ოკუპირებულ აფხაზეთში 2021 წლის პირველ სამ თვეში ელექტროენერგიის მოხმარებამ 919 მლნ კვტ/სთ შეადგინა, რაც თბილისის მოხმარების მაჩვენებელს 27%-ით აღემატება. „უფასო დენის“ გამო ენგურის მეორე მხარე უკუნტროლო ხარჯვას ბოლო წლებში კრიპტომაინინგიც დაემატა.
აფხაზეთი საქართველოს ერთადერთი კუთხეა, სადაც პანდემიის პერიოდშიც კი ელექტროენერგიის მოხმარება იზრდება, თუმცა ეს არც კოვიდთან ეფექტიან ბრძოლას, არც ადგილობრივი მოსახლეობის კეთილდღეობის ზრდას და რა თქმა უნდა არც დიდი საწარმოების ამოქმედებას არ უკავშირდება. ბიტკოინის ფასის ზრდა რუსეთში მცხოვრებ პირებსაც კი ოკუპირებულ ზონაში ჩასვლასა და მაინინგის დაწყებისკენ უბიძგებს. პრობლემას ამწვავებს ისიც, რომ მაისამდე ენგურჰესი გაჩერებულია. ერთადერთი დადებითი მხარე თბილისისთვის ისაა, რომ კრიზისის ფონზე იმპორტირებული ელექტროენერგიის ფასი შემცირდა, თანაც იმდენად, რომ მისი ღირებულება თბოსადგურების მიერ წარმოებულ ენერგიის ფასს ჩამოსცდა.
თუ გასული წლის პირველ კვარტალში 744 მლნ კვტ/სთ-ში საქართველომ $29 მლნ გადაიხადა, ანუ კილოვატში 3.9 ცენტი, წელს 1.438 მლრდ კვტ/სთ $31.7 მლნ დაუჯდა, ანუ 1 კვტ/სთ - 2.2 ცენტი. ფასების ვარდნა დროებითია და მოთხოვნის გაზრდისთანავე დაკორექტირდება.
ესკომ წელს პირველად იმპორტში აფხაზეთის წილი ცალკე გამოყო. რუსეთიდან იმპორტირებული 864 მლნ კვტ/სთ-დან 86.8% - 750 მლნ კვტ/სთ აფხაზეთს მოხმარდა. წელს ენგურჰესის ანგარიშზე მხოლოდ 97 მლნ კვტ/სთ-ა, ვარდნილჰესის გამომუშავება კი 86 მლნ კვტ/სთ-ს შეადგენს. ოკუპირებული რეგიონისთვის სამყოფი საკმარისი დენის მიწოდებისთვის იმპორტს მთელი ენგურჰესის რესურსი და ვარდნილჰესის გენერაციის 84% გახდა საჭირო.
ერთ წელიწადში აფხაზეთში მოხმარების ზრდამ 18.4%-ს მიაღწია. ასეთი შედეგი ნორმალურ ვითარებაში ეკონომიკური ბუმის პერიოდშიც კი არ დგება. პროცესის გაგრძელების შემთხვევაში წლის ბოლომდე რეგიონის მოხმარება 3.022 მლრდ კვტ/სთ-ს მიაღწევს, ანუ ერთ სულ მოსახლეზე 12 000 კვტ/სთ-ზე მეტს, ეს მაშინ როცა 2020 წელს მთელ საქართველოში აფხაზეთის ჩათვლით მოხმარებამ 1 სულ მოსახლეზე 3077 კვტ/სთ შეადგინა, ოკუპირებული რეგიონის გარეშე კი მხოლოდ 2596 კვტ/სთ.
90-იანი წლების ბოლოს არაოფიციალური შეთანხმების მიხედვით ენგურჰესის გამომუშავების 40% აფხაზეთს უნდა დარჩენოდა, დანარჩენ საქართელოს 60%. შეთანხმება მალევე დაირღვა. ბოლო წლებში ზამთრის პერიოდში ენგურჰესის გამომუშავების 100%-ს სრულად აფხაზეთი ითვისებს და აღარც ჰყოფნის. იანვარშიც კი სანამ ენგურჰესი გაჩერდებოდა, აფხაზეთისთვის დამატებით 190 მლნ კვტ/სთ-ის შეძენა გახდა საჭირო. მარტში ამ რიცხვა უკვე 300 მლნ-ს გადააჭარბა.
10 წლის წინ, 2011 წლის პირველ კვარტალში აფხაზეთის წილი, მთლიან ენერგომოხმარებაში 21.6%-ს უდრიდა, 5 წლის წინ, 2016 წლის პირველ კვარტალში - 21.8%-ს, დღეს კი უკვე 26.4%-ს. თუ 2011-2021 წლებში მთელი საქართველოს მოხმარება 38%-ით გაიზარდა, ოკუპირებულ აფხაზეთში ზრდის ტემპმა 69%-ს გადააჭარბა.
გლობალური მოთხოვნის შემცირების გამო ჯამური იმპორტის გადასახადი მხოლოდ მცირედით გაზიარდა. რა მოხდება მაშინ როდესაც ფასები დაკორექტირდება? გასული წლის ანალოგიური პერიოდის ფასებით 1.438 მლრდ კვტ/სთ ელექტოენერგიის შესყიდვა ქვეყანას $31.7 მლნ-ს მაგივრად $56 მლნ, ანუ $24.3 მლნ-ით მეტი დაუჯდებოდა.
1 წლის წინ ბიტკოინის ღირებულება $7100-ს შეადგენდა, 1 კვირის წინ კი $64 000-ს გადააჭარბა. შესაბამისად მაინინგით დაინტერესება მნიშვნელოვნად გაიზარდა. გასათვალისწინებელია ისიც, რომ ბიტკოინის გამომუშავება სულ უფრო და უფრო რთული ხდება, რაც სულ უფრო და უფრო მეტ ელექტროენერგიას მოითხოვს.
„უფასო დენით“ აფხაზეთში ნამდვილად არაა ყველა ბედნიერი. მართალია ადგილობრივები კომუნალურ გადასახადებს არ იხდიან, მაგრამ ჭარბ მოხმარებას მოძველებული ქსელი ვერ უძლებს, ძბვა ვარდება, ხშირია ავარიები, რაც საოჯახო ტექნიკას ანადგურებს და ჯამში ბევრისთვის ზარალი სარგებელს აღემატება.
დე ფაქტო მთავრობამ მართალია აკრძალა ბიტკოინების წარმოება, მაგრამ ამ აკრძალვას არაფერი შეუცვლია. უკონტროლო ხარჯვა ბოლო პერიოდში უკვე წლიდან წლამდე კი არა, თვიდან თვემდე იზრდება. გამრიცხველიანებაზე და ვარდნილჰესის 4-დან 3 დაზიანებული სადგურის აღდგენაზე საუბრები რამდენჯერმე დაიწყო, მაგრამ საუბრებად დარჩა.
გიორგი ელიზბარაშვილი
აფხაზეთი
