საქართველოში კორონავირუსის პირველი შემთხვევა 26 თებერვალს დაფიქსირდა, სწორედ ამ დღიდან დაიწყო ქვეყანაში ეკონომიკური ვითარების გამწვავება. კორონავირუსის გავრცელების ფონზე ლარმა სწრაფად დაიწყო გაუფასურება და 2,79-იან ნიშნულზე მყოფი ეროვნული ვალუტა, დღეს უკვე 3.50-იან ნიშნულს სცდება. ყველაზე მწვავე პრობლემების წინაშე ტურიზმის სექტორი აღმოჩნდა, რომელიც ჯაჭვური რეაქციით სასტუმროებზე, კაფე-რესტორნებსა და ტურისტულ კომპანიებზეც უარყოფითად აისახა. ქვეყანაში საგანგებო მდგომარეობის გამოცხადების შემდეგ, ბიზნესის უმეტესმა ნაწილმა საქმიანობა შეაჩერა.
მთავრობამ ეკონომიკის სტიმულირების ღონისძიებების კონკრეტული გეგმა წარადგინა, რომლის შედეგად ქვეყნის ეკონომიკაში დამატებით ჯამურად 1 მილიარდ ლარზე მეტი ფინანსური რესურსი გაჩნდება. ხელისუფლების ანტიკრიზისული გეგმა ძირითადად საბანკო სესხების და გადასახადების გადავადებას, დასაბრუნებელი დღგ-ს გაორმაგებას და კაპიტალური პროექტების მხარდაჭერას გულისხმობს.
ეკონომიკის ექსპერტებმა „კომერსანტთან“ ქვეყნისთვის მძიმე ერთი თვის შედეგებზე და მოსალოდნელ ეკონომიკურ ვითარებაზე ისაუბრეს.
„თიბისი ჯგუფის“ მთავარი ეკონომისტის ოთარ ნადარაიას აზრით, ეკონომიკის უფრო მკვეთრი ვარდნა არის მოსალოდნელი, თუმცა არსებული ვითარება მხოლოდ დროებითი შოკია და 3 თვეში აღდგენის პროცესი დაიწყება.
„ეკონომიკური გამოწვევა ამ პერიოდში ბევრია, მათ შორის მნიშვნელოვანია ვალუტის კურსის გაუფასურების და ფასების ზრდის საკითხი. ეკონომიკის უფრო მკვეთრი ვარდნა მეორე კვარტალში და ასევე მარტშიც გვექნება, თუმცა დღეიდან 3 თვეში ველოდებით, რომ ნელ-ნელა აღდგენის პროცესი დაიწყება. მთავარია რომ ეს მაინც დროებითი შოკია. გაუმჯობესების სხვადასხვა სცენარი არსებობს, რომელთაგან ვფიქრობ, რომ ყველაზე რეალისტურში გაუჯობესების პროცესის საგრძნობი დაწყება დღეიდან დაახლოებით 10 კვირაშია ნავარაუდევი. არსებული ვითარება უარყოფითად აისახა სხვადასხვა სექტორზე და აქ ბევრი დეტალია. ამასთან, ძალზედ მნიშვნელოვანია, რომ ახლა ჩვენ არ გვაქვს მაგალითად ე.წ. გაბერილი ფასები უძრავი ქონების სექტორში. ეს ნიშნავს, რომ სექტორს აღდგენისათვის ძალზედ ოპტიმისტური სცენარი არ სჭირდება, განსხვავებით 2008 წლისაგან, როდესაც ფასების დაცემა ფუნდამენტალური და არა დროებით ფაქტორებით იყო გამოწვეული“, - განმარტავს ოთარ ნადარაია.
ახალი ეკონომიკური სკოლის დირექტორი პაატა შეშელიძე მიიჩნევს, რომ მთავარი გამოწვევები ჯერ კიდევ წინ გვაქვს, რადგან მთავრობა ისევ იმ მექანიზმს იყენებს, რომელიც განვითარებას აფერხებს, ეს არის შეზღუდვა, ჩარევა, დახმარება და ფასების გაყინვა.
„ვირუსთან დამოკიდებულებამ გამოიწვია ის შედეგები, რაც დღეს ეკონომიკაში გვაქვს. ძალიან გვიანი და არაადეკვატური რეაქცია გვქონდა. შეიქმნა მონოპოლიები, სახელმწიფოს მიერ ყველაფრის ცენტრალიზება მოხდა, მთელი სექტორისთვის ფაქტიურად სივრცის შეზღუდვა, უამრავი სამსახურის დახურვა რომლის აუცილებლობა არ იყო და სავარაუდოდ, იმიტომ გაკეთდა, რომ სამედიცინო ნაბიჯები არადეკვატური იყო. შედეგად გვაქვს ის, რომ სერიოზულ კრიზისს ველოდებით. უამრავი სამსახური დაკეტილია, ბევრ სექტორში ადამიანებს არ შეუძლიათ მუშაობა. არ გვაქვს ტურიზმი, არ არის იმის პოტენცია, რომ შემოვიდეს დამატებითი ინვესტიციები და სხვა შემოსავლები უცხოეთიდან, რაც საკმაოდ დიდი სპექტრი არის იმისთვის, რომ ამ ეტაპზე ვითარება საგანგაშოდ შევაფასოდ. ამის უფრო მარტივად გადატანა იქნებოდა შესაძლებელი თუ გატარებული ღონისძიებების შედარებით უფრო ადრე განხორციელება მოხდებდა. რეაქცია გვიანი იყო. ჯერ კიდევ წინ გვაქვს მთავარი გამოწვევები. მთავრობა ისევ იმ მექანიზმს იყენებს, რომელიც განვითარებას აფერხებს, ეს არის შეზღუდვა, ჩარევა, დახმარება, ფასების გაყინვა, მაგრამ საიდან უნდა მოვიდეს ეს ფული ამაზე არავინ ფიქრობს“, - განმარტა პაატა შეშელიძემ.
მოსალოდნელ კრიზისზე საუბრობს ექსპერტი აკაკი ცომაიაც და ამბობს, რომ შემდეგ თვეებში, პირველ თვესთან შედარებით, შესაძლოა ვითარება უფრო მეტად დამძიმდეს.
„საქართველოზე პირველი დარტყმა ტურიზმს მიადგა, რამაც ჯაჭვური რეაქციით გამოიწვია, მასთან ასოცირებული ბიზნესების კაფე-რესტორნების, ტურისტულების, სატრანსპორტო მომსახურების გაჩერება და გაუქმდა დაგეგმილი ჯავშნები სასტუმროებში, რამაც უეცრად ეკონომიკის 7-8%-ის დაკარგვა გამოიწვია. ეს მაშინ, როდესაც ტურიზმის სექტორი წელიწადში 3 მლრდ. დოლარს აგენერირებს. ამას პროცესების გამკაცრება მოჰყვა, რამაც გამოიწვია მოსახლეობის სახლში დარჩენა და ის კერძო სამუშაოები რაც ქვეყანაში არის გაჩერდა, ეკონომიკა კი ფაქტობრივად, ამ დროისათვის პროდუქტს აღარ აგენერირებს. ეს საკმაოდ დიდი დარტყმა არის ეკონომიკაზე, რაც შემდგომ თვეებში გამოჩნდება და ეკონომიკის კლებასაც გამოიწვევს. ასევე მნიშვნელოვანია ექსპორტიორობის პრობლემაც, ყველგან კარანტინია და ისეთი რაოდენობით ვერ ხდება ამ პროდუქციის გატანა. რელურად ასეთ ჯაჭვთან გვაქვს საქმე, რომელიც სავარაუდოდ შემდეგ თვეებში უფრო მძაფრად აისახება ეკონომიკაზე“, - აცხადებს აკაკი ცომაია.
აღსანიშნავია, რომ ISET-ის კვლევითი ინსტიტუტის მიერ ჩატარებული წინასწარი გამოთვლებით, 2020 წელს საქართველოს საბაზისო მშპ-ის ზრდა შეიძლება 4.2 პროცენტული პუნქტით შემცირდეს, იმის მიხედვით, თუ რამდენად მასშტაბური იქნება კრიზისის გავლენა რეგიონულ და გლობალურ ეკონომიკაზე. საქართველოში ტურიზმიდან მიღებული შემოსავლების შემცირებამ შეიძლება ოპტიმისტური სცენარის შემთხვევაში 0.8%-ით, პესიმისტური სცენარის შემთხევაში კი 5.4%-ით შეამციროს მშპ. ოპტიმისტური სცენარის შემთხვევაში, ფულადი გზავნილები შეიძლება 114 მლნ. აშშ დოლარით შემცირდეს, პესიმისტური სცენარის შემთხვევაში კი ამ რიცხვმა შეიძლება 629 მლნ. აშშ დოლარს მიაღწიოს. მონეტარული და ფისკალური პოლიტიკის კოორდინირებული ღონისძიებების გარეშე, ეკონომიკურმა კრიზისმა ქვეყანაში და მსოფლიოში შეიძლება ისტორიულ მასშტაბებს მიაღწიოს.
ნინო თამაზაშვილი