პანდემიამ და კოვიდრეგულაციებმა საქართველოში ყველაფერი შეამცირა: საგარეო ვაჭრობა - ექსპორტიც და იმპორტიც, პირდაპირი უცხოური ინვესტიციები, ელექტროენერგიის წარმოება და მოხმარება, ტურიზმი... ერთადერთი გამონაკლისი ფულადი გზავნილები აღმოჩნდა.
11 თვეში საზარგარეთის ქვეყნებიდან საქართველოში სულ $1.686 მლრდ გადმოირიცხა, რაც $125 მლნ-ით, ანუ 8%-ით აღემატება გასული წლის ანალოგიურ მაჩვენებელს. ჩავარდნა მხოლოდ გაზაფხულის თვეებში დაფიქსირდა, მათ შორის მინიმალურ მაჩვენებელამდე - $79 მლნ-მდე აპრილში დავიდა, რაც 42%-იან ვარდნას ნიშნავდა. ივნისიდან კი ორნიშნა ზრდის ტემპი დაბრუნდა.
ფულად გზავნილებს საქართველოს ეკონომიკაში ყოველთვის მნიშვნელოვანი გავლენა ჰქონდა. მართალია ის მშპ-ს დათვლის ფორმულაში არ შედის, მაგრამ პირდაპირ გავლენას ახდენს მოხმარებაზე. 2019 წელს მიღებული ფულადი გზავნილები მშპ-ს 12.7%-ს შეადგენდა. ზოგადად პოსტსაბჭოთა ქვეყნებისთვის გზავნილებზე დამოკიდებულება უცხო არ არის. ტაჯიკეთის ეკონომიკაში გზავნილებს 28.6%-იანი წილი უკავია, ყირგიზეთში - 28.5%, მოლდოვაში - 16%, უზბეკეთში 14.8%, სომხეთში - 11.2%, უკრაინაში - 10.2%. ესტონეთში მხოლოდ - 1.7%.
საგულისხმოა, რომ ბოლო 5 წელიწადში გზავნილებზე საშიში დამოკიდებულება 3 პროცენტული პუნქტით გაიზარდა და XXI საუკუნის რეკორდს მიაღწია. 2020 წლის ეკონომიკური ვრდნის ფონზე, ამ მიმართულებით მდგომარეობა კიდევ უფრო დამძიმდება.
2001-2020 წლებში საქართელოში სულ $19.7 მლრდ გადმოირიცხა, საქართველოდან საზვარგარეთ კი 7.8-ჯერ ნაკლები - $2.5 მლრდ გადაირიცხა. 2020 წლის დეკემბრის მონაცემი ეფუძნება დაშვებას, რომ ზრდის ტემპი იგივე იქნება რაც ნოემბერში.
გზავნილებში პირველი 16%-იანი კლება 2009 წელს მსოფლიო ეკონომიკური კრიზისის დროს დაფიქსირდა. ამ დროს მსოფლიო ეკონომიკა 1.5%-ით შემცირდა, მაგრამ რეცესიის მასშტაბი ბევრად დიდი იყო რუსეთსა და ევროპის ქვეყნებში, საიდანაც საქართველო ფულად გზავნილებს ღებულობდა. რუსეთის წილი იმ პერიოდში 53.5%-ს შეადგენდა. 2009 წელს რუსეთის ეკონომიკ 7.8%-ით, ხოლო ევროკავშირის 4.3%-ით შემცირდა.
2014 წლის მცირედი, 2.5%-იანი კლების შემდეგ, ყველაზე დიდი 25%-იანი ვარდნა 2015 წელს დაფიქსირდა. ეს ის წელია, როდესაც ლარი 52 პუნქტით გაუფასურდა და 2004 წლის შემდეგ პირველად 2.40-ს გადასცდა. იმავე პერიოდში რუსული ფულიც გაუფასურდა და თუ წლის დასაწყისში 1 აშშ დოლარი 56 რუბლი ღირდა, წლის ბოლოს მისი ფასი უკვე 72 რუბლი იყო. თუ 2014 წელს რუსეთიდან საქართველოში $709 მლნ გადმოირიცხა, 2015 წელს ის $276 მლნ-ით $433 მლნ-მდე შემცირდა. 2014 წელს რუსეთის წილი ფულად გზავნილებში ჯერ კიდევ 49%-ს აჭარბებდა, 2015 წელს ის 41%-მდე შემცირდა.
რუსეთის წილის კლება შემდგომ წლებშიც გაგრძელდა. 2020 წელს ის ჯერჯერობით კვლავ ინარცუნებს პირველობას, მაგრამ მისი წილი 19.2%-მდეა შემცირებული. პარალელურად ორნიშნა მატება აღინიშნება ევროკავშირის ქვეყნებიდან. ნოემბერში იტალიიდან 28%-იანი მატება დაფიქსირდა, საბერძნეთიდან 15%-იანი, გერმანიიდან 65%-იანი, ბრიტანეთიდან 39%-იანი. იმ ფონზე როდესაც ევროპაშიც კრიზისია და ევროკავსირის ქვეყნების ეკონომიკები 8-10 პროცენტით მცირდება, გზავნილების მკვეთრი ზრდა გარკვეულ კითხვის ნიშნებსაც აჩენს.
გზავნილების ზრდის ერთ-ერთ მიზეზად შეიძლება ფრენების აკრძალვა და ზოგადად საზრფების ჩაკეტვა მივიჩნიოთ. ეროვნული ბანკის სტატისტიკა მხოლოდ გზავნილების ოფიციალურ არხებს მოიცავს, ისეთებს როგორებიცაა: Western Union, Intel express და ა.შ. საკომისიოს დაზოგვის მიზნით ახლობლისთვის გატანებულ თანხა ან თავად მის მიერვე ქეშით წამოღებულ ფული სტატისტიკის მიღმა რჩება. 2020 წელს მიმოსვლა ფაქტობრივად სრულად შეწყდა და ნაღდი ფული ოფიციალურ გზავნილებში გადამისამართდა.
წლების განმავლობაში ასევე სტატისტიკის მიღმა რჩებოდა თურქეთში სეზონურ სამუშაოებზე გადასული პირების მიერ მიღებული ხელფასებიც, მათ უმრავლესობას ეს თანხები საზღვარზე ჯიბით გადმოჰქონდა. წელს შემოსავლის მიღების ეს საშუალებაც მოისპო.
მიუხედავად იმისა, რომ გზავნილების ნომინალური მოცულობა შესაძლოა მისმა მთლიანად ოფიციალურ არხებში გადასვლამ გაზარდა, ქვეყნის ეკონომიკაში ის მაინც რჩება უმნიშვნელოვანეს ფაქტორად, რომელზე დამოკიდებლებაც იზრდება. ეს დამოკიდებულება კრიზისულ და პოსტკრიზისულ პერიოდში კიდევ უფრო თვალში საცემი გამოჩნდება. გარდა ამისა ძალიან ბევრი ოჯახის შემოსავლის უმთავრეს, ან სულაც ერთადერთ წყაროდ წლებია ფულადი გზავნილები რჩება.
გიორგი ელიზბარაშვილი
ფულადი გზავნილები
