

ნახშირზე მომუშავე თბოსადგურების დადგმული სიმძლავრე ამჟამად 2.134 ტერავატს შეადგენს, პიკს - 2.142 ტერავატს 2022 წლისთვის მიაღწევს და 2025 წელს 2.080 ტერავატამდე შემცირდება. გაზზე მომუშავე თბოსადგურების სიმძლავრე პირიქით 1.821 ტერავატიდან 1.998 ტერავატამდე გაიზრდება. წიაღისეული საწვავიდან ბუნებრივი გაზი ყველაზე ნაკლებად დამაბინძურებელია. ნახშირის გაზით ჩანაცვლება ეკოლოგიურ მდგომარეობას აუმჯობესებს. წყალსაცავიანი ჰესი მართალია დიდ ფართობს ტბორავს, მაგრამ ნახშირორჟანგს და სხვა მავნე აირებს არ აფრქვევს, რის გამოც ის მაინც მწვანე ენერგიად ითვლება. 2020-20125 წლებში ჰესების დადგმული სიმძლავრე 1.324 ტერავატიდან 1.427 ტერავატამდე გაიზრდება. ბირთვული ენერგიის გამოყენების კუთხით დიდი ცვლლებები არაა მოსალოდნელი. რეაქტორების ჯამური სიმზლავრე უმნიშვნელოდ 416-დან 418 გიგავატამდე გაიზრდება. მრუდი ყველაზე დამრეცი ქარისა და მზის ენერგიის მიმართულებითაა. ამჟამად მათი ჯამური დადგმული სიმძლაბრე 1.398 ტერავატს შეადგენს. 2025 წლისთვის ის მინიმუმ 2.349 ტერავატამდე, ან შეიძლება 2.638 ტერავატამდეც გაიზარდოს. პროცენტებში ეს 68-89 პროცენტიანი ზრდაა. ეფექტიანობის ზრდის ხარჯზე მატება უფრო მეტი იქნება გამომუშავების ნაწილში. ენერგეტიკის სააგენტო მის გაორმაგებას ელის. განახლებადი ენერგიის გამომუშავება 5 წელიწადში 9.7 ტრლნ კვტ/სთ-ს გადააჭარბებს.

პირველი ინდუსტრიული რევოლუციიდან მოყოლებული ენერგიის მოხმარება სტაბილურად იზრდება, გამონაკლისი კრიზისებია. ამასთან ელექტროენერგიაზე მოთხოვნის ზრდის ტემპი უფრო მაღალია ვიდრე გაზზე ან ნავთობზე. 1973-2013 წლებში ყველა სახის ენერგიაზე მოთხოვნა 122%-ით გაიზარდა, საკუთრივ ელექტროენერგიაზე 270%-ით. პარალელურად კრიზისების დროს მოთხოვნის კლება უფრო დაბალია. 2020 წელს ზოგადად ენერგიის მოხმარების 5%-იანი კლებაა ნავარაუდევი, ელექტროენერგიის მოხმარება კი მხოლოდ 2%-ით დაიკლებს. 

2014 წელს ელექტოენერგიის წარმოებაში ნახშირის წილი 41%-ს შეადგენდა, ქარისა და მზის წილი ერთად 3%-ს არ აღემატებოდა. 2018 წელს ნახსირის წილი 38%-მდე შემცირდა, ქარისა და მზის ერთად 7%-მდე გაიზარდა. დღეისთვის ქარის ენერგიის წილი მზისას აღემატება, ის უფრო სტაბილურია. ქარის სადგურს ელექტროენერგიის გამომუშავება ღამითაც შეუძლია, თუმცა იმის გათვალისწინებით რომ მზის პანელებზე ფასი უფრო სწრაფად კლებულობს ვიდრე ქარის ტურბინებზე და მზის ენერგიის პოტენციალი ბევრად აღემატება ქარისას 5 წელიწადში ან უფრო ნაკლებ დროში ბალანსი მზის ენერგიის სასარგებლოდ გადაიხრება.

გიორგი ელიზბარაშვილი