თვითმმართველობის არჩევნებში მეორე ტური 64-დან 20 ქალაქში ხვალ, 30 ოქტომბერს ჩატარდება. ბოლო ერთ თვეში ისედაც მაღალი პოლარიზაცია კიდე უფრო გაღრმავდა. გახშირდა პოპულისტური და არაკონსტიტუციური განცხადებებიც. მელიას დაპირებების შესრულებას წელიწადში დამატებით 356 მლნ ლარი სჭირდება, პრემიერი კი ღიად აცხადებს რომ ოპოზიციური მერის არსებობა ვერ წარმოუდგენია.
დედაქალაქში პირველობისთვის ნიკა მელია და კახა კალაძე იბრძვიან. პირველი ტურის წინ მელიას წინასაარჩევნო კამპანია ფაქტობრივად არ უწარმოებია და რაიმე კონკრეტული დაპირება არ გაუცია. აქცენტი ძირითადად ე.წ. რეფერენდუმზე იყო გადატანილი, მაგრამ რადგან ქართულმა ოცნებამ ქვეყნის მასშტაბით პროპორციულ ნაწილში 43%-ზე მეტი აიღო, მეორე ტურის წინ ტაქტიკა შეცვალა და უხვი სოციალური დაპირებები გასცა.
სკოლები განათლების სამინისტროს დაქვემდებარებაშია, მერიის კომპეტენციის საგანს არც პენსიების ზრდა წარმოადგენს, თუმცა შეუძლებელი არც ერთია. 2002 წელს, როდესაც საკრებულოს თავმჯდომარე მიხეილ სააკაშვილი გახდა, თბილისში 14 ლარიან პენსიას 3 ლარი დაამატა. შეუძლებელ დაპირებას - აქციზის ფასის განულებას მელია 2014 წელს გასცემდა, მაშინ ნაციონალური მოძრაობის კანდიდატი მეორე ტურში დავით ნარმანიასთან დამარცხდა.
ყოველი სოციალური დაპირების შესრულებას გარკვეული თანხა სჭირდება, რაც თავის მხრივ გადასახადების გადამხდელთა ფულია. დაპირების შესრულებას პარლამენტის, ქალაქის შემთხვევაში საკრებულოს თანხმობა სჭირდება, სადაც უმრავლესობას ქართული ოცნება ფლობს. საკრებულოს დათანხმების შემთხვევაშიც ხარჯი საკმაოდ მაღალი იქნება.
მელიას ოფიციალურ ფეისბუქ გვერდზე 21 ოქტომბრით დათარიღებულ პოსტში ვკითხულობთ, რომ 180 ათასი მოსწავლის კვებას, თუ მას 170 სასწავლო დღეზე ვიანგარიშებთ, წლიურად 80 მლნ ლარი დასჭირდება. დღიურად ეს ბავშვზე 2.61 ლარია. ამ თანხით დღეს არსებული ფასებით 1 ლობიანის ან პატარა ხაჭაპურის ყიდვაა შესაძლებელი. დიდ შეკვეთაზე ერთეულის ფასი შემცირდება, მაგრამ მთავარი ეს არ არის. პრობლემა საყოველთაობაა. ოჯახების დიდ ნაწილს შვილის კერძო სკოლაში სწავლის საფასურის გადახდის საშუალება, რაც თვეში მინიმუმ 500 ლარია, არ გააჩნია, თუმცა მათგან ბევრს შეუძლია რომ შვილს საკვებად დღეში 3 ლარი გაატანოს. თვეში საშუალოდ 22 სასწავლო დღეა. 2.61 ლარზე გადაანგარიშებით ხარჯი 57.4 ლარი გამოდის, ისიც მხოლოდ იმ დროს, როდესაც სასწავლო პროცესია, მაშინ როცა ადამიანს კვება ზაფხულშიც სჭირდება. შეზღუდული რესურსის პირობებში ალბათ უფრო სამართლიანი სოციალურად დაუცველ ოჯახებზე თითო მოსწავლისთვის თვეში 100 ლარის დამატება იქნებოდა. ის რომ ქულების შეფასების სისტემა გაუმართავია და ხშირად უკიდურეს გაჭირვებაში მყოფი ადამიანი ბაზაში ვერ ხვდება, ცალკე პრობლემაა და ცალკე მოგვარებას საჭიროებს.
პენსიაზე 100 ლარიანი დანამატი ქალაქის ბიუჯეტს კიდევ უფრო ძვირი დაუჯდება. პენსიონერთა საერთო რაოდენობა ქვეყნის მასშტაბით 800 ათასს აღწევს და ყოველწლიურად იზრდება. 2007 წელს საქართველოში 611 ათასი ასაკით პენსიონერი იყო, 2012 წელს 683 ათასი, 2017 წელს 732 ათასი, 2020 წელს 784 ათასი. სიცოცხლის საშუალო ხანგრძლივობის ზრდისა და 60-70-იან წლებში დაფიქსირებული მაღალი შობადობის გამო პენსიონერთა რაოდენობა შემდეგ წლებშიც გაიზრდება. არსებული სტატისტიკითაც კი თბილისში 230 ათასი პენსიონერია (2020 წლის მონაცემებით). 230 000 X 12 X 100=276 000 000. არსებული სტატისტიკით დათვლითაც კი საპენსიო დანამატს წელიწადში 276 მლნ ლარი, 4 წლიან ციკლში კი 1.1 მლრდ დასჭირდება, რაც საკმაოდ დიდი თანხაა თბილისის ბიუჯეტისთვის.
საპენსიო დანამატი და სკოლებში უფასო კვება წლიურად დამატებით მინიმუმ 356 მლნ ლარს საჭიროებს. ეს ფული რაღაცას უნდა მოაკლდეს, სავარაუდოდ ის რაღაც ახალი ავტობუსები, გზები და სხვა ინფრასტრუქტურული პროექტები იქნება.
პოლიტიკური შეთანხმების მიხედვით, მელიას გამარჯვების შემთხვევაში, ვიცე-მერის პოსტს ზურა ჯაფარიძე იკავებს. ლიბერტარიანული პოზიციების მქონე პოლიტიკოსისთვის მარქსისტული დაპირებები პრობლემა არ აღმოჩენილა, ან როგორც მინიმუმ იმაზე ნაკლები პრობლემა აღმოჩნდა, ვიდრე კალაძის შესაძლო გამარჯვება.
თავად კალაძემ ტელეკომპანია იმედთან ინტერვიუში განაცხადა, რომ სკოლებში უფასო კვების შესახებ კანონპროექტი მელიას განცხადებამდე ჯანდაცვის სამინისტროს ჰქონდა პარლამენტში დარეგისტრირებული. მალევე გაირკვა, რომ მსგავსი კანონპროექტი დარეგისტრირებული არ ყოფილა, რის შემდეგაც ოცნების წევრებმა განაცხადეს, რომ იდეას ზეპირად განიხილავდნენ.
დიდი სოციალური ხარჯები ეკონომიკური ზრდის ტემპს ამცირებს, მაგრამ მსგავსი დაპირება მაინც პოლიტიკოსის უფლებაა. მაგრამ, ბოლო რამდენიმე კვირის განმავლობაში პრემიერ-მინისტრის სიტყვით გამოსვლები კონსტიტუციურ ჩარჩოებს სცდება. ღარიბაშვილმა რამდენჯერმე ღიად განაცხადა, რომ რომელიმე ქალაქში ოპოზიციური კანდიდატის გამარჯვების შემთხვევაში ახალ მერს ცენტრალური ხელისუფლება მუშაობაში ხელს შეუშლიდა. პრემიერმა მეჭიაურის სახით კონკრეტული მაგალითიც მოიყვანა და აღნიშნა, რომ განვლილი 4 წელი იყო მუდმივი დაძაბულობა, მუდმივი არასტაბილურობა, ბევრი სირთულე, რაც თიანეთის მოსახლეობაზე აისახა. მანვე მოუწოდა მეჭიაურს, რომ გაიწიოს და გზა ახალგაზრდა ნიჭიერ კანდიდატს დაუთმოს. რაზედაც მეჭიაურმა უპასუხა, რომ ურჩევნია ღირსეულად წააგოს, ვიდრე ასეთი გზით გავიდეს თამაშიდან.
თუ მერი აუცილებლად ცენტრალური ხელისუფლების პარტიიდან უნდა იყოს, მაშინ ჩნდება კითხვა - საერთოდ რა აზრი აქვს არჩევნებს? 2021 წელს ცესკო-სთვის ბიუჯეტიდან 74.5 მლნ ლარი გამოიყო, საიდანაც 45 მლნ ლარი უშუალოდ არჩევნების ჩატარებისთვის იყო გათვალისწინებული.
როცა აშშ-ში ოვალურ კაბინეტში რესპუბლიკელი პრეზიდენტი ზის და ამ დროს ნიუ-იორკის მერი დემოკრატია, ეს ფაქტი არავის უკვირს, მაგრამ ერდოღანის თურქეთშიც კი 2019 წელს ანკარასა და სტამბოლში ოპოზიციურმა კანდიდატებმა გაიმარჯვეს.
გიორგი ელიზბარაშვილი
მელია
