ტყვია ერთ-ერთია იმ ნივთიერებათა შორის, რომლის ადამიანის ორგანიზმში მოხვედრა ჯანმრთელობისთვის საზიანოა. პროდუქტების ჩამონათვალი, რომელიც შეიძლება ტყვიას შეიცავდეს, საკმაოდ ვრცელია: საკვები, სათამაშოები, საღებავები, საწვავი... ტყვიის კონცენტრაციის დონეს საქართველოში შესაბამისი კანონი განსაზღვრავს, რომლის ადმინისტრირებაც ხშირად არასრულფასოვანია.
საღებავის იმპორტიორები ვალდებულები არიან, იმპორტის შესახებ წინასწარ შემოსავლების სამსახურს აცნობონ. წინააღმდეგ შემთხვევაში თავად შემოსავლების სამსახურს იმპორტის შეჩერების ვალდებულება ეკისრება. პრემიერ ღარიბაშვილის ხელმოწერილი დადგენილება მიმდინარე წლის 2 აპრილით თარიღდება, თუმცა ძალაში 2023 წლის 1-ლი ივლისიდან შედის.
რეგლამენტით ტყვიაშემცველ საღებავად ითვლება ისეთი საღებავი, რომლის მასაშიც ტყვიის წილი 90 ppm-ს (0.009%) აღემატება. ასეთი საღებავის მოხმარება იკრძალება. გამონაკლისს კულტურული და ისტორიული მემკვიდრეობის ობიექტებად განსაზღვრული არქიტექტურის უძველესი ძეგლების, ხელოვნების ნიმუშების, სატრანსპორტო საშუალებების რესტავრაცია წარმოადგენს, ისიც გადაუდებელი აუცილებლობის შემთხვევაში.
მწარმოებელი ვალდებულია, დაიცვას რეგლამენტი და დოკუმენტაცია 10 წლის განმავლობაში შეინახოს. ასევე შეინახოს საჩივრები და აღნიშნულის შესახებ აცნობოს დისტრიბუტორს. იმ შემთხვევაში, თუ მწარმოებლისთვის საქართველოს კანონმდებლობასთან შეუსაბამობის შესახებ საღებავის გაყიდვაში ჩაშვების შემდეგ გახდა ცნობილი, მაშინ მას ბაზრიდან პროდუქციის ამოღების ვალდებულება ეკისრება.
მწარმოებლის მსგავსად ვალდებულებები იმპორტიორებზეც ვრცელდება. რეგლამენტის თანახმად, პროდუქციის საქართველოში შემოტანამდე, იმპორტიორი შესაბამისი დოკუმენტების საფუძველზე უნდა დარწმუნდეს, რომ ლაქ-საღებავის შემცველობა საქართველოს კანონით განსაზღვრულ ჩარჩოებს არ სცდება.
ტყვია მძიმე მეტალია და ის ჰაერში ძირითადად 1 მეტრამდე სიმაღლეზე კონცენტრირდება, რის გამოც ის ბავშვებისთვის ორმაგად საშიში ხდება. ერთსა და იმავე გარემოში ბავშვი უფრო მეტ ტყვიას შეისუნთქავს, ვიდრე მოზარდი ან ზრდასრული ადამიანი. UNICEF-ის 2019 წლის კვლევის მიხედვით, 1578 ბავშვიდან 41%-ის სისხლში ტყვიის გადაჭარბებული დოზა აღმოჩნდა.
ქართული არასამთავრობოების მიერ შემოწმებული 84 დასახელების სასურსათო პროდუქტიდან ტყვიის შემცველობა ნორმებს 5 მათგანში აჭარბებდა, კოსმეტიკასა და ბიჟუტერიაში 25-დან 4-ში. განსაკუთრებით საგანგაშო სათამაშოებისა და სამშენებლო–სარემონტო მასალების კვლევა აღმოჩნდა. შემოწმებული 77 სათამაშოდან ტყვიის შემცველობა დაშვებულ ზღვარს 19 მათგანში აჭარბებდა, რაც თითქმის 25%-ა, სამშენებლო–სარემონტო მასალებში კი 34-დან 13-ში, ანუ 38%-ზე მეტში.
სათამაშოების შემთხვევაში ნორმების დარღვევა ძირითადად იაფფასიან საღებავს უკავშირდება. ბავშვების უმეტესობა სათამაშოს თუ არა, თამაშის დროს ხელს მაინც იდებს პირში, რაც ტყვიით მოწამვლის დოზას კიდევ უფრო ზრდის.
ტყვიით მოწამვლა სპონტანურ სიკვდილს არ იწვევს, მაგრამ მისი გრძელვადიანი შედეგები საკმაოდ მძიმეა. ბავშვებში მან შეიძლება ზრდა-განვითარების შეფერხება და გონებრივი ჩამორჩენილობა გამოიწვიოს. ორსულებში მუცლის მოშლა ან მკვდრად შობადობა. გარდა ამისა, ტყვია აზიანებს: გულ-სისხლძარღვთა და კუჭ-ნაწლავის სისტემებს, უარყოფითად მოქმედებს იმუნურ და რეპროდუქციულ სისტემებზეც. ტყვიით ინტოქსიკაცია ნაყოფმა მუცლად ყოფნის პერიოდში ან უკვე შემდეგ ძუძუთი კვების დროსაც შეიძლება მიიღოს.
UNICEF-ის კვლევის მიხედვით, მდგომარეობა ყველაზე მძიმე აჭარაში აღმოჩნდა, სადაც ტყვიის შემცველობა დაშვებულ 5 მკგ/დლ-ზე (მიკროგრამი დეცილიტრზე) ბავშვების 85%-ის სისხლში გამოვლინდა, მათგან ყოველ მეორეს ტყვიის დონე სისხლში 10 მკგ/დლ-ზე მაღალი ჰქონდა.
ტყვიით დაბინძურებაში საღებავს უმთავრესი ადგილი უკავია, თუმცა ტყვიის გადაჭარბებულ დოზას შედარებით მცირე დოზით მაგრამ მაინც ცემენტი, გაჯი და სხვა სამშენებლო მასალებიც შეიძლება შეიცავდეს.
რაც შეეხება ატმოსფეროს, აქ მდგომარეობა შედარებით უკეთესია. მართალია მტვრის ნაწილაკებისა და ნახშირორჟანგის კონცენტრაცია დასაშვებ ზღვარს რამდენჯერმე აღემატება, მაგრამ ბოლო წლებში ტყვიის სიჭარბე აღარ შეინიშნება, რისი უმთავრესი მიზეზიც 2005 წლიდან ტყვიის შემცველი ბენზინის რეალიზაციის აკრძალვა გახდა.
ტყვია ადამიანის ორგანიზმში შეიძლება მოხვდეს როგორც ჰაერიდან, ასევე ნიადაგიდან, მტვრიდან და წყლიდან.
ევროპამ და შეერთებულმა შტატებმა ტყვიის შემცირებასთან ბრძოლა 70-იან წლებში დაიწყეს. საქართველომ – 30 წლით გვიან.
იმ პერიოდში, როცა UNICEF-ის კვლევა გამოქვეყნდა, მეორე კვლევის შედეგიც გახდა ცნობილი. ამერიკული მხარის დახმარებით აღმოჩნდა, რომ საკვები პროდუქტებიდან ტყვიის განსაკუთრებით მაღალი შემცველობა სუნელებში აღინიშნებოდა.
ფაქტია, ბოლო წლებში საქართველოში რეგულაციები გამკაცრდა, რამაც პრობლემა მხოლოდ ნაწილობრივ მოაგვარა. აღსრულების მექანიზმი ისევ აქილევსის ქუსლად რჩება. ბავშვიც და უფროსი ასაკის ადამიანიც შეიძლება დღეს ქუჩაში ატმოსფეროდან აღარ იღებს ტყვიის მავნე დოზებს, მაგრამ მას სახლში, ოფისში, სკოლაში ან საბავშვო ბაღში იღებს.
ნებისმიერი სახის რეგულაცია პროდუქტზე ფასს ზრდის. მაგრამ არის შემთხვევები, როდესაც ადამიანი თავის ქმედებით საკუთარ თავთან ერთად სხვასაც ვნებს. გამონაბოლქვით მხოლოდ მძღოლი არ ზარალდება. ბავშვს საკუთარი ფული არ გააჩნია და მისთვის ტყვიით ინტოქსიკაციას ნაკლები, მაგრამ უსაფრთხო სათამაშოს გამოყენება ჯობია. კიდევ ერთ მნიშვნელოვან პრობლემას ინფორმაციის ნაკლებობა წარმოადგენს. სიგარეტი რომ მავნებელია ყველამ იცის, ხოლო ის, რომ ერთი შეხედვით უწყინარი ბავშვის სათამაშო ან სპეციფიკური სუნის გასვლის შემდეგ სახლში შეღებილი კედლები შეიძლება მავნებელი აღმოჩნდეს - ბევრად ნაკლებმა.
გიორგი ელიზბარაშვილი