საქართველოს ეროვნული ბანკის ანგარიშის მიხედვით, საბანკო სექტორში განთავსებული არასაბანკო დეპოზიტების მოცულობამ 2021 წლის პირველი სექტემბრისთვის 35.41 მილიარდი ლარი შეადგინა. ამასთან, ეროვნული ბანკის მონაცემებით, აგვისტოში ვადიან დეპოზიტებზე საშუალო წლიურმა შეწონილმა საბაზრო საპროცენტო განაკვეთმა 6.38 პროცენტი შეადგინა, მათ შორის ეროვნული ვალუტით განთავსებულ დეპოზიტებზე 10.37 პროცენტი, ხოლო უცხოური ვალუტით განთავსებულ დეპოზიტებზე 0.88 პროცენტი.

ეკონომიკის ექსპერტები „კომერსანტთან“ საუბრისას აღნიშნავენ, რომ საქართველოს კომერციულ ბანკებში არსებული დეპოზიტების ეს რაოდენობა უმნიშვნელოა, რადგან მოსახლეობა ბანკებს არ ენდობა და სწორედ ამიტომ საფინანსო ინსტიტუტებში არ ხდება ფულის შენახვა, რაც საბოლოოდ მნიშვნელოვანი პრობლემაა. საბანკო ექსპერტი გოჩა თუთბერიძე ამბობს, რომ საჭიროა საფინანსო ინსტიტუტებს გარეთ არსებული ფულის ძირითადი ნაწილი ბანკებში მოექცეს და ეკონომიკურ ბრუნვაში მიიღოს მონაწილეობა.

„ანაბარზე არსებული ფული ან ანგარიშზე ჩარიცხული თანხა უკვე ეკონომიკურ ბრუნვაშია, რადგან ბანკი მას სესხად გასცემს, ანუ ბანკის სესხები ანაბრებისგან ფორმირდება და გრძელვადიანი სესხების წყარო სწორედ მიმდინარე ანაბრებია. შესაბამისად, ბანკში მოქცეული ფული უკვე მონაწილეობს ეკონომიკურ ბრუნვაში, ბანკებს გარეთ არსებული ნაღდი ფული კი წარმოადგენს პრობლემას, ანუ ის ეკონომიკურ ბრუნვაში არ არის და აფერხებს მას. საჭიროა ბანკების მიმართ გაიზარდოს მოსახლეობის ნდობა, მაგალითად როგორც გერმანიაშია, სადაც მოსახლეობის ფულის თითქმის 90% უკვე ანაბრებზეა და სხვადასხვა სახით ეკონომიკურ ბრუნვაშია მოქცეული, იქ რომ შეხედოთ დეპოზიტები აღემატება მშპ-ს, საქართველოში კი ჯერ ამ საკითხისგან ძალიან შორს ვართ. მართალია ბოლო პერიოდში ამ მიმართულებით მცირედით შეიცვალა ვითარება და ანაბრების წილი მშპ-სთან მიმართებაში გაიზარდა, მაგრამ ჩვენ საკმაოდ ჩამოვრჩებით განვითარებულ ქვეყნების, რადგან მოსახლეობა ჯერ კიდევ არ ენდობა ბანკებს და ფინანსურ სექტორს იმიტომ, რომ მათ ძალიან ცუდად ახსოვთ ჰიპერინფლაციის პერიოდი. ქვეყანა რომელმაც განიცადა ჰიპერინფლაცია, ეს დიდხანს რჩება ადამიანების მეხსიერებაში და დიდი ძალისხმევა სჭირდება სახელმწიფოს, რომ ეს გადაილახოს, ნდობა გაჩნდეს და ბანკებს გარეთ არსებული ფულის ძირითადი ნაწილი ბანკში მოექცეს“, - აღნიშნა გოჩა თუთბერიძემ.

ეკონომისტი მიხეილ თოქმაზიშვილიც ამბობს, რომ საქართველოში ბანკების მიმართ უნდობლობა და დეპოზიტებზე არსებული არასახარბიელო პროცენტები, მოსახლეობას უბიძგებს დანაზოგი არა ფინანსურ ინსტიტუტებში, არამედ ნაღდი ფულის სახით შეინახონ.

„დღესდღეობით იმის სტიმული, რომ შინამეურნეობებმა დანაზოგი შექმნან ბანკებში - არ არის, მათ ურჩევნიათ უძრავ ქონებაში დააბანდონ თანხა, ვიდრე საბანკო ანგარიშზე იქონიონ, ეს განპირობებულია იმით, რომ უცხოურ ვალუტაში დეპოზიტზე პროცენტი ძალიან დაბალია, ხოლო ადგილობრივ ვალუტაში მართალია შედარებით მაღალია, მაგრამ რისკიც დიდია, ამიტომ ძირითადად დანაზოგების ბანკში შეტანაზე აქცენტი არ კეთდება. თუმცა რაც შეეხება იმ გარემოებას, რომ ნაღდი ფულის მოძრაობა უფრო და უფრო მცირდება და გადავდივართ საბანკო ან პლასტიკურ მაჩვენებლებზე, აშკარაა. თუმცა, რამდენადაც ჯერ კიდევ წარმოდგენილია უამრავი მცირე მეწარმე, რომლებისთვისაც ნაღდი ანგარიშსწორება მნიშვნელოვან დონეზეა, ეს საკითხი მაინც პრობლემას წარმოადგენს. კონტროლისთვის და რეგულირებისთვის საჭიროა რომ ეს მალე შეიცვალოს და მოსახლეობის ფული გადავიდეს ელექტრონულ სისტემაში, ამისათვის კი საჭიროა ბანკების მიმართ ნდობის გაზრდა“,- განმარტავს მიხეილ თოქმაზიშვილი.

აღსანიშნავია, რომ 2021 წლის აგვისტოს მდგომარეობით, ბანკებს გარეთ არსებული ნაღდი ფული 3,719,860 ათასი ლარი იყო. ფულადი აგრეგატების დინამიკა წლიურ ჭრილში თვეების მიხედვით კი ასე გამოიყურება:

ნინო თამაზაშვილი