რამდენიმე კვირის წინ აშშ-ს პრეზიდენტმა თავის თავზე რუსეთს და საუდის არაბეთს შორის სანავთობო კონფლიქტში შუამავლის როლი აიღო.იმისთვის, რომ მათ შორის გაჩაღებული დამანგრეველი საფასო ომი დასრულებულიყო.თუმცა, მისი შუამავლობით მიღწეული შეთანხმება უსარგებლო აღმოჩნდა. გარიგების მონაწილეებმა კორონავირუსის პანდემიით გამოწვეული მოთხოვნის ვარდნას ვერაფერი მოუხერხეს.
ახალი რეალობა ასევე ამერიკის ფიკალის ნავთობის ინდუსტრიასაც შეეხო. სწორედ ფიკალის ტექნოლოგიის წყალობით აშშ მსოფლიოში უმსხვილესი ნავთობმომპოვებელი ქვეყანა გახდა და დღეს, სწორედ ეს ინდუსტრია კრახის წინაშე დგას.ამერიკული ნავთობი დრამატულად გაიაფდა, რამდენიმეჯერ ის წამგებიანიც კი გახდა, ამან კი ყველაზე მსხვილ ნავთობმომპოვებლებსაც კი დიდი თავის ტკივილი გაუჩინა- მაშინ, როდესაც მწარმოებლებს უწევთ ფულის მყიდველებისთვის გადახდა,როგორ შეიძლება ნავთობმოპოვების შენარჩუნება?
აშშ-ში ნავთობმოპოვების მკვეთრი ზრდის წყალობით დონალდ ტრამპი ახლო აღმოსავლეთის ნავთობზე ქვეყნის დამოკიდებულების აღმოფხვრით იწონებს თავს. თუმცა, ბოლო პერიოდში სიტუაცია მკვეთრად შეიცვალა - ამერიკული შავი ოქროს თვითღირებულება უცხოელ კონკურენტებზე მაღალია, შესაბამისად, ბიზნესი ძალიან მძიმე მდგომარეობაში აღმოჩნდა.
ნავთობზე დღევანდელი ფასების შენარჩუნება ფიკალის ინდუსტრიისთვის გაკოტრების ტოლფასია.
„,მე თუ ბიზნესიდან გასვლა მომიწევს,მხოლოდ მე კი არ დავზარალდები,ათობით თანამშრომელი უმუშევარი დარჩება, საზოგადოებაც, რომელიც გადასახადებზეა დამოკიდებული“ - ამბობს ერთ-ერთი ამერიკული მცირე ნავთობმომპოვებელი კომპანიის მფლობელი.ამერიკელი სენატორების მთავრობას ნავთობკომპანიებისთვის დახმარების აღმოჩენას სთხოვენ, წინააღმდეგ შემთხვევაში სამუშაო ადგილების დაკარგვას და უცხოურ ნავთობზე დამოკიდებულების დაბრუნებას პროგნოზირებენ.სავარაუდოდ, დახმარება გარდაუვალი ჩანს. თუმცა, ამის მიუხედავად, უაღრესად შთამბეჭდავია ამერიკის სანავთობო სექტორის ვარდნა, რომელიც არანაკლებად განსაცვიფრებელია, ვიდრე მისი სწრაფი და მოულოდნელი აღმავლობა.
2019 წლის ბოლოსთვის აშშ-ს ნავთობმოპოვებამ დღე-ღამეში თითქმის 13 მლნ. ბარელს მიაღწია. ზრდა 3 წლის წინ დაიწყო და 2019 წლისთვის აშშ თავის მოთხოვნილებას ნავთობზე თითქმის მთლიანად აკმაყოფილებდა.ზოგადად კი, 2008 წლიდან შტატებში ნავთობმოპოვება თითქმის გაორმაგდა.2021 წლისთვის ეს მონაცემი 11 მლნ.-მდე შემცირდება. თანაც ეს უკეთეს შემთხვევაში. ფიკალის ნავთობის კომპანია Pioneer Natural Resources-ის დირექტორის სკოტ შეფილდის თქმით, თუ ამერიკული ნავთობის ფასი 10 დოლარი ბარელზე იქნება, მაშინ მოპოვება 7 მლნ.-მდე შემცირდება.იმ შემთხვევაშიც კი, თუ ბარელი 35 დოლარამდე გაძვირდება, მოპოვების შემცირება დღე-ღამეში 3 მლნ.-ს შეადგენს.
ჰარვარდის უნივერსიტეტის პროფესორის მეგან სალივანის თქმით, ფიკალის რევოლუციამ აშშ-ს საგარეო პოზიციები გააძლიერა და მის მოწინამღდეგეებს, ისეთებს, როგორც რუსეთი, ირანი და ვენესუელაა, დიდი ზარალი მიაყენა.
ნავთობის გაიაფებამ შესაძლოა დონალდ ტრამპის წინასაარჩევნო პოზიციები მკვეთრად გააუარესოს. აშშ-ს ნავთობის ინსტიტუტის გათვლებით, შავ ოქროზე ამერიკის მშპ-ს 10% მოდის, თუმცა, ეს ორგანიზაცია ნავთობინდუსტრიის ლობისტია. შესაბამისად, ეს ციფრი გადაჭარბებულია.არამხოლოდ წვრილი, არამედ მსხვილი ამერიკული ნავთობკომპანიები, ისეთები, როგორცაა ExxonMobil და Continental Resources ინვესტიციებს ფიკალის ინდუსტრიაში მკვეთრად ამცირებენ. კერძოდ, 2020 წლისთვის დაგეგმილი 130 მლრდ-ის ნაცვლად, სექტორში 100 მლრდ. ჩაიდება. მუშა ჭაბურღილების რაოდენობა ფიკალის საბადოებზე 40%-ით, მოპოვება კი დღე-ღამეში 900 000 ბარელით შემცირდა.
ბოლო დღეებში ამერიკული ნავთობი 20 დოლარამდე გაძვირდა, თუმცა, ფიკალის ინდუსტრიისთვის მინიმალურად მისაღები ფასი - 40 დოლარია. შესაბამისად, ვარდნა კიდევ დიდხანს გაგრძელდება.Whiting Petroleum გახდა ფიკალის ნავთობის პირველი ამერიკული კომპანია, რომელმაც გაკოტრება ოფიციალურად გამოაცხადა. თუმცა, ეს პროცესი ჯერ კიდევ კრიზისამდე დაიწყო. ეს კი არა მხოლოდ თავად მენავთობეებს, არამედ მათ კონტრაქტორებსაც დააზარალებს. Whiting Petroleum-ის ინფორმაციით, ის ვალებს 25 პარტნიორ-კომპანიას ვერ უსტუმრებს, მათ შორის ყველაზე მსხვილი დავალიანება 9 მლნ. დოლარს შეადგენს.
ამ კრიზისიდან გამოსვლასთან დაკავშირებით აზრები გაიყო - ნაწილი საბაზრო მიდგომების შენარჩუნებას პრინციპულ საკითხად მიიჩნევს, ნაწილი კი იმპორტულ ნავთობზე ტარიფების დაწესებას ითხოვს.ერთიანი პოზიცია ჩამოყალიბებული ჯერ არ არის. დიდი კომპანიები საბაზრო პრინციპებს ემხრობიან, ხოლო მცირე და შესაბამისად, უფრო სუსტები, პირიქით - პროტექციონიზმს.
ექსპერტები დარწმუნებულები არიან, რომ ამ აპოკალიფსური სურათის მიუხედავად, ფიკალის ინდუსტრია გადარჩება და განვითარდება.ბევრი მცირე კომპანია გაკოტრდება, თუმცა, ბაზრის დიდ მოთამაშეებს აქვთ ასევე დიდი შესაძლებლობები.
„დღეს უოლ-სტრიტზე ძირითადად იმ კომპანიებს აქცევენ ყურადღებას, ვისაც გააჩნია გადარჩენის რესურსები და სწორედ ისინი ამ ომში გაიმარჯვებენ“ - ამბობს RS Energy Group-ის დირექტორი ენდრიუ გილიკი.ამერიკელი მენავთობეების აზრით, ნავთობის კატასტროფული ვარდნა არა ტრამპის, არამედ საუდის არაბეთის ბრალია. რაც უფრო დიდხანს იქნება დაბალი ფასები ნავთობზე, მით მეტია აშშ-ს მიერ საუდის არაბეთის წინაამღდეგ სანქციების შემოღების ალბათობა.
თუმცა, ყველაფრის მიუხედავად, ვერც საუდის არაბეთი და ვერც რუსეთი ამერიკული ფიკალის ნავთობის ინდუსტრიის დახჩობას ვერ მოახერხებს.
„თუ რუსეთი და საუდის არაბეთი ფიკალის ინდუსტრიის დანგრევაზე ფიქრობენ, ისინი ცდებიან. ბევრი მცირე კომპანია გაკოტრდება და მათ შეისყიდიან მსხვილი მოთამაშეები. კრიზისის დასრულების შემდეგ მუშაობას სწორედ ისინი განაახლებენ. ფიკალის ინდუსტრია გადარჩება. მხოლოდ მფლობელები შეიცვლება“ - მიიჩნევს საერთაშორისო ურთიერთობათა საბჭოს ექსპერტი ნავთობის საკითხებში ემი ჯაფე.
მოამზადა თენგიზ აბლოთიამ
ნავთობი
