ქართულ ბაზარზე იპოთეკით უზრუნველყოფილი ობლიგაციების ე.წ. Covered Bonds-ის ინსტრუმენტი ინერგება. კანონპროექტის მიზანია, დაფინანსების დივერსიფიცირებულ წყაროებზე კომერციული ბანკების წვდომის გაზრდა და საქართველოში იპოთეკით უზრუნველყოფილი ობლიგაციების ბაზრის განვითარება. ჩარჩოს შემუშავებაში ჩართულები არიან საერთაშორისო საფინანსო ინსტიტუტებიც (EBRD, IFC).

როგორც ეროვნულ ბანკში აცხადებენ, საქართველოში ლარის იპოთეკური სესხების უდიდესი ნაწილი არის ცვლადი საპროცენტო განაკვეთის მქონე და ასეთ შემთხვევაში საპროცენტო რისკი გადადის მსესხებელზე. თუ ლარის გრძელვადიანი დაფინანსება და მისი წილი გაიზრდება ფიქსირებული განაკვეთით, ეს ხელს შეუწყობს ფიქსირებული ტიპის სასესხო ინსტრუმენტების განვითარებას. თუკი იპოთეკით უზრუნველყოფილი ობლიგაციები აქტიურად იქნება გამოყენებული საბანკო სექტორის მიერ, იპოთეკური სესხის განაკვეთი მიებმება არა რეფინანსირების განაკვეთს, არამედ Covered Bonds-ის განაკვეთს და შესაბამისად, იპოთეკური სესხების პროცენტი შეიძლება ფიქსირებული გახდეს.

„კომერსანტი“ დაინტერესდა, რა გავლენას მოახდენს ახალი კანონპროექტი დეველოპერულ სექტორზე და რა ცვლილებებს გამოიწვევს ის უძრავი ქონების ბაზარზე. სამშენებლო კომპანია „ანაგის“ ხელმძღვანელი ირაკლი გოგოლაშვილი აღნიშნავს, რომ კანონპროექტის დეტალებს არ იცნობს, თუმცა, მისი აზრით, თუ საფონდო ბირჟა განვითარდება და მომხმარებლებს ბონდებში შეეძლებათ დაბანდება, უძრავ ქონებაში დაბანდების მსურველთა რაოდენობა შემცირდება.

„საქართველოში ლარის იპოთეკური სესხების უდიდესი ნაწილი არის ცვლადი საპროცენტო განაკვეთის მქონე, ახლა კი საუბარია რომ იპოთეკური სესხების პროცენტი შეიძლება ფიქსირებული გახდეს. ამიტომ ვფიქრობ, რომ თუ ასე მოხდება, იპოთეკურ სესხებზე მოთხოვნა გაიზრდება. შესაბამისად ის კომპანიები რომლებიც უძრავი ქონების რეალიზაციაზე არიან გადასული გაყიდვები გაეზრდებათ, რადგან იპოთეკური სესხი უფრო საინტერესო გახდება, მაგრამ ეს იმ შემთხვევაში, თუ ფიქსირებული იქნება, ვგულისხმობ არსებულზე დაბალ ფიქსირებულ განაკვეთს, ასევე არ იქნება რეფინანსირების განაკვეთზე მიბმული და იქნება ლარში. ობლიგაცია თუ ქონებით უზრუნველყოფილი იქნება, ეს გულისხმობს იმას, რომ საფონდო ბირჟა განვითარდება, ფასიან ქაღალდზე გაიხსნება მოთხოვნა, იმ შემთხვევაში როდესაც გაიზრდება მოთხოვნა, რა მოუვა უძრავი ქონების ბაზარს, ეს ცალკე თემაა. არამგონია ეს დადებითად აისახოს უძრავი ქონების ბაზარზე, რადგან თუ მომხმარებლებს ბონდებში შეეძლებათ დაბანდება, რატომ დააბანდებენ უძრავ ქონებაში? ამიტომ საინტერესოა კანონპროექტის დეტალების გარკვევა, თუმცა ვფიქრობ დადებით გავლენას უძრავი ქონების ბაზარზე არ მოახდენს“, - ამბობს ირაკლი გოგოლაშვილი.

დეველოპერული სექტორისგან განსხვავებით, სპეციალისტები აღნიშნავენ, რომ ახალი კანონპროექტი დადებით გავლენას მოახდენს საბანკო სექტორზე. კაპიტალის ბაზრის ექსპერტი ვახტანგ ხომიზურაშვილი განმარტავს, რომ კანონპროექტის მიხედვით, ეს ობლიგაცია კომერციულ ბანკს მისცემს წვდომას ალტერნატიულ ლიკვიდურ სახსრებზე, მაგრამ დაბანდება მხოლოდ კომერციული ბანკების მხრიდან არ იქნება, ეს იქნება ინვესტორის მხრიდან დაბანდებები.

„აქ საინტერესოა უშუალოდ აი ამ გარანტიის დაფიქსირებას როგორ აპირებენ, რადგან გარანტიის სახით სახელმწიფო ბიუჯეტის ან სახელმწიფო მფლობელობაში არსებული უძრავი ქონების გამოყენება არ ხდება ხოლმე. თვითონ პროექტი, რის მიხედვითაც ობლიგაციების გამოშვება იგეგმება, ის უნდა იყოს მაღალკვალიფიციურად მომზადებული, რადგან უზრუნველყოფა კი არ არის მთავარი, აქ მთავარია პროექტის ხარისხი, საპროექტო რისკები და პროექტის ეფექტიანობა - ეს სამი რამაა ინვესტორისთვის მნიშვნელოვანი. ამ შემთხვევაში, უზრუნველყოფა უკვე მეორეხარისხოვანია, რადგან თუ პროექტი არ ვარგა, ინტერესი არ იქნება“, — აცხადებს ვახტანგ ხომიზურაშვილი.

საბანკო ასოციაციის პრეზიდენტი ალექსანდრე ძნელაძეც ქართულ ბაზარზე იპოთეკით უზრუნველყოფილი ობლიგაციების ინსტრუმენტის დანერგვას საბანკო სექტორისთვის დადებითად აფასებს. მისი თქმით, შესაძლებელია სესხის მაგივრად აღნიშნული ობლიგაციებით მოხდეს გრძელვადიანი ლარის მიწოდება საბანკო სისტემისთვის. გარდა ამისა, თეორიულად, თუ მეორადი ბაზარი იარსებებს, ბევრად უფრო ლიკვიდური პროდუქტი შეიქმნება.

სებ-ის ინფორმაციით, შესაძლოა Covered Bonds-ის ინსტრუმენტით თავდაპირველად მხოლოდ მსხვილმა კომერციულმა ბანკებმა ისარგებლონ. თუმცა, კანონპროექტი ითვალისწინებს ე.წ. აგრეგაციის შესაძლებლობასაც, ანუ რამდენიმე მცირე ბანკს შეეძლება ერთობლივი ემისია.

ნინო თამაზაშვილი