8 დეკემბერს, გვიან ღამით თურქეთიდან ჩინეთის მიმართულებით მოძრავმა საექსპორტო მატარებელმა საქართველოს საზღვარი გადმოკვეთა, რაც იმას ნიშნავს, რომ ჩინეთის მიმართულებით ბაქო-თბილისი-ყარსის რკინიგზის მონაკვეთით ტვირთის ტრანსპორტირება პირველად მოხდა. ეს პირველი შემთხვევა იყო, რადგან აქამდე შუა სატრანსპორტო დერეფნის მეშვეობით, ტვირთები ჩინეთიდან ევროპის მიმართულებით მიემართებოდა.
„ეს ნიშნავს, რომ სარკინიგზო დერეფანი მოქმედებს ორმხრივ რეჟიმში, მასპინძლობს მზარდ რაოდენობა ტვირთებს, რაც ძალიან მნიშვნელოვანია სამომავლოდ არა მარტო ჩვენი ქვეყნის სატრანზიტო ფუნქციის შემდგომი განვითარებისთვის, არამედ ქართული საექსპორტო პრუდუქციის ჩინეთში უფრო მარტივად ჩასასვლელად და ჩინურ ბაზარზე მოსახვედრად“ - ასე შეაფასა საქართველოს გავლით საექსპორტო ტრანზიტის შემთხვევა ეკონომიკისა და მდგრადი განვითარების მინისტრმა ნათია თურნავამ.
საქართველოს, როგორც ისტორიული აბრეშუმის გზის ნაწილის გადამწყვეტ ეკონომიკურ მნიშვნელობას პოლიტიკური და ეკონომიკური ექსპერტებიც ცალსახად აღიარებენ, თუმცა აღნიშნული ფაქტი, ჩინეთის მიმართულებით მოძრავი საექსპორტო მატარებლის მიერ საქართველოს საზღვრის გადმოკვეთა, უფრო ერთჯერადი პოლიტიკური ღირებულების მქონე მოვლენად მიაჩნია პოლიტოლოგ გია ხუხაშვილს, ვიდრე ეკონომიკური მნიშვნელობის ინფრასტრუქტურის ამოქმედებად.
„არ მგონია, რომ ამ მიმართულებაზე გადაზიდვების კუთხით, რამე ინტენსიური მოძრაობა ვიხილოთ და რამდენიმე მილიონიანი ტონის გადაზიდვებზე ვისაუბროთ იმიტომ, რომ მისი წარმადობა ძალიან შეზღუდული იქნება. ეს არის პოლიტიკური მნიშვნელოვანი გზავნილი, მაგრამ მის ეკონომიკურ დატვირთვაზე საუბარი გადაჭარბებულია.
ძალიან საკამათო იყო ჩემთვის თავიდანვე ამ პროექტის, როგორც ტექნიკურ-ეკონომიკური დასაბუთება, ასევე ამ რისკების გათვალისწინებით მაინც არასდროს მომწონდა ბაქო-თბილისი-ყარსის პროექტის განხორციელება. გეოპოლიტიკურად მნიშვნელოვანია, მაგრამ ვფიქრობ, რომ თავის დროზე ამ პროექტის ინიცირება იყო შეცდომა.
ამ რკინიგზის წარმადობა კითხვის ნიშნის ქვეშ დგას, მას უფრო პოლიტიკური ფასი აქვს, ვიდრე რეალური ეკონომიკური წონა. რთული რელიეფური პირობებისა და სხვა პრობლემების გამო, მისი წარმადობა საკმაოდ შეზღუდულია. ეს კიდევ ერთი ინფრასტრუქტურული პროექტია, რაც ძალიან კარგია, მაგრამ ჩვენი პოზიციიდან პრობლემატური ისაა, რომ თუ დერეფნის ამ დატვირთვას წარმადობა დაბალი ექნება მაშინ სუფთა სიმბოლური მნიშვნელობის იქნება. მაგრამ, დავუშვათ წარმადობა ძალიან გაიზარდა, ამ შემთხვევაში ჩვენი პორტები დგებიან რისკის ქვეშ იმიტომ, რომ ძალაიან ბევრი ტვირთი გადამისამართდება ამ მიმართულებაზე და ჩვენი პორტები დარჩებიან ტვირთის გარეშე. პორტები დაკარგავენ შემოსავალს და რკინიგზაც დაკარგავს შემოსავალს იმიტომ, რომ ამ მიმართულებაზე მოძრავი ტვირთებით ჩვენ ვერასდროს ვერანაირ შემოსავალს ვერ ვნახავთ. ეს კი იმ მარტივი მიზეზის გამო მოხდება, რომ ინფრასტრუქტურული პროექტი კრედიტით განხორციელდა. ანუ ნებისმიერი შემოსავალი, მიდის კრედიტის დაფარვაზე. ჩვენთვის სტრატეგიულად მნიშვნელოვანია, რომ პორტები როგორც აღმოსავლეთ-დასავლეთის სატრანზიტო შემაერთებელი კვანძი, ფუნქციონალური იყოს. ჩვენი პორტები დიდი დატვირთვით ისედაც არ მუშაობენ და მათ კიდევ რომ მოაკლდეთ ეს ტრანზიტები, სერიოზული პრობლემა იქნება,“ - განმარტავს გია ხუხაშვილი.
ბაქო-თბილისი-ყარსი ახალი სარკინიგზო მარშრუტია, რომელიც საქართველოზე გავლით, ევროპასა და აზიას ერთმანეთთან აკავშირებს. ის სატესტო რეჟიმში 2017 წლიდან მოქმედებს. ექსპერტი ტრანსპორტის საკითხებში ვასილ ურუშაძე მიიჩნევს, რომ ეს არის შესაძლებლობა, რომელიც სწორად გამოყენების შემთხვევაში საქართველოს ეკონომიკურ პლატფორმად აქცევს საერთაშორისო კორპორაციებისთვის. თუმცა მისივე თქმით, ამ ეტაპზე მხოლოდ დერეფნის ნაწილად ყოფნას საქართველოსთვის მნიშვნელობა არ აქვს, თუკი ამ ფორმით შენარჩუნდება მისი პოზიციები.
„წლებია ვსაუბრობთ, რომ გვაქვს უდიდეს სატრანსპორტო ჰაბად ქცევის პოტენციალი და რომ მთავარი ეკონომიკური ინტერესი უნდა გადიოდეს ასეთი პროექტების განხორციელებაზე. გვქონდა კრიტიკაც და რეკომენდაციებიც მთავრობის მიმართ, რომ სწორედ ეს უნდა ყოფილიყო პრიორიტეტი. საქართველო რომ ისტორიული აბრეშუმის გზის ნაწილია და ეს მოვლენაც რომ გადაზიდვებში როლს შეასრულებს ძალიან დიდი ნაბიჯია, თუმცა ეს არ არის იმ მასშტაბით, რა პოტენიცალიც რეალურად გვაქვს. ეს არის ერთეული პრეცედენტი და არ არის მასიური ხასიათის.
მხოლოდ გზის ნაწილად ყოფნას აზრი არ აქვს, ჩვენ შეგვიძლია და უნდა ვიყოთ მთავარი განაწილების წერტილი ამ პროცესში. საქართველოში უნდა ხდებოდეს ტვირთების აკუმულირება. ამ ყველაფრის საშუალებას გვაძლევს ის საერთაშორისო შეთანხმებები, როგორებიცაა ჩინეთთან თავისუფალი ვაჭრობის შეთანხმება, ევროკავშირთან ღრმა და ყოვლისმომცველი თავისუფალი სავაჭრო სივრცის შესახებ შეთანხმება. უნდა შეიქმნას სასაწყობე მეურნეობები და საწარმოები, უნდა მოხდეს დამატებითი ტექნოლოგიური აღჭურვა და მერე უკვე ექსპორტი პროდუქციის. უნდა შევქმნათ მიზიდულობის წერტილი, რომელიც მოიზიდავს სხვადასხვა კომპანიებს საქართველოში, როგორც ეკონომიკურ პლატფორმაზე. ამას სჭირდება პოლიტიკური სტაბილურობა, უსაფრთხოება, თავდაცვა, ბიზნესის თავისუფლება, მინიმუმამდე დაყვანილი კორუფცია და სასამართლო, რომელიც ადგილობრივი და უცხოური ბიზნესის მიმართ მიუკერძოებელია. დღეს, ის პრეცედენტი, რომ საქართველოს გავლით გადაიზიდება ტვირთი უნდა გამოვიყენოთ, როგორც შესაძლებლობა და გავხდეთ გზაჯვარედინი ევროპასა და აზიას შორის,“ - განმარტავს ვასო ურუშაძე.
მარიამ მორგოშია
გია ხუხაშვილი
