ევროკავშირმა თავის სტრატეგიულ მიზანს - გაზის მიწოდების წყაროების დივერსიფიცირებას და „გაზპრომზე“ დამოკიდებულების შემცირებას უკვე მიაღწია. ტრანს-ადრიატიკული გაზსადენის კომპანია-ოპერატორმა 15 ნოემბერს აზერბაიჯანული გაზის ევროპაში კომერციული მიწოდების დაწყების თაობაზე განაცხადა. ამდენად, მწყობრში შევიდა სამხრეთ საგაზო დერეფანი, რომელიც რუსეთის გვერდის ავლით, აზერბაიჯანიდან, საქართველის გავლით ჯერ თურქეთში მიდის, შემდეგ დამატებითი მილით საბერძნეთში, ალბანეთში და იტალიაში.
როგორც წესი ამ მასშტაბის პროექტების გახსნა დიდი ზარ-ზეიმით ხდება, თუმცა, ამჯერად ამას ხელი შეუშალეს კორონავირუსმა და თურქეთსა და საბერძნეთს შორის გაზის საკამათო საბადოების გამო ურთიერთობების გამწვავებამ. თუმცა, ამ მოკრძალებული გახსნის მიუხედავად შეიძლება ითქვას, რომ ამ დღეებში ევროპის ენერგეტიკულ ბაზარზე არა რადიკალური, თუმცა, მნიშვნელოვანი ცვლილება მოხდა, კასპიური გაზი ევროპაში გავიდა. ამ ეტაპზე საუბარია წელიწადში 10 მლრდ. კუბომეტრზე, თუმცა, გაზსადენ TAP-ს გამტარუნარიანობის გაზრდა 20 მლრდ.-მდეა შესაძლებელი.
შედარებისთვის - ჯერ კიდევ დაუსრულებელი რუსული „ჩრდილოეთ ნაკადი-2“ გაცილებით უფრო მძლავრია, მისი 2 განშტოება 55 მლრდ. კუბომეტრის ტრანსპორტირებაზეა გათვლილი. ასევე „გაზპრომის“ მეორე მილსადენი „თურქული ნაკადი“, TAP-ი პირდაპირი კონკურენტი, იძლევა 15 მლრდ. კუბომეტრი გაზის ტრანზიტის შესაძლებლობას. რამდენიმე ქვეყანა გაზის მიღების ამ წყაროების ერთად გამოყენებას გეგმავს. მაგალითად, ბულგარეთი გაზს „თურქული ნაკადიდან“ უკვე იღებს, თუმცა, პარალელურად TAP-თან მიერთებასაც გეგმავს, ამისთვის წლის ბოლომდე 182-კილომეტრიანი გაზსადენის IGB-ს აშენება იგეგმება.
IGB-ს ტიპის გაზსადენები „ინტერკონექტორები“ ჰქვია, ესაა ლოკალური მილები, რომლებიც ტრანსკონტინენტალურ გაზსადენებთან კონკრეტულ ქვეყნებს აკავშირებს, ამ შემთხვევაში ბულგარეთს და საბერძნეთს. შედეგად ბულგარეთი კასპიურ გაზს მიიღებს მილსადენით, რომლიც გამტარუნარიანობა 3-5 მლრდ. კუბომეტრი იქნება.
რა თქმა უნდა, ეს არ ნიშნავს, რომ ბულგარეთი „გაზპრომთან“ თანამშრომლობას შეწყვეტს, თუმცა ალტერნატივის გაჩენა მის პოზიციებს რუსეთთან ფასებზე მოლაპარაკებებში მკვეთრად აძლიერებს, რუსეთი ბულგარეთის ბაზარზე მონოპოლიას დაკარგავს. თუმცა, TAP-ის ამუშავება რუსეთისთვის ყველაზე მტკივნეული იტალიაში იქნება, გერმანიის შემდეგ სწორედ იტალიაა რუსული გაზის სიდიდით მეორე მყიდველი ევროპაში.
2019 წელს იტალიამ 22,1 მლრდ. კუბომეტრი რუსული გაზი იყიდა, თუმცა, მომავალ წელს ეს ქვეყანა ტრანსანატოლიური გაზსადენით 7-8 მლრდ. კუბომეტრი აზერბაიჯანული გაზის მიღებას შეძლებს - დანარჩენ 2-3 მლრდ.-ს საბერძნეთი, ბულგარეთი და ალბანეთი გაინაწილებენ. ასე რომ, იტალიაში ახალი კონკურენტის გამოჩენის გამო, რუსეთმა შესაძლოა ამ ბაზრის მესამედი დაკარგოს, შესაძლოა მეტიც, რადგანაც პანდემიის პირობებში სავარაუდოდ 2021 წელს მოთხოვნა ენერგომატარებლებზე იტალიაში ნაკლები იქნება, ვიდრე 2019 წელს.
იმ შემთხვევაშიც კი, თუ „გაზპრომი“ იტალიაში გაყიდვების დონის შენარჩუნებას მეტ-ნაკლებად შეძლებს, TAP-ის ამუშავების შემდეგ მიწოდების ზრდის ან ფასების მომატების შესაძლებლობა უკვე არ ექნება. ბაზარზე ხომ ახალი, ძლიერი მოთამაშე შემოვიდა.
dw.com
თენგიზ აბლოთია