საქართველოში ფსტა (ფისტა) ახალი კულტურაა, რომლის წარმოებასაც ქვეყანა მხოლოდ ახლა იწყებს. თუმცა, როგორც გარემოს დაცვისა და სოფლის მეურნეობის სამინისტროს სამეცნიერო-კვლევითი ცენტრის მეხილეობის კვლევის სამსახურის ხელმძღვანელი ზვიად ბობოქაშვილი განმარტავს, სულ 12-15 ბაღია გაშენებული, ძირითადად, კახეთის რეგიონში. სულ მცირე, 4-5 წელია საჭირო, რომ ქვეყანამ ფსტას ექსპორტი წამოიწყოს. სხვა კულტურებისგან იგი გამორჩეულია ფასით, რაც საინვესტიციო პერიოდის ხანგძლივობით არის განპირობებული. 

,,ფსტას წარმოების დიდი პოტენციალია. რამდენიმე ახალი ბაღია გაშენებული, ძირითადად საგარეჯო-დედოფლისწყაროს მიდამოებში, უმთავრესად კახეთში. მიუხედავად იმისა, რომ საკმაოდ ძვირადღირებულია, მისი პრობლემაა, რომ კომერციულად მოსავლიანობას დიდი პერიოდი, მინიმუმ, 8 წელი სჭირდება. დანარჩენ მრავალწლიან კულტურებს შორის მოსავლის მიღებას ფისტა ყველაზე გვიან იწყებს. საქართველოში ჯერ მოსავლის მხოლოდ პირველი ნიშნებია, კომერციული წარმოების დასაწყებად, რომ პროდუქტი ექსპორტზე გავიდეს, 5 წელი გვჭირდება. მნიშვნელოვანია, რომ ფსტას ინდუსტრია ახლა ყალიბდება, საკმაოდ საინტერესო წამოწყებაა. გაშენებული ბაღი 100 წლის განმავლობაში იძლევა ნაყოფს, რაც მისი დიდი პლუსია. თურქეთსა და რამდენიმე სხვა ქვეყანაში ახლაც არის წინა საუკუნის 30-40-იან წლებში გაშენებული ბაღები. უყვარს მშრალი, საშუალოდ ნოყიერი მიწები, სხვა შემთხვევაში ფესვს სიდამპლე ემართება, ამიტომაა, რომ  კახეთის მხარე ამ კულტურისთვის ხელსაყრელია, თუმცა კარგად ხარობს  ქვემო ქართლის ტერიტორიაზე, კასპში, გორის ზოგიერთი ადგილას, სადაც შესაძლებელია ფსტა გაშენდეს“, - განმარტავს  ზვიად ბობოქაშვილი.

მისივე ინფორმაციით, 1 ჰექტარზე ფსტას ბაღის გაშენება, დაახლოებით, 8500-9000 ლარი ჯდება (სარწყავი სისტემის გარეშე). საშუალო მოსავლიანობა ჰექტარზე, დაახლოებით, 2 – 2,5 ტონაა.  წლიური მოსავლის საორიენტაციო ხარჯები 4300-4800 ლარს აღწევს. ერთი კილოგრამის სარეალიზაციოდ გამზადება 40-50 თეთრი ჯდება. ხოლო ფსტას ფასი საერთაშორისო ბაზარზე 10-12 ევროს აღწევს.

როგორც ზვიად ბობოქაშვილი ამბობს, ამ კულტურას საზოგადოება ძირითადად სახელწოდებით ფისტა იცნობს. თუმცა მცენარის სალიტერატურო სახელწოდება ფსტაა. ასე მოიხსენებენ მას მეცნიერულ წრეებშიც. მისი მონათესავე სახეობა საკმლის ხე (ე.წ. კევის ხე) ქართველებისთვის კარგად ნაცნობი კულტურაა, რომელიც დედოფლისწყაროში დიდი რაოდენობით ხარობს. 

როგორც ზვიად ბობოქაშვილი განმარტავს, ფსტა კაკლოვანი მცენარეა. მის სამშობლოდ ითვლება ირანი. რამდენიმე ათასი წლის განმავლობაში იზრდებოდა ვრცელ ტერიტორიაზე ავღანეთიდან – სირიამდე, დასავლეთ აზიაში, კავკასიაში (მათ შორის საქართველოში). დღეს ფსტას სამრეწველო მიზნით აწარმოებენ ირანი, აშშ, თურქეთი, სირია, ჩინეთი, საბერძნეთი, ავღანეთი, იტალია და სხვა. მისი კულტივირება კომერციული თვალსაზრისით დაიწყეს 19-ე საუკუნის ბოლოს კალიფორნიაში. ამჟამად აშშ ამ ძვირადღირებული პროდუქტის წარმოებით მხოლოდ ირანს ჩამორჩება.

East Fruit-ის ანალიტიკოსების პროგნოზით, აშშ-ში ფსტის წარმოება 42% -ით გაიზრდება და რეკორდულ 476 000 ტონას მიაღწევს. ამასთან, პროდუქტის ექსპორტი შეერთებული შტატებიდან თითქმის 20%-ით გაიზრდება და 225 000 ტონას შეადგენს.

მათივე ვარაუდით, ფსტას მარაგიც ამავე ტემპით გაიზრდება. EastFruit-ის ექსპერტების პროგნოზით, ფსტას წარმოება სამჯერ გაიზრდება თურქეთშიც და 250 000 ტონას გაუტოლდება. ასევე, ჩინეთში, რომელიც აშშ-ის მთავარი საექსპორტო ბაზარია, იმპორტი, შესაძლოა, 45%-ით გაიზარდოს და 150 000 ტონას მიაღწიოს.

 მარი ჩიტაია