2020 წლის 1-ლი დეკემბერისთვის კომერციული ბანკების მიერ გაცემული სესხების მოცულობამ ₾38 მლრდ-ს მიაღწია. კრედიტების 43.8% - 16.64 მლრდ ლარი ეროვნულ ვალუტაშია გაცემული, 56.2% - 21.35 მლრდ ლარზე მეტი უცხოურ ვალუტაში, ძირითადად დოლარში.
საქართველოში დღემდე მიღებულია მოსაზრება, რომ სესხი ერთმნიშვნელოვნად ცუდია, რომ თუ ადამიანს უკიდურესი გაჭირვება არ ადგას ბანკისკენ არც უნდა გაიხედოს, რადგან შესაძლოა ბანკმა ერთ დღეს სახლი წაართვას და ქუჩაში დატოვოს.სესხების მოცულობის ზრდა ნეგატიურად ფასდება და გაჭირვების ერთგვარ ინდიკატორადაც აღიქმება. სინამდვილეში ბევრი რამ პირიქითაა.
2003 წლის 1-ლი იანვრისთვის საკრედიტო პორტფელის მოცულობა 60-ჯერ ნაკლები იყო და ₾633 მლნ-ს შეადგენდა. ერთია რომ საქართველო ისევ ღარიბი, განვითარებადი სახელმწიფოა, მაგრამ მეორეა ის ფაქტი რომ 2020 წლის ყველა ეკონომიკური პარამეტრით ქვეყანა უფრო წინაა ვიდრე 2003 წელს.
საბანკო სესხების ფარდობა მშპ-სთან საქართველოში 2019 წელს 68%-ს უდრიდა, იგივე მაჩვენებელი ჰონგ-კონგში 236%-ს აღწევდა, შეერთებულ შტატებში - 191%-ს, იაპონიაში - 175%-, შვეიცარიაში ასევე 175%-ს, კორეაში 154%-ს, ნორვეგიაში - 151%-ს. ეს მაშინ როცა სამხრეთ სუდანში სესხების წილი ეკონომიკაში 2.3%-ს უდრის, ავღანეთში - 3.2%-ს, ნიგერიაში 10%-ს და ტანზანიაში 12%-ს.
აუცილებლად გასათვალისწინებელია ისიც, რომ სესხი ყოველთვის საბანკო სესხს არ ნიშნავს. ყველა ქვეყანაში და მათ შორის საქართველოშიც ბანკებს სესხის გაცემის უფრო მკაცრი კრიტერიუმები აქვთ ვიდრე სხვა საკრედიტო ორგანიზაციებს. ბოლო 3-4 წელიწადში ეს წესები კიდევ უფრო გამკაცრდა. შემოსავლის დადასტურების გარეშე მხოლოდ უძრავი ქონების უზრუნველყოფით ბანკი არც ადრე გასცემდა სესხებს, დღეს კი სამომხმარებლო სესხის გაცემის უფლებაც ჩამოერთვა და ასე შეიძლება მხოლოდ ძალიან მცირე ზომის სწრაფი სესხი გასცეს. გამოსახლებებშიც ბანკის წილი 1%-ზე ნაკლებია და დანარჩენი 99%-ზე მეტი მიკროსაფინანსოებზე, უფრო მეტად კი კერძო იპოთეკარებზე მოდის. უმეტეს შემთხვევაში მათ მხოლოდ ის პირები აკითხავენ, რომლებსაც ბანკში უარი უთხრეს. რისკი იმის, რომ დაბალშემოსავლიანი ადამიანი კრედიტის ვერ დაფარავს გაცილებით მაღალია, შესბამისად ბევრად უფრო მაღალია სესხზე დარიცხული საპროცენტო განაკვეთიც, რაც კიდევ უფრო ართულებს მის გასტუმრებას.
2017-2018 წლებში სესხის მაქსმალური ეფექტური საპროცენტო განაკვეთი ჯერ 100%-მდე, ხოლო შემდეგ 50%-მდე შემცირდა, რის გამოც ონლაინსესხების უმრავლესობამ ბაზარი საკუთარი ნებით დატოვა. მათი ნაწილი გაკოტრდა. რეგულაციებამდე მათ მიერ გაცემულ სესხს თვეში 20-30 პროცენტი ერიცხებოდა, წლიური ეფექტური საპროცენტო განაკვეთი კი 700-800 პროცენტამდე ადიოდა.
თუ საბანკო სესხების მოცულობა 2016-2020 წლებში 16.1 მლრდ-დან 38 მლრდ-მდე გაიზარდა, იმავე პერიოდში მიკროსაფინანსოების პორტფელი თითქმის 200 მლნ ლარით 1 მლრდ-მდე შემცირდა.
ლარიზაციის პროგრამის ამოქმედებამდე, ლარში გაცემული სესხების წილმა 40%-ს მხოლოდ ერთხელ 2014 წელს გადააჭარბა და ისიც მხოლოდ 2 თვით. ხელოვნურ ჩარევამდე სესხების ლარიზაციის კოეფიციენტი 35%-ის ფარგლებში მერყეობდა. 2017 წლის 15 იანვრიდან 100 000 ლარამდე სესხის გაცემა ლარში გახდა სავალდებულო, ხოლო 2019 წლის 23 იანვიდან მინიმალური ზღვარი გაორმაგდა და 200 000 ლარს მიაღწია.
ბოლო წლებში ლარის მკვეთრი გაუფასურების ფონზე კვლავ მაღალი იყო და ახლაც მაღალია სესხზე მოთხოვნა უცხოურ ვალუტაში. მიზეზი დაბალი საპროცენტო განაკვეთია.
გიორგი ელიზბარაშვილი
სესხები
