რუსეთის ოკუპაციისგან განთავისუფლება ვერ მიიღწევა აზროვნების და ხედვების დეოკუპაციის და დეკოლონიზაციის გარეშე. რადგანაც ის, თუ რა ვიცით ან რას ვხედავთ, მაგრამ უფრო მეტად კი ის, რასაც ვერ ვამჩნევთ, აძლიერებს ჩვენს კოლონიზებულ და ოკუპირებულ ყოფას. ასეთ პირობებში კი დეოკუპაციის დისკურსიდან შინაარსის მუდმივი განდევნა და მხოლოდ მიწების დაბრუნების პრობლემამდე დაყვანა საკითხს დღის წესრიგში კი ინარჩუნებს, მაგრამ ვერ გვეხმარება მნიშვნელოვანი კითხვების დასმაში. მაგალითად, თუ რატომ ვერ ამჩნევს ჩვენი საზოგადოება საქართველოში ყველაზე მრავალრიცხოვანი ეთნიკური უმცირესობის გვარებს, რომელთა 20%-ის ოკუპაციაც თავის დროზე მოახდინა რუსეთმა?

მოდით, თავიდან დავიწყოთ. ისტორიულად თურქულენოვანი ხალხებისთვის, როგორიც არიან საქართველოს ე.წ. ეთნიკური აზერბაიჯანელები, უცხო იყო გვარის ფენომენი. გვარის მაგივრობას მამის სახელი, პროფესია ან მეტსახელი ატარებდა. იყო შემთხვევები, როცა საზოგადოებაში ფართოდ ცნობილი ადამიანები მოიხსენიებოდნენ მათი რეგიონის ან მხარის სახელწოდებით, როგორიც იყო ყველასთვის კარგად ნაცნობი ხუდია ბორჩალოელი. რუსეთის იმპერიის მიერ საქართველოს დაპყრობის შემდეგ ახალ კოლონიაში ეფექტიანი მართვის განსახორციელებლად, იმპერიამ გადაწყვიტა ზემოთ ნახსენები ხალხის ელიტისთვის და იმპერიის სტრუქტურებში დასაქმებულებისთვის გვარების „გამოგონება“. საბჭოთა ოკუპაციამ კი აღნიშნული გამოგონილი გვარები ყველასთვის სავალდებულო გახადა. რა თქმა უნდა, ცენტრიდან წამოსული ეს პროცესი ადგილობრივი მოსახლეობის აზრების და საჭიროებების გათვალისწინების გარეშე შესრულდა, რის შედეგადაც მივიღეთ მამედ-ოვები, ალი-ევები, ჰუსეინ-ოვები და ა.შ.

ამ საკითხის გაანალიზება შეუძლებელია საუბარში ძალის ფაქტორის შემოტანის გარეშე. ხშირად ძალა მხოლოდ ტერიტორიების ოკუპაციით არ შემოიფარგლება. უმეტესად ძალა წარმოადგენს შესაძლებლობას, რომ შენ მიერ გამოგონილი და მოყოლილი ისტორია სხვებს რეალობად მიაღებინო. რუსებმა ეს შეძლეს. მათი გამოგონილი გვარები: მამედ-ოვები, ალი-ევები, ჰუსეინ-ოვები და ა.შ. დღეს უკვე რეალობად არის გადაქცეული, არა მხოლოდ ამ ისტორიების გამომგონებლებისთვის, რუსებისთვის, არამედ ისტორიულად ამ ჯგუფთან თანაცხოვრებაში მყოფი ქართველებისა და თავად ამ ჯგუფისთვისაც.

აკადემიურ სფეროში არსებობს თეორია, internalized oppression (გაშინაგნებული, ინტერნალიზებული ჩაგვრა), რომელიც გულისხმობს, რომ ჩაგრული ჯგუფები ხშირად დომინანტი ჯგუფის მიერ მოყოლილ ისტორიას იჯერებენ, არა იმიტომ, რომ ჭეშმარიტებაა და იზიარებენ მას, არამედ იმიტომ, რომ არ შეუძლიათ არსებულის შეცვლა. ხოლო მუდმივად კოგნიტურ დისონანსში ყოფნას (საკუთარ რეალობასა და დომინანტი ჯგუფის მიერ შემოთავაზებულ გამოგონილ რეალობას შორის) ურჩევნიათ მიიღონ დომინანტი ჯგუფის ვერსია. მიუხედავად ამისა, ხშირად, ჩაგვრის ინტერნალიზების პარალელურად, ხდება საკუთარი ვერსიის რომანტიზებული დამახსოვრება მითების და რიტუალების დონეზე.

იმპერიის მიერ ოკუპირებული გვარების საკითხი მართლაცდა რომანტიზებულად არის დამახსოვრებული ჩვენს თემში. ჩვენთან, ვისაც არ უნდა ელაპარაკო, თითქმის ყველას პასუხი იქნებოდა, რომ „ოვი და ევი ჩვენი გვარის ავთენტური დაბოლოება არ არის, ეს უნდა შეიცვალოს, მაგრამ ჩვენს თემს ამის გაკეთების რესურსი არ აქვს“, რაც პროდასავლურ, დემოკრატიულ და თავისუფალ საქართველოში არასწორ დამოკიდებულებად მიმაჩნია. მიუხედავად ამისა, ძალზე საინტერესოდ მესახება დღევანდელი ქართული საზოგადოების პოზიცია, რომელიც ყველგან ებრძვის რუსულ ოკუპაციას, მაგრამ არასდროს შეუმჩნევია საკუთარი თანამოქალაქეების ეს წუხილი.

მე, რა თქმა უნდა, არ ვავალდებულებ ქართულ საზოგადოებას და სახელწიფოს, რომ თავისით დაენახათ რუსული ოკუპაციის ნიშნები ამ საკითხში. მაგრამ ის ფაქტი, რომ დღემდე ძალიან ბევრ ადამიანს მიუმართავს იუსტიციის სახლისთვის, საქართველოს პარლამენტისა და სხვადასხვა უწყებისთვის საკუთარი გვარიდან ოვ-ის ან ევ-ის ამოღებასთან დაკავშირებით, ხოლო ამაზე სახელმწიფოს რეაქცია არ ჰქონდა, მაფიქრებინებს, რომ რაღაც ძალზე არასწორად მუშაობს ჩვენს ქვეყანაში.

მიუხედავად ამისა, დღეს ეს საკითხი უკვე ძალიან აქტუალურია ჩვენს თემში. ძალიან ბევრი ადამიანი ფიქრობს და ლაპარაკობს ჩვენი გვარების დეოკუპაციაზე. მიუხედავად ამისა, რჩება ერთი გამოწვევა. რა ფორმით უნდა გავაგებინოთ ჩვენი ეს პრობლემა ჩვენს სახელწიფოს? ყველამ კარგად ვიცით, რომ ჩვენი თემის წარმომადგენელი ვერც ერთი პარლამენტის წევრი ვერ დაწერს საკანონმდებლო ინიციატივას ამ საკითხზე. იმის გამო კი არა, რომ ეს საკითხი მათ არ აწუხებთ, არამედ იმის გამო, რომ ასეთი რამისთვის არც ცოდნა და არც თავისუფლება არ გააჩნიათ.

შედეგად, ამ პროცესში ჩვენ მეტი არაფერი დაგვრჩენია, თუ არა ასეთი ბლოგების თუ სოციალური მედიის სხვა რესურსების გამოყენებით უფრო ხშირად ვისაუბროთ ამ საკითხზე მანამ, სანამ არ გამოჩნდება ერთი „კეთილი და მხსნელი“ ქართველი, რომელიც ამ საკითხს მოჰკიდებს ხელს და საქართველოს კიდევ ერთხელ გაათავისუფლებს რუსული კოლონიალიზმისგან.

ბლოგში გამოთქმული მოსაზრებები ეკუთვნის ავტორს და შეიძლება ყოველთვის არ ემთხვეოდეს რედაქციის პოზიციას.

ავტორი: ქამრან მამედოვი

რადიო „თავისუფლება“