საქართველოს კომერციულ ბანკებში 2020 წლის 1-ლი დეკემბრის მდგომარეობით 34.475 მლრდ ლარის დეპოზიტი იყო განთავსებული. დეპოზიტების 62.7% უცხოურ ვალუტაშია დენომინირებული. ორივე შემთხვევაში დეპოზიტებში მიმდინარე ანგარიშიც იგულისხმება.

ლარში განთავსებული დეპოზიტების 27.5% მიმდინარე ანგარიშს წარმოადგენს, 21.5% მოთხოვნამდე დეპოზიტს, 51% კი ვადიანი დეპოზიტია. ვადიანი ანაბრების 61% 1 წლამდე პერიოდითაა გახსნილი.

მიუხედავად იმისა, რომ ლარში განთავსებულ დეპოზიტზე სარგებელი 3.7-ჯერ მეტია ვიდრე უცხოურ ვალუტაში, ანაბრების მხოლოდ 1/3-ზე ცოტა მეტია ლარში გახსნილი. მიზეზი მარტივია. მართალია ლარს საშუალოდ 8.3% ერიცხება, ფიზიკური პირებისთვის 9.4% მაგრამ ერთ წელიწადში ლარი დოლართან მიმართებაში 15%-ით გაუფასურდა, რამაც არათუ სარგებელი გაანულა ძირიც შეამცირა. 2019 წლის ნოემბერში ფიზიკური პირებისთვის ლარში განთავსებულ ანაბარს 9.8% ერიცხებოდა, უცხოურ ვალუტაში - 2.8%. იმ დროს $1000-ით ₾2950-ის ყიდვა იყო შესაძლებელი. დოლარში გახსნილ ანაბარზე პირს ერთ წელიწადში $28 დაემატებოდა და $1028 გაუხდებოდა. ლარში სარგებელი დამატებით ₾289 იქნებოდა და ₾3239-მდე გაიზრდებოდა, მაგრამ 2020 წლის ნოემბერში $1028-ად უკვე ₾3413-ის შეძენა იყო შესაძლებელი, ანუ ბევრად უფრო მაღალი ნომინალური საპროცენტო განაკვეთის მიუხედავად პოტენციური მეანაბრე ₾174-ს დაკარგავდა.

აპრილში, მაშინ როცა ყველაფერი იხურებოდა, ცოტა ხნით ადრე კურსი 3.5-მდე იყო გაზრდილი და ადამიანების დიდი ნაწილი ბანკების მიერ შეთავაზებულ სამთვიან საშეღავათო პერიოდს დასთანხმდა, ლარში განთავსებულ ანაბრებზე ფიზიკური პირებისთვის საპროცენტო განაკვეთი 12.1%-მდე გაიზარდა.

ეროვნულ ვალუტაში განთავსებულ ანაბარზე დარიცხული მაღალი საპროცენტო სარგებელი, სესხების გაიაფების ერთ-ერთი ხელის შემშლელი წინაპირობაა. ბანკი თვითღირებულებაზე იაფად თანხებს ვერ და არ გასცემს, თუმცა მისი ხელოვნურად შემცირება არ გამოვა რადგან ასეთ შემთხვევაში დეპოზიტების დოლარიზაციის მაჩვენებელი კიდევ უფრო გაიზრდება. ბანკებს კი ლარიც სჭირდებათ, თუნდაც იმიტომ, რომ ₾200 000-მდე სესხის გაცემა მხოლოდ ლარშია ნებადართული.

გიორგი ელიზბარაშვილი