„სახელმწიფო ტენდერებში მონაწილეებისთვის არაკონკურენტული გარემო,კაპიტალის ბაზრის არარსებობა, კვალიფიციური კადრების ნაკლებობა“  -  პრობლემები, რასაც ევროპელი ბიზნესმენები ქართულ ბიზნესგარემოში ხედავენ  „კომერსანტთან“ საუბრისას ევროპული ბიზნესასოციაციის დირექტორის მოადგილემ მარიამ ქუჩულორიამ გააჟღერა.

როგორც ცნობილია,  ამერიკელმა კონგრესმენმა, რენდი ვებერმა საქართველოს პრემიერ-მინისტრ გიორგი გახარიას წერილი მისწერა, სადაც აქცენტი ამერიკული და ევროპულ ინვესტიციების შემცირებაზე გაკეთდა. როგორც ვებერი წერილში აღნიშნავს, ამერიკული და ევროპული ბიზნესი ასეთ გარემოში მნიშვნელოვან გამოწვევებს ხედავს და არის შევიწროების, კონტრაქტების გაწყვეტისა და ექსპროპრიაციის თავდასხმების შემთხვევები. ამის მაგალითია გაზისა და ნავთობის კომპანია ჰიუსტონიდან „ფრონტერა რესურსი“.

„კომერსანტი“ დაინტერესდა იმ რეალობით, რასაც ევროპელი თუ ამერიკელი ინვესტორები ხედავენ  საქართველოში საქმის წარმოებისას.  ევროპულ ბიზნესასოციაციაში 100-ამდე ევროპული და ქართული კომპანიაა გაერთიანებული. ევროპელი ინვესტორები საქართველოში ფულის დაბანდების გზების ძიებაში როგორც ჩანს აწყდებიან პრობლემებს, რომლებიც ასოციაციის წარმომადგენლის თქმით, ბევრ ეკონომიკურად სასარგებლო კარს ხურავს უცხოური ინვესტიციის შემოდინების კუთხით.

„პრობლემები, რასაც ევროპული ბიზნესი ჩვენთან ხედავს არის ის, რომ არაკონკურენტულ გარემოში არიან ქართულ ბაზარზე სახელმწიფო შესყიდვებთან დაკავშირებით. ამბობენ, რომ კონკურენციის სააგენტო სათანადოდ არ ფუნქციონირებს და შეიძლება ბაზარზე ადგილი ჰქონდეს კარტელებს და მონოპოლიებს, თუმცა, ეს ყველაფერი რეაგირების გარეშე რჩება. საინვესტიციო გარემოსთან დაკავშირებით, ხშირად ევროპელ ბიზნესმენებს პრობლემურად გაკოტრების შესახებ კანონი მიაჩნიათ. ასევე ის, რომ კაპიტალის ბაზარი არ არის განვითარებული და მხოლოდ საბანკო პროდუქტებზე აქვთ ხელმისაწვდომობა. თუმცა,  ნომერ პირველ პრობლემად სახელდება კვალიფიციური კადრების ნაკლებობა.

მიუხედავად იმისა, რომ შრომისა და ჯანდაცვის სამინისტრომ თითქოს დასაქმების სააგენტო შექმნა და კვალიფიციურ კადრებთან დაკავშირებით მას ევალება რეაგირება, ეს უწყება  ვერ ჩაერთო პროცესში და არარელევანტური აღმოჩნდა, მაგრამ განათლების სამინისტრომ აბსოლუტურად ადეკვატურად უპასუხა პრეტენზიებს და სხვადასხვა ღონისძიებებში ჩაერთო. დასაქმების სერიოზული პრობლემა აქვთ ევროპულ კომპანიებს და ვერ პოულობენ  კვალიფიციურ კადრებს, ამ დროს არავინ იცის ჯანდაცვის სამინისტროს რა სტრატეგია აქვს შემუშავებული, ან როგორ ეხმარებიან კომპანიებს სამუშაო ძალის პოვნაში. ვერ გაარკვევ რას აკეთებენ და რისთვის აკეთებენ. მიუხედავად იმისა,  რომ საკმაოდ დიდი ბიუჯეტია ამისთვის გამოყოფილი.“ - ამბობს „ევროპული ბიზნესასოციაციის“ დირექტორის მოადგილე მარიამ ქუჩულორია.

როგორც ის აღნიშნავს, სახელმწიფო ტენდერებში მონაწილეობასთან დაკავშირებით  უცხოელების მხრიდან ყველაზე მეტი პრეტენზია ჟღერდება, რადგან ევროპული კომპანია მაღალ ხარისხს და სტანდარტებს ანიჭებს უპირატესობას, ხოლო ქართულ ტენდერში მათი თქმით მხოლოდ ფასია პირველ ადგილზე.

„სახელმწიფო შესყიდვებში მონაწილეობის მსურველი ევროპული კომპანიებისთვის მთავარი პრობლემა ის არის, რომ ევროპულ კომპანიებს ხარისხის მაღალი სტანდარტები აქვთ, ხოლო ქართულ ტენდერებში ფასის გარდა არაფერს ექცევა ყურადღება. ეს იწვევს არათანაზომიერ დანახარჯებს - შეიძლება გზა გააკეთონ და ორ წელიწადში ისევ გასაკეთებელი გახდეს მაშინ, როდესაც ხარისხიანად გაკეთებით უფრო დაზოგავენ თანხას ხანგრძლივ პერსპექტივაში. ეს  ფაქტორი  მთლიანად უგულებელყოფილია.“ - ამბობს „ევროპული ბიზნესასოციაციის“ წარმომადგენელი.

საერთაშორისო სავაჭრო პალატის თავმჯდომარე ფადი ასლი ინვესტორების სიმცირეს საქართველოში პოლიტიკის ნაწილად მიიჩნევს და აღნიშნავს, რომ ქვეყანას უცხოურ ბიზნესსამყაროში იმდენად აქვს რეპუტაცია შელახული, რომ საქართველოში მინიმუმ 5 წელი დასჭირდება უცხოელების გულის კვლავ მოსაგებად.

 „უცხოელი ინვესტორების მიმართ უარყოფითი დამოკიდებულება წლების წინ პოლიტიკის ნაწილად იქცა. ძალიან ბევრი დაინტერესებული და საჭირო უცხოელი ინვესტორი საქართველოში ვერ იღებდა არსებული მთავრობის კეთილგანწყობას, რის გამოც საქართველოს უცხოურ ბიზნესსამყაროში უკვე რეპუტაცია შეელახა.  ინვესტორები არ ენდობიან სასამართლო სისტემას, მე არ მახსოვს შემთხვევა, რომ უცხოელ ბიზნესმენს  მოეგო სასამართლო ადგილობრივ დავაში. ბიძინა ივანიშვილს უნდა თვითონ განავითაროს ბიზნესი და მხოლოდ რუსულ კომპანიებს მისცეს ბიზნესის კეთების შესაძლებლობები.  როცა ინვესტორი მოდის, ხელისუფლება მას უსაფრთხოების საკითხებში იმედს უცრუებს. არსებული მთავრობის პირობებში არა მგონია საქართველომ პირდაპირი უცხოური ინვესტიცია იხილოს. 2019 წელს ძირითადი თანხები საერთაშორისო ფინანსური ინსტიტუტებიდან და საზღვარგარეთ რეგისტრირებული ქართული კომპანიებიდან შემოვიდა, რომლებიც  ლონდონში, მალტაში, კარიბის კუნძულებზეა რეგისტრირებული. ძალიან ცოტა თანხა მოდის რეალური უცხოელი ინვესტორისგან.  საქართველოს დღეს ინვესტორების თვალში კორონავირუსი აქვს, რადგან  ჩვენ შესაძლებლობების ფანჯარა დავხურეთ და რეპუტაციის აღდგენას 4-5 წელი მაინც დასჭირდება.“ - აღნიშნავს ფადი ასლი.

ამერიკელი კონგრესმენი, წერილში სტატისტიკურ მონაცემებზე დაყრდნობით წერს, რომ 2017 წლიდან პირდაპირი უცხოური ინვესტიციების რაოდენობა საქართველოში 50%-ით არის შემცირებული. ასევე, აღნიშნავს, რომ კორუფციის აღქმის ინდექსი ქვეყანაში 2015 წლიდან უარესდება. მისივე თქმით, ასეთი პირობებში უცხოური ინვესტიციების კლება მოულოდნელი არ უნდა იყოს.

მარიამ მორგოშია