2020 წელი თამამად შეიძლება ჩაითვალოს საბანკო სექტორისთვის და ეროვნული ვალუტისთვის ერთ-ერთ ყველაზე რთულ პერიოდად. იმის მიუხედავად, რომ მთელი ეკონომიკა მნიშვნელოვან შოკებს განიცდის და ამ ყველაფრის ფონზე, ინფლაციის ზრდა და ეროვნული ვალუტის დასუსტებაც მოსალოდნელი იყო, სპეციალისტები  ერთხმად თანხმდებიან, რომ ლარი იმაზე მეტად იყო გაუფასურებული, ვიდრე ამას მაკროეკონომიკური ფაქტორები განაპირობებდნენ.

 ეროვნული ბანკის 2020 წლის საქმიანობის შეფასებისას სპეციალისტების ნაწილი მას არათანმიმდევრული ნაბიჯების გადადგმაში ადანაშაულებს, რაც ერთის მხრივ, მიმოქცევიდან ლარის გარკვეული მასის ამოღებას, თუმცა, მეორე მხრივ, გაცილებით მეტი რაოდენობის ლარის ჩაშვებას, მათ შორის, ბანკებისთვის ე.წ. „რეფინანსირების სესხების“ გაცემას გულისხმობს. ნაწილი კი ამბობს, რომ პანდემიის დროს სებ-ის მხარდაჭერა კომერციული ბანკებისთვის, განსაკუთრების ლიკვიდობის ნაწილში მნიშვნელოვანი იყო.

ფინანსისტი და პრეზიდენტის ყოფილი მრჩეველი თემურ ბასილია ეროვნული ბანკის საქმიანობაზე საუბრისას განმარტავს, რომ პრობლემა  ფუნდამენტურია, რადგან  ეროვნული ბანკის ამჟამინდელ ხელმძღვანელებს მიაჩნიათ, რომ ფულის მასას არა აქვს კავშირი არც ინფლაციასთან და არც ეროვნული ვალუტის კურსის გაუფასურებასთან, რაც მცდარი მოსაზრებაა. თემურ ბასილია ყოველთვის ურჩევდა როგორც ეროვნულ ბანკს, ასევე მთავრობასა და პარლამენტს, რომ გაცილებით უმჯობესია „თანამედროვე მონეტარული პოლიტიკის“ საეჭვო დღის წესრიგის ნაცვლად შეიმუშაონ და განახორციელონ სტაბილური, საყოველთაო წესებზე დაფუძნებული მონეტარული პოლიტიკა.

„ბოლო რამდენიმე თვეა, საზოგადოების დიდი ზეწოლის შედეგად ეროვნულმა ბანკმა დაიწყო გარკვეული ნაბიჯების გადადგმა, კერძოდ, უცხოური რეზერვების გაყიდვა და შესაბამისად, მიმოქცევაში არსებული ფულადი მასის შემცირება. სამწუხაროდ, ამას დიდი შედეგი არ მოაქვს, რადგან ერთის მხრივ, ეროვნულ ბანკს მიმოქცევიდან ამოაქვს ლარის გარკვეული მასა, თუმცა, მეორე მხრივ, გაცილებით მეტი რაოდენობის ლარს უშვებს მიმოქცევაში, მათ შორის, ბანკებისთვის ე.წ. „რეფინანსირების სესხების“ გაცემის ფორმით...

მოკლედ გეტყვით, რომ პრობლემა არის ფუნდამენტური; კერძოდ, ეროვნული ბანკის ამჟამინდელ ხელმძღვანელებს მიაჩნიათ, რომ ფულის მასას არა აქვს კავშირი არც ინფლაციასთან და არც ეროვნული ვალუტის კურსის გაუფასურებასთან...  ეს მოსაზრება გახლავთ მცდარი: არც ერთ მეტ-ნაკლებად სერიოზულ ეკონომისტს ასეთი უპასუხისმგებლო, არაპროფესიული და არაკომპეტენტური განცხადება არ გაუკეთებია. ერთადერთი, ვინც ამ მოსაზრებაზე საუბრობს გახლავთ ე.წ. „თანამედროვე მონეტარული თეორიის“ (Modern Monetary Theory - MMT) წარმომადგენლები და ამ მოსაზრებას იზიარებენ უკიდურესად მემარცხენე პოლიტიკოსები, რომლებიც მხარს უჭერენ მთავრობის ხარჯების უკონტროლო ზრდას. როგორც ცნობილია, მთავრობის ხარჯები ფინანსდება ბიუჯეტის მეშვეობით, რომლის შემოსავლები ყალიბდება გადასახადების გადამხდელების მიერ გადახდილი გადასახადებით, მთავრობის მიერ აღებული სესხით ან ფულის ბეჭდვით. „თანამედროვე მონეტარული პოლიტიკის“ მომხრეები აცხადებენ, რომ მთავრობას, რომელსაც გააჩნია საკუთარი ვალუტა, შეუძლია დაბეჭდოს იმდენი ფული, რამდენიც მათ სჭირდებათ სახელმწიფო ვალდებულებების დასაფარად. მათი აზრით ასევე, მთავრობებს არ სჭირდებათ მეტი გადასახადები, რადგან ქვეყნებს, რომლებსაც გააჩნიათ ეროვნული ვალუტა, ყოველთვის შეუძლიათ ამ ვალუტის/ფულის ბეჭდვა თავიანთი ვალდებულებების დასაფარად. შესაბამისად, მათი აზრით მთავრობამ შეიძლება არ შეზღუდოს ბიუჯეტის ხარჯები, რაც ნიშნავს, რომ ბიუჯეტის დეფიციტი და დაგროვილი დავალიანება, მათი აზრით, აღარ წარმოადგენს გადასახადის გადამხდელთათვის ტვირთის დაწესების პრობლემას.

როგორც ვხედავთ, „თანამედროვე მონეტარული პოლიტიკის“ მომხრეები, სამწუხაროდ, მათ რიგებში არიან საქართველოს ეროვნული ბანკის „ახლებურად მოაზროვნე“ დღევანდელი ხელმძღვანელები, ეყრდნობიან, რბილად რომ ვთქვათ, საკმაოდ საეჭვო მოსაზრებებს ინფლაციის მიზეზებისა და მონეტარული და ფისკალური პოლიტიკის შესაბამის როლზე. „თანამედროვე მონეტარული პოლიტიკის“ მომხრეების დღის წესრიგი, რომლის თანახმად ფისკალურ ორგანოებს შეუძლიათ მართონ მონეტარული პოლიტიკა, წარმოშობს საფრთხეს, რადგან ეს იწვევს ძალიან მაღალ დავალიანებას, ინფლაციას ან ორივეს ერთად. ეს კი, ძალიან საზიანო გახლავთ მთლიანად ეკონომიკისთვის. ამიტომაც იყო, რომ ყოველთვის ვურჩევდი როგორც ეროვნულ ბანკს, ასევე მთავრობასა და პარლამენტს, რომ გაცილებით უმჯობესია „თანამედროვე მონეტარული პოლიტიკის“ საეჭვო დღის წესრიგის ნაცვლად შეიმუშაონ და განახორციელონ სტაბილური, საყოველთაო წესებზე დაფუძნებული მონეტარული პოლიტიკა“, - განმარტავს თემურ ბასილია.

საბანკო ასოციაციის პრეზიდენტი ალექსანდრე ძნელაძე კრიზისის პერიოდში ეროვნული ბანკის როლზეც საუბრისას აღნიშნავს, რომ სებ-ი მუდმივად მხარს უჭერდა საბანკო სექტორს და მას უკვე აქვს მაქსიმალურად ის ინსტრუმენტები რომლითაც შეუძლია რომ სექტორი წაახალისოს ბუფერების და რეზერვების ნაწილში.

„ეროვნულ ბანკს დღეს ყველა ინსტრუმენტი აქვს იმისათვის, რომ მომავალი წლის კრიზისული მდგომარეობა მართოს. სებ-ს უკვე აქვს ბუფერები შექმნილი, რომლის გამოთავისუფლების შედეგადაც, რეზერვების ზრდა დიდ პრობლემებს არ გამოიწვევს. მომავალ წელს რეზერვების გამოთავისუფლებას უფრო ვფიქრობთ, ვიდრე  დამატებითი რეზერვის შექმნას. ეროვნული ბანკი მუდმივად მხარს უჭერდა კრიზისს პერიოდში საბანკო სექტორს. ასევე მიუხედავად იმისა, რომ მისი პირდაპირი ფუნქცია არ არის, კურსთაშორის მოკლევადიან რყევებს მაქსიმალურად ასტაბილურებდა, მათ შორის ინტერვენციებით. ასევე სებ-ს უკვე აქვს მაქსიმალურად ის ინსტრუმენტები რომლითაც შეუძლია რომ საბანკო სექტორი წაახალისოს ბუფერების და რეზერვების ნაწილში. ოპტიმისტურად ვვარაუდობთ, რომ 2021 წელი გადალაგების პერიოდი იქნება, ხოლო 2022 წლიდან შესაძლოა საბანკო სექტორი დაუბრუნდეს ძველ მაჩვენებლებს.

მომავალ წელს ოპტიმისტურად ვუყურებთ, თუმცა პირველი კვარტლის ტენდენციები გვაჩვენებს მთლიანად წლის განმავლობაში რა შეიძლება შეიცვალოს, მაგრამ არ ვფიქრობთ რომ 2021 უარესი წელი იქნება“, - განმარტავს ალექსანდრე ძნელაძე.