2020 წელი ნავთობის და გაზის ბაზრებისთვის უნიკალური და წარმოუდგენლად რთული იყო - კორონავირუსის პანდემიამ და ოპეკ+ის შეთანხმების ჩაშლამ ნავთობზე ფასების უპრეცედენტო ვარდნა გამოიწვია. აპრილში საქმე იქამდეც კი მივიდა, რომ ნავთობი წამგებიანი გახდა, რაც აქამდე არასდროს მომხდარა.
2020 წელმა ისტორიაში პირველად მოხმარების შოკი მოიტანა. ბოლო 50 წლის მანძილზე მსოფლიოში მიწოდების შოკი საკმაოდ ხშირი მოვლენა იყო - მაგალითად, 1967 წელს ისრაელის მიერ წამოწყებული 6-დღიანი ომის დროს, ნავთობის მიწოდება მსოფლიო ბაზარზე მოთხოვნის 6%-ს ჩამორჩებოდა, 1979 წლის ირანის ისლამური რევოლუციის პერიოდში 9%-ით.
თუმცა, არა მიწოდების, არამედ მოხმარების ასეთი კატასტროფული ვარდნა პირველად დაფიქსირდა. კარანტინის პერიოდში მოთხოვნა ნავთობზე 20-25%-ით შემცირდა. ეკონომიკური აქტივობის შედარებითმა ზრდამ და გარკვეული შეზღუდვების გაუქმებამ ვარდნა ცოტათი შეამცირა - მაგალითად, ნოემბრისთვის ძირითად ბაზრებზე ეს მაჩვენებელი 10%-მდე „გაუმჯობესდა“, თუმცა, სავარაუდოდ, შეზღუდვების მეორე ტალღაც მოთხოვნაზე ისევ ნეგატიურად აისახება.
ნავთობზე მოთხოვნის დინამიკა სხვადასხვა ქვეყნებში და საწვავის სხვადასხვა სახეობებში განსხვავებულია - მაგალითად, ჩინეთში მოთხოვნა წინა წლის მაჩვენებელზე მაღალია, ხოლო შტატებში 8,4%-ით ნაკლები.
ენერგეტიკის საერთაშორისო სააგენტოს შეფასებით, 2020 წელს საბოლოო ჯამში ნავთობზე მოთხოვნა 8-8,5%-ით შემცირდება. 2021 წლის პროგნოზები პანდემიასთან ბრძოლის წარმატებაზეა დამოკიდებული. თუ 2021 წლის პირველ ნახევარში მასიური და წარმატებული ვაქცინაცია დაიწყება, მოთხოვნა ისევ აიწევს.
თუ ვაქცინაციას პრობლემები გაუჩნდება და კორონავირუსის საფრთხე შენარჩუნდება, მოსალოდნელია მსოფლიოს ეკონომიკის შემდგომი სტაგნაცია და საწვავზე მოთხოვნის შემცირება.
მაისიდან ნავთობის ფასების მეტ-ნაკლებ აღდგენაში მთავარი როლი მოპოვების შემცირების თაობაზე ოპეკ+-ს შეთანხმებამ შეასრულა. დოკუმენტი 2021 წლის იანვრიდან მოპოვების ისევ ზრდას გულისხმობდა, თუმცა, დღეს, როდესაც პანდემიის მეორე ტალღა მოთხოვნას კვლავ ემუქრება, კარტელის წევრები მოპოვების შეზღუდვის გახანგძლივებაზე მსჯელობენ.
თუმცა, 2021 წელს მოპოვების ზრდა ყველა შემთხვევაში გარდაუვალია, ამიტომაც ნაკლებად მოსალოდნელია ნავთობის ფასის 50- დოლარზე მეტად ზრდა.
თანაც, ოპეკ+ ისეთი მყარი და ძლიერი არ აღმოჩნდა, როგორც ბევრ სურდა - მარტში რუსეთსა და საუდის არაბეთს შორის გაჩაღებული სანავთობო ომი ადასტურებს, რომ შეთანხმების მიღწევა ყოველთვის რთულია.
სავარაუდოდ, 2021 წელს კარტელი ბაზარზე ფასების შენარჩუნების მიზნით შეთანხმებების მიღწევას შეძლებს, მაგრამ გარიგების მდგრადობა ისევ და ისევ მოთხოვნაზე იქნება დამოკიდებული.
ვითარება გაზის ბაზარზე ნავთობისგან მნიშვნელოვნად განსხვავდება - თუ ნავთობის ფასმა კატასტროფული ჩამოშლის შემდეგ ზრდა უკვე აპრილის ბოლოს დაიწყო, გაზის ბაზარზე აღდგენა მხოლოდ შემოდგომაზე დაფიქსირდება.
პრობლემების მიუხედავად, სეზონურმა ფაქტორმა თავისი როლი შეასრულა - შესაძლოა ადამიანების სახლებში ჩაიკეტონ და ავტომობილებით არ გადაადგილდნენ, შესაბამისად, საწვავი არ მოიხმარონ. თუმცა, ზამთარი ზამთარია და გათბობა პანდემიის დროს არანაკლებადაა საჭირო ვიდრე პანდემიამდე.
სეზონურ ფაქტორს ევროპაში ამერიკული თხევადი გაზის მიწოდების შემცირებაც დაემატა, შედეგად, ნოემბერში ევროპაში გაზის ფასმა 1000 კუბურ მეტრზე 150-160 დოლარამდე აიწია.
forbes.ru
მოამზადა თენგიზ აბლოთიამ
ნავთობი. გაზი
