საქართველოში არ არსებობს სპეციალური საკანონმდებლო რეჟიმი, რომელიც დაარეგულირებდა უზრუნველყოფილი ობლიგაციების გამოშვებას. სწორედ ამიტომ საქართველოს პარლამენტის 2020 წლის საგაზაფხულო სესიისთვის გათვალისწინებულ საქართველოს მთავრობის კანონშემოქმედებითი საქმიანობის მოკლევადიან გეგმაში „უზრუნველყოფილი ობლიგაციების შესახებ“ ახალი კანონპროექტის ინიცირება იგეგმება.  

„კანონპროექტის საფუძველზე საქართველოში შესაძლებელი გახდება უზრუნველყოფილი ობლიგაციის სპეციალური სახის, Covered Bond-ის გამოშვება, რომელიც საერთაშორისო ფინანსურ ბაზრებზე კეთილსაიმედო საბანკო პროდუქტად ითვლება. სამოქალაქო კოდექსით განსაზღვრული ტრადიციული სანივთო უზრუნველყოფის საშუალებები (გირავნობა, იპოთეკა), ამ თვალსაზრისით, არ წარმოადგენს ოპტიმალურ და გამოსადეგ ინსტრუმენტს უზრუნველყოფილი ობლიგაციების ემისიისათვის, მათი (გირავნობისა და იპოთეკის) აქცესორული ბუნებისა და რეგისტრაციასთან დაკავშირებული სირთულეების გათვალისწინებით“, - აღნიშნულია დოკუმენტში.

Covered Bond-ების უზრუნველყოფა ხდება კომერციული ბანკის კრედიტორული მოთხოვნებით (ძირითადად, იპოთეკით უზრუნველყოფილი სესხებით), რომლებიც კანონის ძალით გაიმიჯნება ბანკის სხვა აქტივებისგან და რომელთა იძულებით აღსასრულებლად მიქცევაც მხოლოდ ობლიგაციონერების მოთხოვნების დასაკმაყოფილებლად იქნება შესაძლებელი.

კაპიტალის ბაზრის ექსპერტი ვახტანგ ხომიზურაშვილი მიიჩნევს, რომ Covered Bond-ების გამოშვებამდე მნიშვნელოვანია სახელმწიფომ იზრუნოს თბილისის მუნიციპალიტეტის და რეგიონალური თვითმართველობის ორგანოების მიერ ობლიგაციების გამოშვებაზე.

„Covered Bond-ები ძირითადად გამოიყენება მუნიციპალური ობლიგაციების გამოშვების დროს, როდესაც ობლიგაციები ნაწილობრივ ან მთლიანად უზრუნველყოფილია. შეიძლება ობლიგაციები უზრუნველყოფილი იყოს უძრავი ქონებით თუ ის მიმართულია ინფრასტრუქტურულ პროექტებში, შეიძლება უზრუნველყოფილი იყოს მუნიციპალური ბიუჯეტით, ასევე შესაძლოა ირიბი უზრუნველყოფა ჰქონდეს, რომელიც მომავალი შემოსავლით უზრუნველყოფას გულისხმობს. ყველა შემთხვევაში Covered Bond-ების პრაქტიკა ნაკლებად არის აქტუალური, იმდენად რამდენადაც ობლიგაციების გამოშვება არ არის დაკავშირებული უზრუნველყოფასთან, ამ შემთხვევაში ყველაზე გარანტირებული ობლიგაციები არის სახელმწიფო ფასიანი ქაღალდები, ეს არის ყველაზე პრემიუმ კლასის უზრუნველყოფა, დანარჩენი კი ეს იქნება მუნიციპალიტეტის მიერ გამოშვებული თუ სხვა სახელმწიფოებრივი უწყების მიერ გამოშვებული ობლიგაციები ნაკლებად გამოყენებადია.

საერთოდ, ასეთი სახის უზრუნველყოფა წესით არ გამოიყენება, შეიძლება იყოს ირიბი სახით უზრუნველყოფა, რომელიც გულისხმობს გარკვეული გარანტიების სახით ან ვიღაც გარანტორის გათვალისწინებით უზრუნველყოფას, მაგრამ პირდაპირი გარანტიები იშვიათად გამოიყენება და ჩემი აზრით, არც არის პრაქტიკული, ამიტომ Covered Bond-ებზე საუბრის ნაცვლად, პირველ რიგში, უნდა იფიქრონ თბილისის მუნიციპალიტეტის მიერ ობლიგაციების გამოშვებაზე, რაც იქნება ინფრასტრუქტურულ და კომერციულ პროექტებში მიმართული, სადაც არის უცხოური ინვესტორების დიდი ინტერესი და რაც ფასიანი ქაღალდების ბაზარს გამოაცოცხლებს.

ამ ყველაფრის შემდეგ უნდა იფიქრონ რეგიონების განვითარების თვალსაზრისით, რეგიონალური თვითმართველობის ორგანოების მიერ გამოშვებულ ობლიგაციებზე, რომელიც იქნება კონკრეტულ პროექტებში მიმართული მოზიდული სახსრები. ასეთი საპროექტო ობლიგაციების გამოიყენება მთელ მსოფლიოში ეფექტიანი ინსტრუმენტია, მაგრამ ჩვენთან არ ეშველა ამ მიმართულებას, რადგან ქვეყანაში არის პრობლემები როგორც კომპეტენციის თვალსაზრისით, ისე პროფესიონალების დეფიციტის და პროექტების მართვის თვალსაზრისით. ახლა მაინცადამაინც Covered Bond-ებს მიადგნენ, რომლის პირდაპირი უზრუნველყოფის დაფიქსირება რთულია და პრაქტიკაში ინტენსიურად არც გამოიყენება“, - განმარტავს ვახტანგ ხომიზურაშვილი.

ახალი კანონპროექტის მიხედვით, უზრუნველყოფილი ობლიგაცია მაქსიმალურად დაიცავს ინვესტორის ინტერესებს, ხოლო, მეორე მხრივ, კომერციულ ბანკს მისცემს წვდომას ალტერნატიულ ლიკვიდურ სახსრებზე, რომლებსაც იგი გამოიყენებს სესხების გასაცემად და სხვა ოპერაციების დასაფინანსებლად.

ექსპერტი მიიჩნევს, რომ დღევანდელი ემიტენტები არ იყენებენ ფასიანი ქაღალდების გამოშვების დროს ასეთ პირდაპირ უზრუნველყოფას, რადგან ეს არ ამართლებს და ამაზე აქცენტის გაკეთება დაბალი კვალიფიკაციის მაჩვენებელია.

„კანონპროექტის მიხედვით, ეს ობლიგაცია კომერციულ ბანკს მისცემს წვდომას ალტერნატიულ ლიკვიდურ სახსრებზე, მაგრამ დაბანდება მხოლოდ კომერციული ბანკების მხრიდან არ იქნება, ეს იქნება ინვესტორის მხრიდან დაბანდებები, მაგრამ უშუალოდ აი ამ გარანტიის დაფიქსირებას როგორ აპირებენ ეს არის საინტერესო, რადგან გარანტიის სახით სახელმწიფო ბიუჯეტის ან სახელმწიფო მფლობელობაში არსებული უძრავი ქონების გამოყენება არ ხდება ხოლმე. თვითონ პროექტი რის მიხედვითაც ობლიგაციების გამოშვება იგეგმება, ის უნდა იყოს მაღალკვალიფიციურად მომზადებული, რადგან უზრუნველყოფა კი არ არის მთავარი, აქ მთავარია პროექტის ხარისხი, საპროექტო რისკები და პროექტის ეფექტიანობა - ეს სამი რამაა ინვესტორისთვის მნიშვნელოვანი. ამ შემთხვევაში, უზრუნველყოფა უკვე მეორეხარისხოვანია, რადგან თუ პროექტი არ ვარგა, ინტერესი არ იქნება. მნიშვნელოვანია ისიც, რომ საფინანსო სისტემაში დღევანდელი ემიტენტები არ იყენებენ ფასიანი ქაღალდების გამოშვების დროს ასეთ პირდაპირ უზრუნველყოფას, ეს არ ამართლებს და ამაზე აქცენტის გაკეთება უბრალოდ დაბალი კვალიფიკაციის მაჩვენებელია“, - განმარტავს  ვახტანგ ხომიზურაშვილი.

აღსანიშნავია, რომ ახალი კანონპროექტით, ასევე შესაძლებელი იქნება კომერციული ბანკების თანამონაწილეობით სპეციალური სუბიექტის - რეფინანსირების კომპანიის ჩამოყალიბება, რომელსაც შეეძლება უზრუნველყოფილი ობლიგაციების გამოშვება კომერციული ბანკების კრედიტორული მოთხოვნების (სესხების) აკუმულირების საფუძველზე.

ნინო თამაზაშვილი