საქართველოს სხვადასხვა რეგიონში ტურიზმის მიმართულებით, უამრავი ინფრასტრუქტურული თუ სხვა სახის პრობლემის პარალელურად, გასტრონომიული ტურიზმი სულ უფრო და უფრო გადამწყვეტ მნიშვნელობას იძენს. აქედან გამომდინარე, გასტრონომია, როგორც ტურისტების მოზიდვის მექანიზმი, შეიძლება ითქვას, ერთ-ერთი პირველია ტურიზმის განვითარების მიმართულებით დასახულ პრიორიტეტებს შორის. ამდენად, უმნიშვნელოვანესია თითოეული ნაბიჯი, რომელსაც ამ მიმართულებით გადავდგამთ. სწორედ ახლა, ამ ეტაპზე წყდება როგორ მოხდება საქართველოს გასტრონომიული პოზიციონირება მსოფლიოში.

რა პრობლემას ვაწყდებით? 

საქმე ისაა, რომ რუსეთის ოკუპაცია მხოლოდ საქართველოს ტერიტორიის 20 პროცენტით არ შემოიფარგლება. ჩრდილოელმა მეზობელმა ჩვენი სამზარეულოს დაახლოებით 80 პროცენტიც მიითვისა. მიითვისა პრაქტიკულად ყველაფერი, რაც რუსებმა საბჭოთა კავშირის კანონიერ მემკვიდრეობად მიიჩნიეს. 

ბოლო ორი წელია ქართული სამზარეულოს ცნობადობა მსოფლიოში მნიშვნელოვნად გაიზარდა. 2019 წელს 26-30 იანვარს ქართული სამზარეულო “Georgia, The Art of Feast” სახელწოდებით პირველად წარდგა საფრანგეთში, ლიონში ცნობილ გამოფენაზე, რომელსაც  გასტრონომიული სფეროს 40 000-ზე მეტი წარმომადგენელი სტუმრობდა. ამ გამოფენაზე ჩვენმა სამზარეულომ დიდი ინტერესი დაიმსახურა. მისი უფრო დეტალურად გაცნობის მიზნით ჩვენს ქვეყანაში რამოდენიმე შეფ-მზარეული ჩამოვიდა. ქართული კერძების გასინჯვის შემდეგ მათი ნაწილი ამბობდა, რომ, მაგალითად, საცივი ან ტყემალი რუსეთში გაუსინჯავთ, როგორც სოჭის რეგიონის კერძები.

როცა ცნობილ ბელგიელ შეფს, როლანდ დებიუსს ხინკალი და სხვადასხვა პროდუქტი გავასინჯეთ, მან პირდაპირ გვითხრა, რომ ეს ყველაფერი არის რუსული. მოგვიყვა, რომ ძალიან ცნობილმა რუსმა რესტორატორმა ის რუსეთში ჩაიყვანა და უმასპინძლა, თან აუხსნა, რომ ეს კერძები სოჭის რეგიონიდანაა და მათ ძველი დროიდან ამზადებენ. ქართული სამზარეულოს დაკანონების ერთ-ერთი მცდელობაა ის, რომ რუსებმა ჩვენს კერძებს “კავკასიური სამზარეულო” უწოდეს და ასე ნიღბავენ ტრადიციული ქართული კერძების წარმომავლობას. 

ამ ე. წ. კავკასიური სამზარეულოში კერძების ძირითადი ნაწილი ქართულია, თუმცა ამ კრებითი სახელწოდების გამო დავაც ჭირს. მსგავსი დიპლომატიური ფორმულირებაა “შავი ზღვისპირეთის სამზარეულოც,” რომლის 90 პროცენტი ქართული კერძებია და დარჩენილი 10 პროცენტი სომხურ, აზერბაიჯანულ, თურქულ სამზაეულოებს შეიძლება მოიცავდეს.       

ცხადია, ის, რომ ჩვენი სამზარეულოს საამაყო კერძებს პლაგიატის დაღი აზის, ერთდროულად ბრაზსაც იწვევს, პროტესტსაც და გულისტკივილსაც. პირველი რეაქცია ყოველთვის ისაა, რომ აუმხედრდე მათ, ვინც ამ პროდუქტების წარმომავლობას კითხვის ნიშნები მიუყენა და მათაც, ვინც ეს დაიჯერა. მაგრამ სიტუაციის ტრაგი-კომიკურობა იმაშია, რომ ნივთმტკიცებები პრაქტიკულად არ არსებობს. სიტყვაზე კი გასტრონომიის მკვლევარები, შეფმზარეულები და ბლოგერები არავინ არავის ენდობა.

იქ სადაც მტკიცებულებები გეგულება, ყველაფერი გაცილებით იოლია. მაგალითად, ამბობ, რომ საქართველო ღვინის სამშობლოა და ეს “იუნესკოს” მიერაა აღიარებული. მათ ეს სჯერათ, იმიტომ, რომ თავდებში ზედმიწევნით ავტორიტეტული “იუნესკოა.” მაგრამ როგორც არ უნდა გაუღიმო და როგორ მეგობრულადაც არ უნდა ეცადო ვინმეს დარწმუნებას, რომ ხინკალი ნამდვილად შენი ქვეყნის სიმბოლოა და ჩურჩხელა პირველად, რაღა თქმა უნდა, კახეთში ამოავლეს, პასუხად სკეპტიციზმი არ აგცდება. 

რატომ? იმიტომ, რომ გასტრონომიურ სფეროში ყველაფერი კვლევის საგანია. ფრანგულ ენაზე გამოცემული წიგნში “რუსული სამზარეულო” არაერთი ქართული წარმოშობის კერძია თავმოყრილი, როგორც რუსული სამზარეულოს საამაყო ნაწილი. 

ჩვენი პატარა ქვეყანა ისედაც უცნობია მსოფლიოში და ახლა, როცა ქართულ გასტრონომიას შანსი აქვს  მსოფლიოს ფოკუსში აღმოჩნდეს, მნიშვნელოვანია, რომ ადგილობრივი პროდუქტების შესახებ სახელწიფომაც, კერძო სექტორმაც და ყველა დანარჩენმაც ერთობლივად დაიწყოს კვლევა სხვადასხვა მიმართულებით. ამ კვლევებმა ჯგუფებში პირობითად ხუთ-ხუთი ადამიანი რომ გააერთიანოს, რომლებიც ინგლისურად დაწერენ ამ მიმართულებით, მნიშვნელოვანი წინგადადგმული ნაბიჯი იქნება.

მნიშვნელოვანია, რომ გასტრონომიულ კონკურენციას არამარტო ოკუპანტი რუსეთი გვიცხადებს, კონკურენტები არიან მეზობელი მეგობარი ქვეყნებიც. მაგალითად, ვიკიპედიაში ამ წუთას ინგლისურ ენაზე წერია, რომ მაწონი არის სომხური წარმომავლობის, რაც, ბუნებრივია, ქართველების გულისწყრომას იწვევს. ის, რომ მაწონი ქართული წამოშობისაა, მე, როგორც პატრიოტს, ძალიანაც მჯერა და, გარდა ამისა, ჩვენს ტერიტორიაზე არქეოლოგებს მეტი და უფრო ძველი მტკიცებულებები აქვთ აღმოჩენილი, ვიდრე სომხებს, მაგრამ დასკვნები მათ სასარგებლოდ მეტყველებს. კიდევ კარგი საქპატენტს ამ მიმართულებით აქვს ნამუშევარი და 2012 წელს ევროკავშირს აქვს აღიარებული მაწვნის ქართული წარმომავლობა. 

ინტერნეტი მოიარა სომხეთში მომზადებულმა სიუჟეტმა ბასილას პურის- როგორც მათი ავთენტური პროდუქტის- ტრადიციის შესახებ. ეს საკითხიც სადავოა.  მომავალი წელი რომ ბედნიერი და ბარაქიანი ყოფილიყო, მესხურ სოფლებში, ახალ წლამდე ბასილას და ბედის პურს უხსოვარი დროიდან აცხობდნენ.

ლოს-ანჯელესში 12  სომხური რესტორანია, მაგრამ მათი მენიუ პრაქტიკულად მთლიანად ქართულ კერძებს მოიცავს. როცა ადგილობრივი დეგუსტატორი, მაგალითად, ხაჭაპურს სინჯავს, მას ეუბნებიან, რომ ეს არის სომხური კერძი. აი, ამ ტიპის კონფლიქტები ერთადერთი გზით-კვლევის შედეგად შეიძლება მოგვარდეს და არა პირადი კომუნიკაციის, თუნდაც დავის ხარჯზე. სომხებმა, უნდოდათ ეს თუ არა, აღიარეს, რომ ღვინის სამშობლო საქართველოა.

ანალოგიური კვლევებია საჭირო სხვა პროდუქტების შემთხვევაშიც. მაშინ, როცა ძალიან ცნობილ რესტორანში ავტორიტეტული შეფი ამზადებს ქართულ ტყემალს და მას ტყემლის სოუსს არქმევს, მსოფლიოდან ჩასული უამრავი ადამიანი სინჯავს მას და კითხვაზე, რა წარმომავლობისაა ეს პროდუქტი, პასუხს იღებს, რომ ტყემალი სოჭის რეგიონის სიამაყეა, კამათით იკამათებ, მაგრამ ამ გზით, სამწუხაროდ, არაფერი გამოვა. 

ანალოგიურად, დავა რთულდება, როცა ცნობილი რუსი შეფ-მზარეული ვლადიმირ მუხინი სოჭის ბაზარს ათვალიერებინებს იტალიელ კოლეგას, ერიკო კრიპას და ლაღად უხსნის, რომ ჩურჩხელის წარმოშობა სოჭიდანაა. იხ.ვიდეო:

გამოსავალი თითოეული პროდუქტის კვლევასა და “იუნესკოზე” გატანაშია. ინფორმაცია ამა თუ იმ კერძის წარმომავლობის შესახებ გარკვეულ კითხვის ნიშნებს იწვევს, ინტერნეტში იწყებ ზუსტი ინფორმაციის ძებნას და თუ ხელჩასაჭიდს იქაც ვერაფერს პოულობ, ერთადერთ წყაროდ შენთვის ყველაზე კომპეტენტური მთხრობელი გრჩება. 

კერძების უმრავლესობის შემთხვევაში არ არსებობს ოფიციალური მტკიცებულება მათი ქართული წარმომავლობის შესახებ. თუ იტალიური პიცის შესახებ მოგინდება ინფორმაციის მოპოვება, იქ ყველაფერი არაორაზროვანი და თვალსაჩინოა. 

ანალოგიურად, თუ ავტორიტეტულ საძიებელ სისტემაში საკუთარი თვალით ნახავ, რომ ჩურჩხელა ქართული ტკბილეულია, მერე ვინც რა უნდა ილაპარაკოს, მნიშვნელობა აღარ აქვს, თუ გინდაც BBC-ის ჟურნალისტი იყოს. 

ჩვენ არ ვამბობთ, რომ პრობლემას ერთ დღეში ეშველება. ამ ეტაპზე გადამწყვეტი იმის გააზრებაა, რომ გასტრონომიულ სეგმენტზე მნიშვნელოვნად დგას ჩვენი ტურიზმის მომავალი. 

რეალურად, გემო მთელ მსოფლიოში ტურიზმის ერთ-ერთი მთავარი კომპონენტია. არაერთი პრობლემის მიუხედავად, საქართველოში ტურისტების რაოდენობა იმიტომაც იზრდება, რომ აქ ჩამოსულ ადამიანებს ადგილობრივი საკვები მოსწონთ. 

უკეთ რომ წარმოვიდგინოთ, ჩვენს ხელშია უმნიშვნელოვანესი მარკეტინგული დოკუმენტი გასტრონომიული კულტურის მიმართულებით და საჭიროა სწორად მივყვეთ სტრატეგიას. ჩვენ არავითარ შემთხვევაში არ უნდა დავრჩეთ იმის იმედზე, რომ ბაზარი დაარეგულირებს ამ პროცესებს. ბაზარი ჩვეულებრივი ბიზნესია, ის ბევრ შეცდომას უშვებს, ამიტომ თვითდინებას მიყოლა გაუმართლებელია. 

დრო არ უნდა დაიკარგოს, რადგან დროს არც სხვა ქვეყნები კარგავენ ჩვენს რეგიონში და თუ დროულად არ ვიმოქმედეთ, მერე არც იმაზე დაგვწყდეს გული, მეზობელი ქვეყნები მსოფლიოს ამაყად რომ წარუდგენენ ჩვენს საცივსა თუ ჩურჩხელას, როგორც თავინთ საამაყო პროდუქციას.

ლევან ქოქიაშვილი

Forbes Georgia