2020 წელს საქართველოში მიმიქცევაში არსებული საკრედიტო ბარათების რაოდენობა 10%-ით 562 ათასამდე შემცირდა. სადებეტო ბარათების კი პირიქით, 3%-ით 6.3 მლნ-მდე გაიზარდა. იმავე წელს ბარათებით განხორციელებული ოპერაციების რაოდენობა 21.6%-ით 421 მლნ-მდე და ბარათებით გადახდილი თანხის მოცულობა 15.8%-ით 34.2 მლრდ ლარამდე გაიზარდა. ინფორმაციას ეროვნული ბანკი ავრცელებს.
2008 წლის იანვარში ბაზარზე საკრედიტო ბარათების რაოდენობა 166 ათას შეადგენდა. სულ რაღაც 8 თვეში 2.2-ჯერ 366 ათასამდე გაიზარდა. ომის შემდეგ კლება დაიწყო და 2009 წლის ოქტომბერში 240 ათასს ჩამოსცდა. 2010 წლიდან კი ზრდა განაახლა. კიდევ უფრო დიდი, თანაც ძალიან სწრაფი ვარდნა 2015 წლის მაისში დაფიქსირდა, თუ აპრილში ბარათების რაოდენობა 1.428 მლნ-ს აღწევდა, მაისში 55%-ით 649 ათასამდე შემცირდა, ამის ერთადერთი მიზეზს „საქართველოს ბანკის“ მიერ „პრივატბანკის“ შესყიდვა და პრივატბანკის მიერ გაცემული ბარათების გაუქმება გახდა. უკრაინული ბანკი, ძირითადად 50 ლარიანი ლიმიტით საკრედიტო ბარათებს პრაქტიკულად ყველა მსურველზე გასცემდა.
სულ 2008 წლის იანვრიდან 2021 წლის იანვრამდე საკრედიტო ბარათების რაოდენობა 238%-ით გაიზარდა. 1-ლი იანვრის მდგომარეობით ბაზარზე VISA-ს ბარათები ლიდერობს და მათი რაოდენობა 212 ათასს შეადგენს. Master Card-ის ბარათების რიცხვი 150 ათასი, სხვა ბარათების 199 ათასი.
2008-2020 წლებში თითქმის იმავე მოცულობით 209%-ით გაიზარდა სადებეტო ბარათების რაოდენობაც. საკრედიტო ბარათებისგან განსხვავებით სადებეტოებში 3.960 მლნ-ით Master Card ლიდერობს, VISA-ს ბარათები კი 1.921 მლნ-ით მეორე ადგილს იკავებს. კიდევ 418 ათასი ბარათის ემიტენტი სხვა კომპანიაა.
ბარათების რაოდენობასთან შედარებით, ტრანზაქციების რაოდენობა და მოცულობა 2007 წლის შემდეგ გაცილებით სწრაფი ტემპით იზრდებოდა. თუ 2008 წელს 27.4 მლნ ტრანზაქციით 4.1 მლრდ ლარი იქნა გადახდილი, 2020 წელს ოპერაციების რაოდენობა 1437%-ით 421 მლნ-მდე, ბარათების საშუალებით გადახდილი თანხის ოდენობა კი 742%-ით 34.2 მლრდ ლარამდე გაიზარდა.
მხოლოდ ბოლო 2020 წელს ბარათებით განხორციელებული ოპერაციების რაოდენობა 21.6%-ით ანუ 75 მლნ ერთეულით გაიზარდა, თანხობრივად ზრდამ 15.8% - 4.7 მლრდ ლარი შეადგინა. ზრდის ტემპი უფრო მაღალი იყო 2019 წელს, როდესაც ოპერაციების რაოდენობა 36%-ით, ხოლო გადახდილი თანხის მოცულობა 24%-ით გაიზარდა. აპრილში როდესაც აფთიქებისა და სასურსათო მაღაზიების გარდა ყველაფერი დაიკეტა, წინა თვესთან შედარებით ტრანზაქციების რაოდენობა 30%-ით, გადახდილი თანხის მოცულობა კი 52%-ით შემცირდა. გარდა ამისა 2019 წელს საქართველოსთვის არც თუ ისე მაღალი, ეკონომიკის 5%-იანი ზრდის შემდეგ, 6.1%-იანმა ვარდნამ პროცესი მაინც შეანელა.
საზღვრების ჩაკეტვის გამო, 2020 წელს ქართული ბარათებით განხორციელებული გადახდებისას საზღვარგერეთ 2019 წელთან შედარებით 11%-იანი კლებაც კი დაფიქსირდა და მხოლოდ 2.1 მლრდ ლარი გატარდა.
საგადახდო ბარათების პოპულარიზაციაზე ის ფაქტიც მოწმობს, რომ 2008 წელს ერთი გადახდით საშუალოდ 148 ლარის პროდუქციის შეძენა ხდებოდა, 2020 წელს 81 ლარის. 2008 წლის 148 ლარი, ინფლაციის გათვალისწინებით 2020 წლის 232 ლარს უდრის. თუ საუკუნის პირველ ათწლეულში ბარათებს მხოლოდ მაღალშემოსავლიიანი ადამიანები, შედარებით ძვირადღირებული ნივთების საყიდლად იყენებდნენ, წლების შემდეგ ტენდენცია შეიცვალა და ბარათით გადახდა ნორმად იქცა. უნაღდო ანგარიშსწორების პოტენციალი ჯერ კიდევ ძალიან დიდია. რეგიონების მაღაზიებში POS ტერმინალი ისევ იშვიათი მოვლენაა. ბაზრობებზე, საცხობებში, სახელოსნოებში, სილამაზის სალონებში როგორც წესი მხოლოდ ნაღდი ფული ტრიალებს.
ნიდერლანდები, შვედეთი, სინგაპური და კიდევ რამდენიმე მაღალგანვითარებული ქვეყანა, ბოლო წლებში ნაღდი ფულის სრულ გაუქმებაზე დაფიქრდა. საქართველოში მსგავსი ტიპის გადაწყვეტილებასთან ჯერჯერობით ძალიან შორსაა, თუმცა უნაღდო ანგარიშსწორების პოპულარობა მაინც მზარდია.
გიორგი ელიზბარაშვილი